Α ρ χ έ τ υ π ο
Για την αναλυτική ψυχολογία τα αρχέτυπα είναι υπερατομικές προδιαθέσεις του συλλογικού ασυνείδητου. Μυθολογικά θέματα, σύμβολα ριζωμένα στην παγκόσμια ιστορία της ανθρωπότητας ή ψυχικές αντιδράσεις εξαιρετικής σφοδρότητας υποδεικνύουν τη συμμετοχή βαθύτερων ψυχικών στρωμάτων και εκδηλώνονται συνήθως στο υλικό που παρέχουν τα όνειρα, οι φαντασιώσεις και τα οράματα, υπερβαίνοντας την προσωπική σφαίρα και εμπλέκοντας τα περιεχόμενα του συλλογικού ασυνείδητου. Αυτά τα κεντρικά θέματα και σύμβολα ασκούν σύμφωνα με την άποψη του Κ. Γκ. Γιουνγκ καθοριστική επιρροή στην ψυχική ζωή ως σύνολο, ελέγχοντας τον ανθρώπινο κύκλο ζωής. Καθώς ωριμάζουμε ως υπάρξεις τα αρχέτυπα ξεδιπλώνονται μέσω μιας προγραμματισμένης ακολουθίας, την οποία ο Γιουνγκ αποκάλεσε στάδια της ζωής. Κάθε στάδιο της ζωής εκπροσωπείται από ένα νέο σύνολο αρχετυπικών εικόνων που αναζητούν την εκπλήρωσή τους στη δράση. Στα στάδια περιλαμβάνεται η παιδική ηλικία, η ερωτοτροπία, ο γάμος, όπως και η προετοιμασία για το θάνατο.
Τα αρχέτυπα διαθέτουν κυρίαρχο λειτουργικό χαρακτήρα και μια χαμηλή ενεργειακή φόρτιση. Για αυτό ο Γιουνγκ μίλησε αρχικά για «αρχέγονες εικόνες» ή «κυρίαρχους παράγοντες του συλλογικού ασυνείδητου». Αργότερα σε αυτές τις αρχέγονες εικόνες έδωσε την ονομασία Αρχέτυπα. Ουσιαστικά άντλησε τον όρο από το Corpus Hermeticum και από τo δεύτερο κεφάλαιο 2, παράγρ. 6, του De Divίnis nomίnibus του Ψευδο-Διονύσιου. Βέβαια η προέλευση της έννοιας αρχέτυπο φθάνει χρονολογικά πίσω ως τον Πλάτωνα. Ο ίδιος ο Γιουνγκ σύγκρινε τα αρχέτυπα με τις πλατωνικές ιδέες. Οι ιδέες του Πλάτωνα ήταν καθαρές διανοητικές μορφές αδημιουργημένες και αιώνιες, που αποτυπώνονταν στην ψυχή πριν να γεννηθεί στον κόσμο. Ήταν συλλογικές υπό την έννοια ότι ενσωμάτωσαν τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά ενός πράγματος, παρά τις συγκεκριμένες ιδιαιτερότητές του.
Από το 1946, ο Γιουνγκ έκανε διάκριση μεταξύ του «αρχέτυπου αφεαυτού», δηλαδή του μη αντιληπτού αρχέτυπου που είναι δυνητικά παρόν σε κάθε ψυχική δομή και του εκδηλωμένου αρχέτυπου που γίνεται αντιληπτό και εισέρχεται στο πεδίο της συνείδησης. Τούτο το εκδηλωμένο αρχέτυπο εμφανίζεται ως αρχετυπική εικόνα και η μορφή του μπορεί να αλλάζει διαρκώς, ανάλογα με την ομάδα συνειρμών στην οποία εμφανίζεται. Φυσικά, υπάρχουν αρχέτυποι τρόποι δράσης-αντίδρασης και αρχέτυπες διαδικασίες, όπως η ανάπτυξη του εγώ ή το πέρασμα από τη μία ηλικία στην άλλη. Υφίστανται αρχέτυπες στάσεις, ιδέες, τρόποι αφομοίωσης της εμπειρίας, που αν ενεργοποιηθούν κάτω από ορισμένες συνθήκες, αναδύονται από την ασυνείδητη μέχρι τώρα κατάστασή τους και γίνονται κατά κάποιο τρόπο ορατές.
Ασυνείδητο
Οι απόψεις του Γιουνγκ για το ασυνείδητο διαμορφώθηκαν βάσει των νέων αναζητήσεών που προέκυψαν από τη ρήξη του με τον Σίγκμουντ Φρόιντ. Αναζήτησε μια έγκυρη ψυχολογική βάση τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους ασθενείς του. Πειραματίστηκε με τον εαυτό του και σταμάτησε να διδάσκει, προσπαθώντας να κατανοήσει τις φαντασιώσεις και άλλα ατομικά του περιεχόμενα. Το πείραμά του τελείωσε μετά από 6 χρόνια. Τις εσωτερικές του εμπειρίες τις μετέφερε στο Κόκκινο Βιβλίο, έναν τόμο δεμένο με κόκκινο δέρμα και πλούσια εικονογράφηση σε τεχνοτροπία Αρ Νουβώ (art nouveau). Ο ίδιος ποτέ δε θεώρησε τους πίνακές του ως τέχνη, αλλά ως εξωτερίκευση των βιωμάτων του.
Με τον όρο ασυνείδητο στην Αναλυτική ψυχολογία εννοείται η περιοχή του αγνώστου στον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Ό,τι συνειδητοποιούμε και το έχουμε ξεχάσει, ό,τι συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις, αλλά δε σημειώνουμε στο συνειδητό νου, όσα νιώθουμε, σκεπτόμαστε, θυμόμαστε, επιθυμούμε και πράττουμε ακούσια ή δίχως ιδιαίτερη προσοχή, όλα τα μελλοντικά πράγματα που παίρνουν σχήμα και αναδύονται κάποτε στη συνείδηση, όλα αυτά αποτελούν περιεχόμενο του ασυνείδητου. Πέραν αυτών στο ασυνείδητο περιλαμβάνονται απωθημένες οδυνηρές σκέψεις και συναισθήματα. Ονόμασε το σύνολο αυτών των περιεχομένων ατομικό ασυνείδητο. Ωστόσο, αναγνώρισε ιδιότητες που δε βιώνει ο άνθρωπος ατομικά αλλά τις κληρονομεί από μια βαθύτερη και ευρύτερη επικράτεια την οποία ονόμασε συλλογικό ασυνείδητο. Τα ένστικτα και τα αρχέτυπα είναι εκείνα που διαμορφώνουν το συλλογικό ασυνείδητο και παρουσιάζουν μια κανονικότητα στην εμφάνισή τους.
Κανονικότητα στην εμφάνισή της για το ασυνείδητο του Γιουνγκ κατά τη διάρκεια των πειραματισμών του είχε η μορφή ενός γέροντα, τον οποίο ο Γιουνγκ ονόμαζε Φιλήμονα, με τον οποίο είχε μακρές συζητήσεις. Ψυχολογικά ο Φιλήμων αντιπροσώπευε την ύψιστη ενόραση για τον Γιουνγκ και ήταν δύναμη per se, διακριτή από τα ατομικά περιεχόμενα του ασυνείδητου. Ανήκε σε εκείνες τις φαντασιώσεις που δεν προκαλούσε το ατομικό ασυνείδητο αλλά παράγονταν από μόνα τους και είχαν τη δική τους ζωή.
Οι απόψεις του Γιουνγκ για το ασυνείδητο διαμορφώθηκαν βάσει των νέων αναζητήσεών που προέκυψαν από τη ρήξη του με τον Σίγκμουντ Φρόιντ. Αναζήτησε μια έγκυρη ψυχολογική βάση τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους ασθενείς του. Πειραματίστηκε με τον εαυτό του και σταμάτησε να διδάσκει, προσπαθώντας να κατανοήσει τις φαντασιώσεις και άλλα ατομικά του περιεχόμενα. Το πείραμά του τελείωσε μετά από 6 χρόνια. Τις εσωτερικές του εμπειρίες τις μετέφερε στο Κόκκινο Βιβλίο, έναν τόμο δεμένο με κόκκινο δέρμα και πλούσια εικονογράφηση σε τεχνοτροπία Αρ Νουβώ (art nouveau). Ο ίδιος ποτέ δε θεώρησε τους πίνακές του ως τέχνη, αλλά ως εξωτερίκευση των βιωμάτων του.
Με τον όρο ασυνείδητο στην Αναλυτική ψυχολογία εννοείται η περιοχή του αγνώστου στον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Ό,τι συνειδητοποιούμε και το έχουμε ξεχάσει, ό,τι συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις, αλλά δε σημειώνουμε στο συνειδητό νου, όσα νιώθουμε, σκεπτόμαστε, θυμόμαστε, επιθυμούμε και πράττουμε ακούσια ή δίχως ιδιαίτερη προσοχή, όλα τα μελλοντικά πράγματα που παίρνουν σχήμα και αναδύονται κάποτε στη συνείδηση, όλα αυτά αποτελούν περιεχόμενο του ασυνείδητου. Πέραν αυτών στο ασυνείδητο περιλαμβάνονται απωθημένες οδυνηρές σκέψεις και συναισθήματα. Ονόμασε το σύνολο αυτών των περιεχομένων ατομικό ασυνείδητο. Ωστόσο, αναγνώρισε ιδιότητες που δε βιώνει ο άνθρωπος ατομικά αλλά τις κληρονομεί από μια βαθύτερη και ευρύτερη επικράτεια την οποία ονόμασε συλλογικό ασυνείδητο. Τα ένστικτα και τα αρχέτυπα είναι εκείνα που διαμορφώνουν το συλλογικό ασυνείδητο και παρουσιάζουν μια κανονικότητα στην εμφάνισή τους.
Κανονικότητα στην εμφάνισή της για το ασυνείδητο του Γιουνγκ κατά τη διάρκεια των πειραματισμών του είχε η μορφή ενός γέροντα, τον οποίο ο Γιουνγκ ονόμαζε Φιλήμονα, με τον οποίο είχε μακρές συζητήσεις. Ψυχολογικά ο Φιλήμων αντιπροσώπευε την ύψιστη ενόραση για τον Γιουνγκ και ήταν δύναμη per se, διακριτή από τα ατομικά περιεχόμενα του ασυνείδητου. Ανήκε σε εκείνες τις φαντασιώσεις που δεν προκαλούσε το ατομικό ασυνείδητο αλλά παράγονταν από μόνα τους και είχαν τη δική τους ζωή.
Α ρ χ έ τ υ π α τ ο υ J u n g
O Ψυχολόγος Carl Gustav Jung περιγράφει διάφορα αρχέτυπα που βασίζονται στην παρατήρηση των διαφορετικών αλλά επαναλαμβανόμενων μοτίβων της σκέψης και δράσης που επανεμφανίζονται ξανά και ξανά μεταξύ χωρών ανθρώπων, και ηπείρων.
Τα κύρια αρχέτυπα του Jung δεν είναι τυπολογίες ώστε να μπορέσουμε να κατηγοριοποιήσουμε το κάθε άτομο ανάλογα, αλλά ο καθένας από μας φέρει όλα τα βασικά αρχέτυπα μέσα του. Εκείνος παρέθεσε τέσσερις κύριες μορφές των αρχετύπων:Σκιά, Anima, Animus, Εαυτός
Η σκιά
Η Σκιά είναι ένα πολύ κεντρικό αρχέτυπο όπου αντανακλά βαθύτερα στοιχεία της ψυχής μας, όταν προκύπτουν «λανθάνουσες διαθέσεις» που είναι κοινές για όλους μας. Αντικατοπτρίζει επίσης κάτι που κάποτε χωρίστηκε από εμάς στις αρχές διαχείρισης των αντικειμένων στη ζωή μας.Tο όνομά της είναι σκοτεινό σκιερό και πιθανόν ανησυχητικό. Ενσαρκώνει το χάος και την αγριάδα του χαρακτήρα. Η σκιά τείνει να μην υπακούει σε κανόνες, έχει την αίσθηση του εξωτικού και μπορεί να είναι ενοχλητικά συναρπαστική. Στο μύθο, εμφανίζεται ως ο άνθρωπος στη φύση, οι άνθρωποι-αράχνη, οι μυστηριώδης σκοτεινοί μαχητές και οι επικίνδυνοι εχθροί.
Μπορούμε να δούμε τη σκιά σε άλλους και, αν τολμήσουμε, να την εντοπίσουμε στους εαυτούς μας. Κυρίως, όμως, αρνείται ότι υπάρχει μέσα μας και τείνει να προβάλλεται στους άλλους. Μπορεί επίσης να έχει μια δική ξεχωριστή ζωή, να μετουσιωθεί στο “ Άλλο”.
Ένας ισχυρός στόχος που πολύ άνθρωποι θέτουν είναι να ενσωματώσουν τη σκιά, τη σκοτεινή πλευρά, και το φως του «πραγματικού» εαυτού. Αν αυτό καταφέρει να γίνει αποτελεσματικά, τότε μπορούμε να ολοκληρωθούμε, να γίνουμε «σύνολο» και πάλι συγκεντρώνοντας ότι κάποτε είχε χωριστεί από εμάς.
Η Σκιά μας μπορεί να εμφανιστεί σε παραισθήσεις όνειρα και συλλογισμούς, συχνά ως κάτι ή κάποιον που είναι κακός, τρομακτικός ή κατακριτέος με κάποιο τρόπο. Μπορεί να αποπλανήσει με ψευδή φιλία ή απειλεί με ανάλγητη περιφρόνηση. Οι συναντήσεις με αυτό, ως μια πτυχή του υποσυνείδητου, μπορούν να αποκαλύψουν τις βαθύτερες σκέψεις και τους φόβους μας. Μπορεί επίσης να αναλάβει άμεση φυσική δράση όταν το άτομο βρίσκεται σε σύγχυση, ζάλη ή υπό την επήρεια ναρκωτικών.
Τα κύρια αρχέτυπα του Jung δεν είναι τυπολογίες ώστε να μπορέσουμε να κατηγοριοποιήσουμε το κάθε άτομο ανάλογα, αλλά ο καθένας από μας φέρει όλα τα βασικά αρχέτυπα μέσα του. Εκείνος παρέθεσε τέσσερις κύριες μορφές των αρχετύπων:Σκιά, Anima, Animus, Εαυτός
Η σκιά
Η Σκιά είναι ένα πολύ κεντρικό αρχέτυπο όπου αντανακλά βαθύτερα στοιχεία της ψυχής μας, όταν προκύπτουν «λανθάνουσες διαθέσεις» που είναι κοινές για όλους μας. Αντικατοπτρίζει επίσης κάτι που κάποτε χωρίστηκε από εμάς στις αρχές διαχείρισης των αντικειμένων στη ζωή μας.Tο όνομά της είναι σκοτεινό σκιερό και πιθανόν ανησυχητικό. Ενσαρκώνει το χάος και την αγριάδα του χαρακτήρα. Η σκιά τείνει να μην υπακούει σε κανόνες, έχει την αίσθηση του εξωτικού και μπορεί να είναι ενοχλητικά συναρπαστική. Στο μύθο, εμφανίζεται ως ο άνθρωπος στη φύση, οι άνθρωποι-αράχνη, οι μυστηριώδης σκοτεινοί μαχητές και οι επικίνδυνοι εχθροί.
Μπορούμε να δούμε τη σκιά σε άλλους και, αν τολμήσουμε, να την εντοπίσουμε στους εαυτούς μας. Κυρίως, όμως, αρνείται ότι υπάρχει μέσα μας και τείνει να προβάλλεται στους άλλους. Μπορεί επίσης να έχει μια δική ξεχωριστή ζωή, να μετουσιωθεί στο “ Άλλο”.
Ένας ισχυρός στόχος που πολύ άνθρωποι θέτουν είναι να ενσωματώσουν τη σκιά, τη σκοτεινή πλευρά, και το φως του «πραγματικού» εαυτού. Αν αυτό καταφέρει να γίνει αποτελεσματικά, τότε μπορούμε να ολοκληρωθούμε, να γίνουμε «σύνολο» και πάλι συγκεντρώνοντας ότι κάποτε είχε χωριστεί από εμάς.
Η Σκιά μας μπορεί να εμφανιστεί σε παραισθήσεις όνειρα και συλλογισμούς, συχνά ως κάτι ή κάποιον που είναι κακός, τρομακτικός ή κατακριτέος με κάποιο τρόπο. Μπορεί να αποπλανήσει με ψευδή φιλία ή απειλεί με ανάλγητη περιφρόνηση. Οι συναντήσεις με αυτό, ως μια πτυχή του υποσυνείδητου, μπορούν να αποκαλύψουν τις βαθύτερες σκέψεις και τους φόβους μας. Μπορεί επίσης να αναλάβει άμεση φυσική δράση όταν το άτομο βρίσκεται σε σύγχυση, ζάλη ή υπό την επήρεια ναρκωτικών.
Η Anima και Animus
Το δεύτερο πιο διαδεδομένο πρότυπο είναι αυτό της Anima (αρσενικό), Animus (θηλυκό), ή, πιο απλά, η Ψυχή, η όποια είναι η διαδρομή για την επικοινωνία με το συλλογικό ασυνείδητο. Το Anima / Animus αντιπροσωπεύει τον αληθινό εαυτό , σε αντίθεση με τις μάσκες που φοράμε κάθε μέρα και είναι η πηγή της δημιουργικότητας μας.
Η Anima / Animus μπορεί να εμφανιστεί ως κάποιος ή κάτι ασυνήθιστο κατά κάποιο τρόπο, ίσως με καταπληκτικές δεξιότητες και δυνάμεις. Στο μυθιστόρημα είναι οι ήρωες, σούπερ-ήρωες και οι θεοί. Αντιπροσωπεύει αυτά τα ισχυρά όντα και ξυπνά μέσα μας την αίσθηση της παντοδυναμίας που γνωρίζαμε πολύ καλά ότι υπήρχε στην πρώιμη νεογνική μας φάση.
Anima και Animus είναι οι άνδρες και οι γυναίκες, όπου αντιπροσωπεύουν αυτή τη βαθιά διαφορά. Ενώ οι άνδρες έχουν μια θεμελιώδη anima και οι γυναίκες φέρουν το Animus όπως ακριβώς οι άνδρες έχουν μια θηλυκή πλευρά και οι γυναίκες μια αρσενική. Ο Jung είδε ότι οι άνδρες έχουν ένα κυρίαρχο anima, το οποίο δόθηκε από τα θηλυκά μέλη της οικογένειάς του, ενώ οι γυναίκες έχουν μια πιο σύνθετη, μεταβλητή Animus.
Η θεωρία του Jung για την ανάπτυξη της Anima / Animus κατά τη βρεφική ηλικία ξεκίνα με την προβολή πάνω στην μητέρα, μετά συνεχίζει με προβολή σε μελλοντικούς συντρόφους μέχρι να βρεθεί μια μόνιμη σχέση.
Η Syzygy (το θεϊκό ζευγάρι)
Σε συνδυασμό Anima και Animus είναι γνωστά ως συζυγία (μια λέξη επίσης χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την ευθυγράμμιση των πλανητών), η όποια αντιπροσωπεύει την πληρότητα και την ολοκλήρωση. Αυτός ο συνδυασμός φέρνει μεγάλη δύναμη και μπορεί να βρεθεί σε θρησκευτικές διδαχές όπως η χριστιανική Αγία Τριάδα (Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος).
Μια τέλεια σχέση μπορεί να συμβεί όταν δεν είναι μόνο οι φυσικές μορφές συμβατές, αλλά και η Anima και Animus. Έτσι, μπορείτε να βρείτε την αδελφή ψυχή σας. Η εύρεση και αντιστοίχιση με άλλο μας μισό είναι μια αναζήτηση ζωής για πολλούς από εμάς, και λίγοι από εμάς έχουν επιτύχει σε αυτή την αναζήτηση.
Ο Εαυτός
Για το Γιουνγκ, ο εαυτός δεν είναι απλώς το «εγώ», αλλά αυτό που ο καθένας μας αντιλαμβάνεται ως Θεό. Είναι το πνεύμα που συνδέει και είναι μέρος του σύμπαντος. Είναι το συνεκτικό σύνολο που ενοποιεί τόσο την συνείδηση όσο και την απώλεια των αισθήσεων. Μπορεί να βρεθεί αλλού σε αρχές όπως η Νιρβάνα και η Εκστατική Αρμονία. Είναι ίσως αυτό που ο Λακάν ονόμαζε «Το Πραγματικό» .Ο Jung περιέγραψε τη δημιουργία του εαυτού ως μια διαδικασία εξατομίκευσης, όπου όλες οι πτυχές φέρονται μαζί ως μία. Έτσι, η «αναγέννηση» επιστρέφει στην ολότητα της γέννησης, πριν αρχίσουμε να διαχωρίζουμε τον εαυτό μας σε πολλά μέρη .
Άλλα αρχέτυπα
Ο Jung είπε ότι υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός των αρχετύπων. Αυτά συχνά συνδέονται με τα Κύρια αρχέτυπα και μερικές φόρες μπορεί να αντιπροσωπεύουν πτυχές τους. Μπορούν επίσης να υπερκαλύπτονται και πολλά μπορούν να εμφανιστούν στο ίδιο πρόσωπο. Για παράδειγμα:
Αρχέτυπα Οικογένεια
Ο πατέρας: ισχυρός, έλεγχος
Η μητέρα: διατροφή, φροντίδα
Το παιδί: γέννηση, αρχή, σωτηρία
Αρχέτυπα ιστορία
Ο ήρωας: σωτήρας, πρωταθλητής
Η κόρη: καθαρότητα, επιθυμία
Ο σοφός γέρος: γνώση, καθοδήγηση
Ο μάγος: μυστηριώδης, ισχυρό
Η μητέρα γη: φύση
Η μάγισσα: κίνδυνος
Ο απατεώνας: εξαπάτηση
Αρχέτυπα των ζώων
Ο πιστός σκύλος: τυφλή πίστη
Η ανθεκτικό άλογο: πείσμα
Η γάτα: εγωισμός
Βαθιά προέλευση
Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό των αρχετύπων του Jung είναι ότι μπορούμε να αναγνωρίσουμε την εικόνα και το συναίσθημα. Αυτό έχει μια έντονη επίδραση πάνω μας και σημαίνει ότι τα αρχέτυπα έχουν βαθιές και πρωτόγονες ρίζες. Η σημασία τους έχει έτσι ένα ιδιαίτερο δυναμικό και τους δίνει την ικανότητα να φοβίζουν ή να λατρεύονται ως μυστηριώδη νοήματα πέρα από πλήρη κατανόηση μας.
Σε παλαιότερες εργασίες του Jung τα αρχέτυπα συνδέονται με την κληρονομικότητα και θεωρούνται ως ενστικτώδη. Ωστόσο, όπου και να έψαξε στους πολιτισμούς, βρήκε τα ίδια αρχέτυπα και έτσι έφτασε να τα ορίσει ως θεμελιώδεις δυνάμεις που κατά κάποιον τρόπο υπάρχουν πέρα από εμάς.
πηγή
Jung, C.G. (1964). and His Symbols, New York; Doubleday and Company, Inc.
_______________________
Tool - Forty Six & 2
~ .. ~
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφή