 |
| memories of two |
Ο "άλλος " αποτελεί ίσως τον πιο σύνθετο όρο στο έργο του Lacan. Όταν ο Lacan χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον όρο, κατά τη δεκαετία του 1930, δεν του αποδίδει εξέχουσα θέση, τον χειρίζεται δε για να αναφερθεί απλώς στους "άλλους ανθρώπους". Από τη στιγμή που ο Freud δεν χρησιμοποιεί τον όρο "άλλος", αλλά τις εκφράσεις de Andere (ο άλλος άνθρωπος) και das Andere (η ετερότητα), o Lacan μοιάζει να δανείζεται τον όρο από τον Hegel, με το έργο του οποίου ήρθε σε επαφή σε μια σειρά διαλέξεων που πραγματοποίησε ο Alexandre Kojeve στην Ecole dew Hautes Etudes την περίοδο 1933-1939 (βλ.Kojeve,1947) .
Το 1955, ο Lacan εισάγει τη διάκριση ανάμεσα στον "μικρό άλλο" (τον "άλλο") και τον "μεγάλο Άλλο" (τον Άλλο") ( Σ2,κεφ.19), μια διάκριση που παραμένει κομβική στο υπόλοιπο του έργου του. Εφεξής, στη λακανική άλγεβρα, ο μεγάλος Άλλος γράφεται ως Α(με αρχικό γράμμα κεφαλαίο, από το γαλλικό Autre) και ο μικρός άλλος γράφεται ως α (με πεζά και πλάγια γράμματα, από το γαλλικό autre). Ο Lacan θεωρεί ότι η αναγνώριση αυτής της διάκρισης είναι θεμελιώδης για την αναλυτική πρακτική : ο αναλυτής οφείλει να "εμποτιστεί επαρκώς " απο τη διαφορά ανάμεσα στο Α και το α (Ε,140), έτσι ώστε να θέσει τον εαυτό του στον τόπο του Άλλου και όχι του άλλου.(Εc,454)
1. Ο μικρός άλλος είναι ο άλλος που δεν είναι πράγματι άλλος, αλλά μια αντανάκλαση και προβολή του ΕΓΩ (πράγμα που εξηγεί γιατί το σύμβολο α μπορεί να αντιπροσωπεύει εναλλάξ τον μικρό άλλο και το εγώ στο ΣΧΗΜΑ L). Είναι συγχρόνως ο ΟΜΟΙΟΣ και η ΚΑΤΟΠΤΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ. Ο μικρός άλλος είναι επομένως εγγεγραμμένος στην φαντασιακή τάξη. Για μια περισσότερο λεπτομερή ανάλυση της ανάπτυξης του συμβόλου α στο έργο του Lacan, βλ.OBJET PETIT a.
2. Ο μεγάλος Άλλος αναφέρεται στην ριζική ετερότητα, μια ετερότητα που υπερβαίνει την απατηλή ετερότητα του φαντασιακού, επειδή δεν μπορεί να ενσωματωθεί μέσω ταύτισης. Ο Lacan εξισώνει την ριζική αυτή ετερότητα με την γλώσσα και τον νόμο, κι έτσι ο μεγάλος Άλλος εγγράφεται στην τάξη του συμβολικού.
Πράγματι, ο μεγάλος Άλλος είναι το συμβολικό στον βαθμό που λαμβάνει ιδιαίτερη μορφή για κάθε υποκείμενο. Ο Άλλος είναι λοιπόν τόσο ένα άλλο υποκείμενο,στη ριζική του ετερότητα και τη μή ενσωματώσιμη μοναδικότητά του, όσο και η συμβολική τάξη που διαμεσολαβεί τη σχέση με αυτό το άλλο υποκείνενο.
Εντούτιοις, το νόημα του "Άλλου ως ενός άλλου υποκειμένου" είναι αυστηρά δευτερεύον σε σχέση με το νόημα του "Άλλου ως συμβοκής τάξης": "ο Άλλος" θα πρέπει πρώτα από όλα να αντιμετωπίζεται ως τόπος, ο τόπος στον οποίο συγκροτείται ο λόγος " (Σ3,274). Επομένως είναι εφικτό να μιλάμε για τον Άλλο ως ένα υποκείμενο μόνο υπό μια έννοια δευτερεύουσα, υπό την έννοια δηλαδή ότι το υποκείμενο μπορεί να καταλάβει τη θέση αυτή και να "ενσαρκώσει" τον Άλλο για ένα άλλο υποκείμενο.(Σ8,202).
Ισχυριζόμενος οτι η ομιλία δεν ανάγεται στο εγώ, ούτε καν στο υποκείμενο αλλά στον Άλλο, ο Lacan επισημαίνει ότι η ομιλία και η γλώσσα βρίσκονται πέρα από τον συνειδητό έλεγχο του καθενός. Έρχονται από έναν άλλο τόπο, εκτός της συνείδησης, και έτσι "το ασυνείδητο είναι ο λόγος του Άλλου"(Ec,16). Συλαμβάνοντας το Άλλο ως τόπο, ο Lacan παραπέμπει στην φρουδική έννοια της ψυχικής τυπικότητας, στην οποία το ασυνείδητο περιγράφεται ως "η άλλη σκηνή", (βλ.ΣΚΗΝΗ).
Η μητέρα είναι εκείνη που καταλαμβάνει την θέση του μεγάλου Άλλου για το παιδί, επειδή εκείνη δέχεται τις πρωτόγονες κραυγές του και τις επικυρώνει εκ των υστέρων αποδίδοντάς τους συγκεκριμένο νόημα (βλ.ΣΤΙΞΗ). Το σύμπλεγμα ευνουχισμού διαμορφώνεται όταν το παιδί ανακαλύπτει ότι ο Άλλος αυτός δεν είναι πλήρης, ότι υπάρχει μια ΕΛΛΕΙΨΗ στον Άλλο. Με άλλα λόγια, πάντοτε λείπει ένα σημαίνον από τον θησαυρό των σημαινόντων που συγκροτεί ο Άλλος. Ο μυθικός πλήρης Άλλος (που γράφεται Α στην λακανική άλγεβρα) δεν υπάρχει. Το 1957 ο Lacan παρουσιάζει γραφικά τον ατελή Άλλο διαγράφοντας το σύμβολο Α, και παράγοντας το Α: έτσι μια άλλη ονομασία για τον ευνουχισμένο, ατελή Άλλο είναι διαγραμμένος Άλλος.
Ο Άλλος είναι επίσης "το Άλλο φύλο" (Σ20,40). Το Άλλο φύλο είναι πάντοτε η ΓΥΝΑΙΚΑ, κάτι που εσχύει τοσο για τα θηλυκά όσο και για τα αρσενικά υποκείμενα : "Ο άνδρας δρα εδώ ως μετασχηματιστής (relay) μέσω του οποίου η γυναίκα καθίσταται αυτός ο Άλλος για τον εαυτό της όπως είναι αυτός ο Άλλος και για εκείνον"(Ec,732).
1. Ο μικρός άλλος είναι ο άλλος που δεν είναι πράγματι άλλος, αλλά μια αντανάκλαση και προβολή του ΕΓΩ (πράγμα που εξηγεί γιατί το σύμβολο α μπορεί να αντιπροσωπεύει εναλλάξ τον μικρό άλλο και το εγώ στο ΣΧΗΜΑ L). Είναι συγχρόνως ο ΟΜΟΙΟΣ και η ΚΑΤΟΠΤΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ. Ο μικρός άλλος είναι επομένως εγγεγραμμένος στην φαντασιακή τάξη. Για μια περισσότερο λεπτομερή ανάλυση της ανάπτυξης του συμβόλου α στο έργο του Lacan, βλ.OBJET PETIT a.
2. Ο μεγάλος Άλλος αναφέρεται στην ριζική ετερότητα, μια ετερότητα που υπερβαίνει την απατηλή ετερότητα του φαντασιακού, επειδή δεν μπορεί να ενσωματωθεί μέσω ταύτισης. Ο Lacan εξισώνει την ριζική αυτή ετερότητα με την γλώσσα και τον νόμο, κι έτσι ο μεγάλος Άλλος εγγράφεται στην τάξη του συμβολικού.
Πράγματι, ο μεγάλος Άλλος είναι το συμβολικό στον βαθμό που λαμβάνει ιδιαίτερη μορφή για κάθε υποκείμενο. Ο Άλλος είναι λοιπόν τόσο ένα άλλο υποκείμενο,στη ριζική του ετερότητα και τη μή ενσωματώσιμη μοναδικότητά του, όσο και η συμβολική τάξη που διαμεσολαβεί τη σχέση με αυτό το άλλο υποκείνενο.
Εντούτιοις, το νόημα του "Άλλου ως ενός άλλου υποκειμένου" είναι αυστηρά δευτερεύον σε σχέση με το νόημα του "Άλλου ως συμβοκής τάξης": "ο Άλλος" θα πρέπει πρώτα από όλα να αντιμετωπίζεται ως τόπος, ο τόπος στον οποίο συγκροτείται ο λόγος " (Σ3,274). Επομένως είναι εφικτό να μιλάμε για τον Άλλο ως ένα υποκείμενο μόνο υπό μια έννοια δευτερεύουσα, υπό την έννοια δηλαδή ότι το υποκείμενο μπορεί να καταλάβει τη θέση αυτή και να "ενσαρκώσει" τον Άλλο για ένα άλλο υποκείμενο.(Σ8,202).
Ισχυριζόμενος οτι η ομιλία δεν ανάγεται στο εγώ, ούτε καν στο υποκείμενο αλλά στον Άλλο, ο Lacan επισημαίνει ότι η ομιλία και η γλώσσα βρίσκονται πέρα από τον συνειδητό έλεγχο του καθενός. Έρχονται από έναν άλλο τόπο, εκτός της συνείδησης, και έτσι "το ασυνείδητο είναι ο λόγος του Άλλου"(Ec,16). Συλαμβάνοντας το Άλλο ως τόπο, ο Lacan παραπέμπει στην φρουδική έννοια της ψυχικής τυπικότητας, στην οποία το ασυνείδητο περιγράφεται ως "η άλλη σκηνή", (βλ.ΣΚΗΝΗ).
Η μητέρα είναι εκείνη που καταλαμβάνει την θέση του μεγάλου Άλλου για το παιδί, επειδή εκείνη δέχεται τις πρωτόγονες κραυγές του και τις επικυρώνει εκ των υστέρων αποδίδοντάς τους συγκεκριμένο νόημα (βλ.ΣΤΙΞΗ). Το σύμπλεγμα ευνουχισμού διαμορφώνεται όταν το παιδί ανακαλύπτει ότι ο Άλλος αυτός δεν είναι πλήρης, ότι υπάρχει μια ΕΛΛΕΙΨΗ στον Άλλο. Με άλλα λόγια, πάντοτε λείπει ένα σημαίνον από τον θησαυρό των σημαινόντων που συγκροτεί ο Άλλος. Ο μυθικός πλήρης Άλλος (που γράφεται Α στην λακανική άλγεβρα) δεν υπάρχει. Το 1957 ο Lacan παρουσιάζει γραφικά τον ατελή Άλλο διαγράφοντας το σύμβολο Α, και παράγοντας το Α: έτσι μια άλλη ονομασία για τον ευνουχισμένο, ατελή Άλλο είναι διαγραμμένος Άλλος.
Ο Άλλος είναι επίσης "το Άλλο φύλο" (Σ20,40). Το Άλλο φύλο είναι πάντοτε η ΓΥΝΑΙΚΑ, κάτι που εσχύει τοσο για τα θηλυκά όσο και για τα αρσενικά υποκείμενα : "Ο άνδρας δρα εδώ ως μετασχηματιστής (relay) μέσω του οποίου η γυναίκα καθίσταται αυτός ο Άλλος για τον εαυτό της όπως είναι αυτός ο Άλλος και για εκείνον"(Ec,732).
πηγή : "Εισαγωγικό Λεξικό Της Λακανικής Ψυχανάλυσης " by Dylan Evans
μετάφραση Γιάννης Σταυρακάκης
δημοσίευση από CaRiNaκ Κ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου