 |
| The-Experiment-Poster |
Alain Badiou
Υποκειμενοποιητική προεικόνιση,
αναδρομικότητα της υποκειμενικής διαδικασίας
αναδρομικότητα της υποκειμενικής διαδικασίας
3 Απρίλη, 1978
Η παραβολή των κρατουμένων. - Η μετρική τής υποκειμενικής διαδικασίας. - Η υποκειμενοποιητική λειτουργία τής βιασύνης. - Μια λογική διάψευση. - Το μη λεχθέν.
1.
Για χάρη της αυτάρκειας του κειμένου θα πρέπει να ανακαλέσω στη μνήμη το ανέκδοτο του οποίου η ερμηνεία θα παγιώσει το ανεξάλειπτο της απόστασής μας από τον εφευρέτη του, τον Λακάν.
Όσα ακολουθούν θα πρέπει να ληφθούν ως επαγωγές εκ του απειροελάχιστου κενού δια του οποίου το ίδιο περνάει στο άλλο.
Τηρουμένων των αναλογιών, ας μου επιτραπεί να σημειώσω ότι η λειτουργία της ανάγνωσης που θέτω σε κίνηση εδώ είναι συγκρίσιμη με αυτή που ο Μαρξ, προκειμένου να αναγνωρίσει το μέλλον του, εφάρμοσε το 1843 στη φιλοσοφία του δικαίου στον Χέγκελ.
Αναφέρομαι στο κείμενο "Ο λογικός χρόνος και η κατάφαση της προεικονιζόμενης βεβαιότητας", το οποίο θα βρείτε στα Écrits του Λακάν μεταξύ των σελίδων 161 και 175.
Έχουμε εδώ τρεις κρατούμενους στους οποίους ένας δεσμοφύλακας, του σαδιστικού τύπου που εκτρέφεται από τους "πεφωτισμένους" δεσποτισμούς, υπόσχεται ότι θα απελευθερώσει μόνο τον έναν, εφόσον καταφέρει να αναδειχτεί νικητής μιας νοητικής δοκιμασίας στην οποία δεν διακυβεύεται τίποτε περισσότερο από τις ίδιες τις καθαρές δυνατότητες του υποκειμένου.
Ως υλικό σ' αυτή τη διαδικασία χρησιμεύουν τρεις λευκοί και δύο μαύροι δίσκοι. Ένας δίσκος κρεμιέται στην πλάτη κάθε κρατούμενου με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να δει το σημάδι που έχουν οι άλλοι δύο κρατούμενοι αλλά να αγνοεί το δικό του. Το ζητούμενο είναι ακριβώς να συμπεράνει ποιο είναι το δικό του κρίνοντας από τα άλλα δύο, με κάθε διαγωνιζόμενο να έχει πληροφορηθεί ότι υπάρχουν στο σύνολο πέντε δίσκοι, τρεις λευκοί και δύο μαύροι. Ο κρατούμενος θα δώσει σινιάλο ότι έχει βρει την απάντηση με το να βαδίσει προς την έξοδο. Φυσικά, θα ερωτηθεί αργότερα σε ό,τι αφορά την αυστηρά λογική φύση του συμπεράσματός του.
Μπορούμε να δούμε ότι αυτή η δοκιμασία απαιτεί από το άτομο να ταυτοποιήσει το διακριτικό σημείο [differential trait] (μαύρο ή λευκό) που το σημαδεύει και έτσι να κατακτήσει, μέσω της συμβολικής πράξης εξόδου του, το στάτους του ελεύθερου υποκειμένου.
Είναι σημαντικό το γεγονός ότι η λύση αυτή εμφανίζεται από το σημείο του Άλλου (των δύο άλλων), ο οποίος είναι ο αποκλειστικός κάτοχος κάθε συλλογιστικής υπόθεσης.
Το παιδαριώδες αυτό παιχνίδι είναι συναρπαστικό. Δεν είναι ουσιώδες, αν η εργατική τάξη είναι να γίνει το υποκείμενο μιας κομμουνιστικής πολιτικής, να μάθει πώς να αντλεί από την εμπειρία της και μόνο το διακριτικό της οικουμενικότητας που σημαδεύει την αθλιότητά της; Και δεν πρέπει, σε κάθε αποφασιστικό βήμα της ζωής μας, να αναλαμβάνουμε να στοιχηματίσουμε πάνω σε ένα όνομα, σε μια πράξη, σε μια δόξα, το τεκμήριο της ύπαρξης των οπoίων μπορούμε να αποκτήσουμε μόνο από τους άλλους; Τότε έρχεται ο καιρός που πρέπει να τους ξεπεράσουμε αρχίζοντας από την πεποίθηση ότι είναι ίδιοι και αντλώντας το συμπέρασμά μας για το τι μας σημαδεύει βασιζόμενοι στον τρόπο με τον οποίο αυτοί οι ίδιοι θα βάλουν σε εφαρμογή ένα πανομοιότυπο συμπέρασμα.
Σαν για να υπογραμμίσει το γεγονός ότι είναι από το Ίδιο που πρέπει να εκπορεύεται η τελική ανωτερότητα του ενός-ανάμεσα-στους-άλλους, ο δεσμοφύλακας κρεμάει έναν λευκό δίσκο ανάμεσα στους ώμους του καθένα από τους τρεις κρατούμενους.
Καθένας τους λοιπόν βλέπει δύο λευκούς δίσκους.
Η κεντρική λογική διαδικασία είναι λοιπόν η ακόλουθη: "Βλέπω δύο λευκούς δίσκους. Αν είχα ένα μαύρο δίσκο, οι άλλοι αναπόφευκτα θα έβλεπαν έναν λευκό και έναν μαύρο δίσκο. Θα έλεγαν τότε στον εαυτό τους: 'Βλέπω έναν μαύρο και έναν λευκό δίσκο. Αν είχα μαύρο δίσκο, τότε αυτός που έχει λευκό θα έπρεπε να βλέπει δύο μαύρους. Εφόσον γνωρίζει ότι υπάρχουν στο σύνολο δύο μαύροι δίσκοι, θα συμπέραινε αμέσως ότι αυτός έχει τον λευκό. Έτσι, θα είχε ήδη αρχίσει να βαδίζει προς την έξοδο. Όμως κανείς δεν κουνιέται, άρα έχω λευκό δίσκο'. Και έτσι, θα άρχιζαν να βαδίζουν προς την έξοδο. Αλλά δεν κινήθηκαν. Άρα, εγώ έχω λευκό δίσκο."
Παραβλέψτε προς στιγμή την αρχική σύγχυση που ίσως σας προκαλεί αυτή η κατάσταση. Θα ξεκαθαριστούν όλα βήμα-βήμα.
Ας κρατήσουμε το γεγονός ότι αυτή η λογική διαδικασία, που βασίζεται στην ιδέα "βλέπω δύο λευκούς δίσκους" είναι η ίδια και για τους τρεις κρατούμενους, αφού όλοι βλέπουν δύο λευκούς. Έτσι αρχίζουν όλοι να βαδίζουν [προς την έξοδο] την ίδια στιγμή.
Τι μας λέει μετά ο Λακάν; Ότι αυτό το αρχικό βάδισμα ακυρώνει το συμπέρασμά τους. Γιατί; Αν ο Α, τη στιγμή που αρχίζει να βαδίζει, βλέπει ότι ο Β και ο Γ κάνουν το ίδιο, τότε δεν μπορεί πλέον να συμπεράνει κάτι, εφόσον η λογική του διαδικασία περιελάμβανε την υπόθεση της ακινησίας των άλλων δύο ως αποφασιστικό επιχείρημα.
Έτσι, και οι τρεις θα παγώσουν, με την ίδια ανησυχία για το ότι βιάστηκαν να φτάσουν στο συμπέρασμα.
Αλλά ο καθένας τους, βλέποντας ότι σταματούν και οι άλλοι δύο, θα ανακαλέσει άμεσα την υποτιθέμενη ανάκληση της υπόθεσής του. Γιατί αν είχαν δει έναν μαύρο και έναν λευκό δίσκο, οι άλλοι δύο δεν θα είχαν λόγο να σταματήσουν. Αν σταματούν, είναι για τον ίδιο λόγο που σταματώ και γω: έχουν δει δύο λευκούς και είναι ανήσυχοι εξαιτίας του πιθανού προεικονισμού της βεβαιότητάς τους.
Και έτσι και οι τρεις θα ξανάρχιζαν να βαδίζουν.
Εδώ τελικά αποκτούμε --σύμφωνα με τον Λακάν-- πέντε καταστατικούς χρόνους σε ό,τι αφορά την παραγωγή της βεβαιότητας, οι οποίοι περιοδοποιούν αυτό το οποίο αξίζει πλήρως το όνομα υποκειμενική διαδικασία --που είναι, ως αναμενόμενο, διυποκειμενική:
1. Την ακίνητη αναμονή κατά τη διάρκεια του περάσματος του χρόνου που είναι απαραίτητος για το συμπέρασμα και τον οποίο υποθέτω ότι και ο άλλος χρειάζεται για να διαμορφώσει την εξαγωγή των συμπερασμάτων εκείνων στο τέλος των οποίων, αν εγώ είχα ένα μαύρο δίσκο, θα πήγαινε κατευθείαν στην έξοδο. Αυτός είναι ο χρόνος της κατανόησης.
2. Το βήμα μπροστά με το οποίο αποφασίζω για το σημάδι που φέρω εγώ. Αυτός είναι ο χρόνος του συμπεράσματος.
3. Την αναπαράσταση μιας πιθανής βιασύνης, με δεδομένο ότι οι άλλοι άρχισαν επίσης να κινούνται. Την αναδρομική ανακάλυψη μιας δυνατότητας προεικόνισης της βεβαιότητας.
4. Την μετρική παύση: τη μετέωρη στιγμή κατά την οποία όλοι ξανασταματούν. Η στάση της παύσης στους άλλους αντικειμενικοποιεί τις υποθέσεις στις οποίες βασίζεται η λογική τους.
5. Την επανέναρξη του βαδίσματος, η οποία χαρακτηρίζεται από μια βεβαιότητα που αυτή τη φορά είναι πλήρως θεμελιωμένη και βάσιμη.
Μπορείτε να δείτε ξεκάθαρα ότι η υποκειμενοποίηση η οποία εμπλέκεται σ' αυτή τη διαδικασία παραμένει κρυμμένη μέχρι τη στιγμή του συμπεράσματος, η οποία αναδρομικά ανακαλύπτεται ότι έχει στιγματιστεί από μια πιθανή βιασύνη. Εκεί είναι που η πράξη έρχεται στην επιφάνεια ως πλεόνασμα σε σχέση με την άλγεβρα. Μπορώ να στοιχηματίσω μόνο πάνω στον χρόνο του άλλου (στον χρόνο που παίρνει για να καταλάβει), καθώς με σπρώχνει βιαστικά το πραγματικό της κατάστασης, που θα απελευθερώσει μόνο τον πρώτο που θα φτάσει στην έξοδο: "Το 'Εγώ' για το οποίο πρόκειται καθορίζεται μέσα από την υποκειμενοποίηση του συναγωνισμού με τον άλλο, μέσα στη λειτουργία του λογικού χρόνου. Επομένως, μου φαίνεται ότι είναι αυτό που παρέχει την ουσιώδη λογική μορφή (και όχι την ούτως καλούμενη υπαρξιακή μορφή) του ψυχολογικού 'Εγώ'" (Écrits, σ. 170).
Σύμφωνα με τα λογικά όρια, τα οποία καθορίζουν τον χώρο στον οποίο διαφεντεύει ο δεσμοφύλακας, το εκτός τόπου [1] εδώ είναι επίσης εκτός χρόνου, [είναι] ένας χρόνος όπου είναι εφικτό να προχωρήσεις, και μέσω του οποίου [χρόνου] η πράξη, το βήμα μπροστά, προεικονίζει --ίσως!-- την καλά εδραιωμένη βεβαιότητα. Είναι ακριβώς αυτή η 'λειτουργία της βιασύνης' που διαχωρίζει την υποκειμενοποίηση [2] από την υποκειμενική διαδικασία [3], ενώ την ίδια ώρα την προσδένει στη δεύτερη κάτω από την αιγίδα του νόμου του Άλλου.
Αναλογιστείτε το γεγονός ότι χωρίς εξαίρεση, μια λαϊκή εξέγερση, ακόμα και μία [εξέγερση] που αποδεικνύεται τελικά νικηφόρα, είναι πάντοτε πρόωρη σε σχέση με την πολιτική διαδικασία που την προετοιμάζει.
Δεν υπάρχει υποκειμενοποίηση χωρίς προεικόνιση, η οποία με τη σειρά της μπορεί να μετρηθεί από την υποκειμενική διαδικασία. Είναι απόλυτα σωστό ότι "αυτό που κάνει την πράξη αυτή [του συμπεραίνειν] να ξεχωρίζει όσον αφορά την υποκειμενική κατάφαση την οποία αναδεικνύει το σόφισμα είναι το γεγονός ότι προεικονίζεται η ίδια της η βεβαιότητα λόγω της χρονικής έντασης με την οποία είναι υποκειμενικά φορτισμένη" (Écrits, σ. 171).
Αναλογιστείτε επίσης ότι η υποκειμενική διαδικασία ανάγεται στην αναδρομική θεμελίωση της υποκειμενοποίησης σε ένα στοιχείο βεβαιότητας που μόνο η υποκειμενοποίηση έχει καταστήσει εφικτό. Διότι τη στιγμή της παύσης, όταν και οι τρεις σταματούν, είναι η βιασύνη των άλλων που επερωτώ και που μου επιστρέφει την ταυτότητά τους.
Τώρα, όλα αυτά είναι απόλυτα αληθή. Ο Μαρξ κρίνει ότι η Κομμούνα ήταν βιαστική --υποκειμενοποιητική σε ό,τι αφορά την πολιτική της βιασύνη-- και την κατηγορεί για το ότι δεν προέλασε στις Βερσαλίες. Αλλά το κάνει αυτό για να δείξει αναδρομικά τη φύση της βεβαιότητας (της νίκης) της οποίας η ίδια η βιασύνη θα ήταν φορέας, εφόσον αυτό μπορεί να αποκωδικοποιηθεί από τον άλλο: δηλαδή από την αρχική αταξία και την έκπληξη των κατοικούντων στις Βερσαλίες, και από την δυνατότητα μετατροπής του ελείμματος σε έλλογο συλλογισμό μέσω μιας δεύτερης βιασύνης, αυτή της στρατιωτικής επίθεσης κατά των Βερσαλιών. Έτσι, η τελευταία θα μπορεί να εμπλακεί τελικά στην υποκειμενική διαδικασία, δηλαδή, σε μια συνακόλουθη πολιτική κατεύθυνση, που είναι η μόνη επικύρωση της υπό έκλειψη άλγεβρας [που μεταμορφώνει] τις μάζες του Παρισιού σε συνεκτικό υποκείμενο.
Στην υποκειμενοποίηση, η βεβαιότητα είναι κάτι που προεικονίζεται.
Στην υποκειμενική διαδικασία, η συνεκτικότητα είναι αναδρομική.
Το να κάνεις τη βιασύνη του αγώνα να αποκτήσει συνεκτικότητα: εκεί βρίσκεται όλο το αίνιγμα του υποκειμένου.
-----
[1] Εκτός τόπου (γαλ. horlieu, αγγ. outplace): Πρόκειται για νεολογισμό ή σύνθετη λέξη που βασίζεται στην σύντμηση του hors-lieu, "εκτός τόπου", ή "εκτός θέσης", όπως όταν κάποιος είναι hors-jeu, οφσάιντ, στο ποδόσφαιρο. [...] Γενικότερα, το horlieu στον Μπαντιού αντανακλά τη λογική του "μη χώρου" ή non lieu και την διάδρασή του με τα lieux ή τόπους μιας δεδομένης δομής, κάτι που είναι βασικό για τη μετάβαση από τον δομισμό στον μεταδομισμό για γάλλους στοχαστές τόσο διαφορετικούς όσο είναι οι Ρολάν Μπαρτ, Μισέλ Φουκώ, Ζακ Ντεριντά, Ζακ Ρανσιέρ και Μισέλ ντε Σερτώ, πριν αποπολιτικοποιηθεί στην ανθρωπολογική εργασία του Μαρκ Οζέ.
[2] Υποκειμενοποίηση (γαλ., αγγ., subjectivation): Όρος που συνιστά άμεσο και ρητό δάνειο από τον Λακάν για να δηλώσει μια από τις δύο όψεις ή χρονικότητες του υποκειμένου, δηλαδή τον βιαστικό, ελαφρώς υστερικό και συχνότερα βραχύβιο χρόνο της διακοπής και της καταστροφής, ο οποίος σύμφωνα με την Θεωρία του υποκειμένου παίρνει τη μορφή είτε της αγωνίας είτε του θάρρους.
[3] Υποκειμενική διαδικασία (γαλ. processus subjectif, αγγ. subjective process): Όρος που συνιστά άμεσο και ρητό δάνειο από τα Écrits του Λακάν για να δηλώσει μία από τις δύο όψεις ή χρονικότητες του υποκειμένου, δηλαδή, τον ανθεκτικό, διαρκή, και συχνότερα επίμοχθο χρόνο της ανασύνθεσης ο οποίος δίνει συνεκτικότητα σε ένα υποκείμενο, είτε με τη μορφή μιας νέας μορφής δικαιοσύνης, είτε με την μορφή του τρομακτικού καλέσματος στην τάξη εκ μέρους του υπερεγώ. Η άλλη στιγμή ή ο άλλος χρόνος του υποκειμένου είναι η υποκειμενοποίηση.
πηγή :
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου