Τρίτη, 21 Δεκεμβρίου 2010
Στο περιθώριο της πρόσφατης επίσκεψης του Σλαβόι Ζίζεκ στην Αθήνα και μετά την προχθεσινή ομιλία του στο Πολυτεχνείο, το blog μας, χάρη στις άοκνες προσπάθειες του Γραφείου τύπου της Κεντρικής μας Επιτροπής σε συνδυασμό με την πονηριά της Υπηρεσίας Πληροφοριών μας (Υ.ΤΣΕ.Κ.Α.) που κατάφερε, διασπείροντας ψευδείς φήμες, να παρακάμψει την ουρά των επαγγελματιών δημοσιογράφων οι οποίοι περίμεναν στη σειρά έστω και για μια δήλωσή του, το blog μας λοιπόν κατόρθωσε να αποσπάσει ολόκληρη(!) αποκλειστική(!) συνέντευξη(!) από τον διάσημο Σλοβένο φιλόσοφο! Η (μαγνητοφωνημένη) συνέντευξη δόθηκε στο δωμάτιο του ξενοδοχείου που φιλοξενήθηκε ο Ζίζεκ, το απόγευμα της Κυριακής. Την παραθέτουμε αυτούσια, χωρίς «περικοπές και συντομεύσεις» αλλά σε δυο μέρη, λόγω του χρόνου που χρειάζεται η απομαγνητοφώνηση και η επιμέλεια της μετάφρασης. (Το Β´ μέρος την επόμενη εβδομάδα). Σε ορισμένες περιπτώσεις έχουμε διατηρήσει κάποιες εκφράσεις του αμετάφραστες, για να αποδώσουμε ορισμένες πλευρές της νοοτροπίας του, στην περιορισμένη έστω έκταση που αυτή μπορεί να διαφανεί στα πλαίσια μιας συνέντευξης.
*****
LG700: Κατ’ αρχήν, σάς ευχαριστούμε πολύ γι’ αυτή τη συνέντευξη που δεχθήκατε να μας δώσετε.
Slavoj Žižek: Παρακαλώ, ευχαρίστησή μου. Ξέρετε, έχω βαρεθεί να δίνω συνεντεύξεις σε γερομπαμπαλήδες όπως εγώ. Οπότε… (Γέλια)
LG700: Ωραία! Πριν προχωρήσουμε, να πούμε ένα διαδικαστικό, κι αν έχετε αντίρρηση, το συζητάμε.
Slavoj Žižek: Σας ακούω.
LG700: Εμείς ανήκουμε σε αυτούς που δεν επαληθεύουν το φόβο σας, ο οποίος, για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια σας, δεν είναι «to be ignored, but to be accepted too well». Ένα δεύτερο, συνηθίζουμε να τα λέμε όλα (ή σχεδόν όλα, εντάξει) —εν προκειμένω να τα ρωτάμε όλα (ή σχεδόν όλα). Κι ένα τρίτο: μάς αρέσει, όπως κι εσάς, κ α ι το χιούμορ κ α ι οι παραδοξολογίες και σκοπεύουμε να τα αξιοποιήσουμε όσο μπορούμε καλύτερα κ α ι τα δυο.
Slavoj Žižek: Αυτό ήταν όλο;
LG700: Αυτό.
Slavoj Žižek: Ουφ!... Με τρομάξατε! (Γέλια) Κανένα πρόβλημα! Give me your best shots!
LG700: Ok, ξεκινάμε. Σας αρέσουν τα χαρτιά κύριε Ζίζεκ;
Slavoj Žižek: Oh my God!... (Γέλια) Περιστασιακά, ναι, παίζω χαρτιά. Κυρίως όταν βρίσκομαι με παλιούς φίλους από τα φοιτητικά μου χρόνια. Είναι κι αυτός ένας τρόπος να αναπολείς τη χαμένη σου νεότητα —εσείς, ευτυχώς, είσαστε μακριά απ’ αυτό το στάδιο. Γιατί όμως μου το ρωτάτε αυτό; Αυτή είναι μια ερώτηση που θα περίμενα από το Esquire ή το GQ, όχι από σας! (Γέλια)
LG700: (Γέλια) Έχετε δίκιο, είναι μια τυπική ερώτηση lifestyle. Όμως, η αλήθεια είναι ότι το ρωτάμε γιατί έχουμε βάλει στοίχημα ότι θα ήσασταν φανατικός των χαρτιών, ένα ιδεολογικός απολογητής τους κατά κάποιο τρόπο.
Slavoj Žižek: Oh my God!... Έχουν πει κατά καιρούς διάφορα πράγματα για μένα. Αλλά ‘ιδεολογικό απολογητή της τράπουλας’ ποτέ! (Γέλια) Εξαιρετικά ενδιαφέρον. Πώς σας κατέβηκε;
LG700: Μα, για να μην ανατρέξουμε σε παλιότερα δικά σας ντοκουμέντα, δείτε τι είπατε σήμερα στο Πολυτεχνείο: «Ο Αλέν Μπαντιού ανέπτυξε τον παραλληλισμό ανάμεσα στη σύγχρονη αναζήτηση ερωτικού συντρόφου ή συζύγου μέσω οργανωμένων πρακτορείων του είδους και στην πανάρχαια διαδικασία της προεπιλογής του γαμπρού ή της νύφης από τους γονείς. Και στις δύο περιπτώσεις, το ρίσκο του να ερωτευθεί κανείς αίρεται, το τυχαίο στο ερωτικό παιχνίδι εξαφανίζεται χάρη στους προηγηθέντες διακανονισμούς που παίρνουν υπ’ όψιν όλα τα υλικά και ψυχολογικά συμφέροντα των ενδιαφερόμενων μερών». Και παρακάτω, προς το τέλος: «Οφείλουμε να ρισκάρουμε βήματα στην άβυσσο του Καινούργιου […]». Όποιος διαμαρτύρεται για την εξαφάνιση του τυχαίου στο ερωτικό παιχνίδι, όποιος προτρέπει στην ανάληψη ρίσκου, γιατί να μην είναι και φανατικός ενός είδους παιχνιδιού που βασίζεται στο τυχαίο και του οποίου η γοητεία έγκειται στην προσπάθεια να ελέγξει κανείς αυτό το τυχαίο; Και μη μας πείτε ότι είστε κατά του παιχνιδιού γενικά!
Slavoj Žižek: Τώρα που…
LG700: Συγγνώμη για τη διακοπή, αλλά είναι αναγκαίο. Να διευκρινίσουμε ότι όταν εμείς μιλάμε για χαρτιά εννοούμε το πόκερ, και για την ακρίβεια το πόκερ στην ελληνική του εκδοχή που είναι απείρως ωραιότερη, την πόκα. Και να συμπληρώσουμε ότι έχουμε γράψει παλιότερα ένα post όπου συσχετίζαμε την πόκα με την ενδεχομενικότητα της Ιστορίας και στο οποίο εμφανίζαμε τον Λένιν ως φανατικό παίκτη πόκας και όχι του σκακιού, αν την ήξερε.
LG700: (Γέλια) Πολύ ευχαρίστως! Τα βασικά πάντως τα εξηγούμε στο post που αναφέραμε πριν.
Slavoj Žižek: Ok, θα το μελετήσω και στο επόμενο ταξίδι θα με φωνάξετε στο καρέ σας για practice! (Γέλια) Θα γνωρίσω και τους υπόλοιπους έτσι, πράγμα που δυστυχώς δεν μπορούσε να γίνει σήμερα σ’ αυτό το μικρό δωμάτιο.
LG700: Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Μη το συζητάτε καν! Κι όσο για τη συμμετοχή σας στο καρέ μας, με μεγάλη μας χαρά. Μόνο σας προειδοποιούμε: Η χαρτοπαικτική μας συνάντηση θα γίνει post με τίτλο «Παίζοντας πόκα με τον Ζίζεκ» ή κάτι τέτοιο. Θα σπάσουμε κάθε ρεκόρ αναγνωσιμότητας! (Γέλια)
Slavoj Žižek: Ok, σ’ αυτή την περίπτωση, αν χάσω πολλά, θα σας ζητήσω να μου κόψετε κάτι για συμμετοχή στα δικαιώματα! (Γέλια)
LG700: (Γέλια) Να έρθουμε σε κάτι άλλο. Μιλάμε λίγη ώρα, κι έχετε αναφέρει ήδη τον Θεό τρεις φορές. Δεν είναι περίεργο αυτό για έναν δηλωμένο άθεο;
Slavoj Žižek: Α, μη τα παίρνετε όλα τοις μετρητοίς!
LG700: Ποιο να μη πάρουμε τοις μετρητοίς; Ότι αναφέρεστε συχνά στον Θεό ή ότι δηλώνετε άθεος; (Γέλια)
Slavoj Žižek: Μα και τα δυο, φυσικά! (Γέλια) Κοιτάξτε, δηλώνω άθεος, αλλά ποτέ δεν δήλωσα σύγχρονος άθεος, άθεος του καιρού του!
LG700: Θα χρειαστεί να μας το εξηγήσετε λίγο αυτό.
Slavoj Žižek: Φίλε μου —μου επιτρέπεις να σου μιλάω στον ενικό έτσι; Το ίδιο φυσικά μπορείς να κάνεις κι εσύ.
LG700: Φυσικά! Εγώ όμως δεν θα μπορέσω για την ώρα. Ίσως όταν παίξουμε μαζί χαρτιά… (Γέλια)
Slavoj Žižek: (Γέλια) Ok, δεν θα επιμείνω. Ό,τι προτιμάς. Λοιπόν, ας επανέλθουμε.
Τι πιστεύει ένας σύγχρονος άθεος, ποια είναι η άποψή του; Νομίζει ότι ξέρει πως ο Θεός είναι νεκρός. Εκείνο που δεν ξέρει είναι ότι, υποσυνείδητα, εξακολουθεί να πιστεύει στον Θεό. Έτσι, για να εξηγήσω αυτό που μου ζήτησες: Ο σύγχρονος άθεος είτε δεν αναφέρεται στον Θεό με εκφράσεις τύπου ‘Oh my God!’, είτε αναφέρεται σ’ αυτόν για να τον βρίσει βλαστημώντας. Και στη μια, και στην άλλη περίπτωση, αποδεικνύει ότι κατά βάθος δεν έχει ξεκόψει από τον Θεό. Για σκεφτείτε: Το να αγνοείς τον Θεό δεν σας θυμίζει λίγο την εφαρμογή της 3ης εντολής; («Δεν θα προφέρεις για κανένα λόγο το όνομα του Κυρίου, του Θεού σου. Πράγματι, εγώ ο Κύριος, δεν θ’ αθωώσω κανέναν που προφέρει το όνομά μου για οποιονδήποτε λόγο»). Και το να βλαστημάς τον Θεό, δεν είναι η άλλη όψη αυτού του νομίσματος, δηλαδή της υποσυνείδητης παραδοχής του Θεού; Δεν βρίζεις κάτι που δεν υπάρχει, ούτε είναι δικαιολογία ότι το βρίζεις για να προσβάλλεις κάποιον που πιστεύει σ’ αυτόν. Γιατί εσύ θεωρείς αυτόν που πιστεύει ξεμωραμένο και ανόητο. Και, έστω και για μια στιγμή, γίνεσαι κι εσύ το ίδιο. Δεν θα ήταν καλύτερο, δεν θα είχες και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο, αν του έλεγες «είσαι ένας μαλάκας και μισός, όπως αποδεικνύει και η πίστη σου στην ύπαρξη του Θεού»; Νομίζω ναι. Αλλά εγώ είμαι ένας παλιομοδίτης άθεος! (Γέλια) Επομένως, αντί να αποφεύγω να προφέρω το όνομα του Θεού ή να τον βρίζω, δεν έχω κανένα πρόβλημα να εισάγω στο λόγο μου τον Θεό, όταν το απαιτεί η ανάγκη έκφρασης. Για μένα ο Θεός είναι το θαυμαστικό που χρησιμοποιώ στον προφορικό λόγο. Δεν μπορώ να λέω ‘exclamation mark’ κάθε φορά που θέλω να δώσω έμφαση σε κάτι ή να υποδηλώσω την έκπληξή μου. Θα με πέρναγαν για τρελό περισσότερο απ’ όσο με θεωρούν τώρα! (Γέλια) As simple as that!
LG700: (Γέλια) Σαφές. Μια άλλη παρεμφερής ερώτηση τώρα. Έχετε γράψει ένα σωρό βιβλία. Παρά το ότι η έννοια του Θεού είναι παρούσα, ωστόσο, το θεολογικό ζήτημα σας απασχόλησε μόνο σε ένα και μάλιστα με τον «προκλητικό» τίτλο «The Fragile Absolute, or Why the Christian Legacy is Worth Fighting For». Γιατί τέτοια ευγένεια με τον Θεό;
Slavoj Žižek: Μα φίλε μου, είμαι υλιστικά, οντολογικά άθεος, όχι ιδεαλιστικά! Το ότι δεν δέχομαι την ύπαρξη του Θεού, δεν σημαίνει πως δεν δέχομαι και το πνεύμα του!
LG700: Μιλώντας για Θεούς: Να πάμε σε έναν άλλο γκρεμισμένο Θεό, τον Στάλιν; Πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούμε να δούμε το ζήτημα ξεχωριστά από τον Λένιν —την «αδυναμία» σας— και από τη φιλολογία του «Κόκκινου Τρόμου» που, κατά τη διαχρονική αντικομμουνιστική προπαγάνδα, δεν ήταν σε τελική ανάλυση τίποτε διαφορετικό από τον Τρόμου του Ναζισμού.
Slavoj Žižek: Οh là là!... (Γέλια)
LG700: Πάλι καλά που αντιδράτε έτσι. Συνήθως, στις press conferences των πολιτικών αρχηγών της χώρας μας, αυτός που διευθύνει τη συνέντευξη λέει: «μόνο μια ερώτηση παρακαλώ»! (Γέλια)
Slavoj Žižek: Κρίμα που δεν είμαι πολιτικός αρχηγός. Πολύ θα ’θελα να εφαρμόσω αυτόν τον κανόνα της μιας ερώτησης! (Γέλια)
LG700: (Γέλια)
Slavoj Žižek: Όπως ήδη κατάλαβες, προφανώς αστειεύομαι. Το έβαλες πολύ καλά. Αυτά τα ζητήματα συνδέονται ευθέως. Λοιπόν.
Να αρχίσω με κάτι «βέβηλο»: ποιο είναι το κοινό στοιχείο μεταξύ του Λένιν και του Στάλιν; Γιατί φυσικά υπάρχει κάποιο κοινό στοιχείο σχετικό με τα ζητήματα που συζητάμε. Είναι το στοιχείο της «αντικειμενικής ερμηνείας» μιας δεδομένης κατάστασης, η οποία «αντικειμενική ερμηνεία» καθορίζει και τα «αντικειμενικά» επαναστατικά καθήκοντα. Έτσι λοιπόν, ενώ ένας κοινός, συνηθισμένος άνθρωπος είναι ανίκανος να ερμηνεύσει τα ιστορικά γεγονότα που συμβαίνουν σε μια δεδομένη ιστορική περίοδο και ξεπερνιέται από αυτά με αποτέλεσμα να διαμορφώνει μια «ψευδή» συνείδηση της πραγματικότητας, ο επαναστάτης, έχει πρόσβαση στο αληθινό («αντικειμενικό») νόημα των γεγονότων. Κατ' αυτή την αντίληψη, ο δεύτερος και μόνο ο δεύτερος αποκτά συνείδηση της ιστορικής Αναγκαιότητας που επιβάλλουν οι «αντικειμενικές» συνθήκες. Χάρη σ’ αυτή την «ιδιότητα» μπορεί να απευθύνει τη συνήθη κριτική σε όσους δεν συμμερίζονται το «αντικειμενικό» νόημα των πραγμάτων: «οι προθέσεις σας μπορεί να είναι καλές και η επιθυμία σας να βοηθήσετε αγνή και ειλικρινής, αλλά, παρ’ όλα αυτά, αντικειμενικά, οι απόψεις σας, σ’ αυτή τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή του αγώνα μας, είναι χέρι βοηθείας προς τον εχθρό». Φυσικά, εδώ υπάρχει ένα προβληματάκι. Η «αντικειμενική» ερμηνεία από τον φωτισμένο επαναστάτη είναι μια ερμηνεία διαμεσολαβημένη από ένα υποκείμενο: τον ίδιο! Μ’ άλλα λόγια, το «αντικειμενικό» συλλαμβάνεται πάντα από ένα ανθρώπινο υποκείμενο, με όλα όσα αυτό συνεπάγεται για την «αντικειμενική» ερμηνεία που εκείνο το υποκείμενο δίνει στα πράγματα. Μετά από αυτή την «υποσημείωση» ας έρθουμε σε δυο καίριες και κρίσιμες τομές που διαχωρίζουν σαφώς τον Λένιν από τον Στάλιν.
Η πρώτη είναι ότι, ενώ ο Λένιν παρέμεινε σε αυτό που ανέλυσα παραπάνω, με όσα καλά και κακά αυτό έχει, ο Στάλιν προχώρησε ένα, μοιραίο, βήμα πιο πέρα: σύμφωνα με τη σταλινική αντίληψη δεν αναγνωρίζεται η περίπτωση λάθους, στο οποίο μπορεί να υπέπεσαν οι διαφωνούντες, παρά μόνο υποκρισία και απόπειρα απάτης. Οπότε η κριτική που ανέφερα παραπάνω διαφοροποιείται λεπτά αλλά ριζικά: «το ‘‘αντικειμενικό νόημα’’ των απόψεών σας και των πράξεών σας είναι αυτό που πραγματικά επιθυμούσατε, και οι καλές σας προθέσεις είναι απλά μια μάσκα συγκάλυψης των εχθρικών σας διαθέσεων απέναντι στην Επανάσταση».
Η δεύτερη καίρια τομή μεταξύ των δυο είναι ότι στην περίπτωση του Λένιν δεν ανιχνεύεται στα γραπτά του μια τέτοια υποκειμενική άποψη για την προνομιούχο πρόσβαση στο «αντικειμενικό νόημα» των γεγονότων. Αντίθετα. Υπάρχει μια άλλη, πολύ πιο «ανοικτή» υποκειμενική άποψη: Η άποψη της ολικής έκθεσης στην ιστορική ενδεχομενικότητα. Σύμφωνα με αυτήν, δεν υπάρχει στην πραγματικότητα «σωστή» γραμμή του κόμματος, η οποία περιμένει να ανακαλυφθεί. Δεν υπάρχουν «αντικειμενικά» κριτήρια σύμφωνα με τα οποία μπορεί κάποιος να προσδιορίσει αυτή τη γραμμή. Το Κόμμα «κάνει όλα τα πιθανά λάθη» και η «σωστή» γραμμή αναδύεται μέσα από ζιγκ-ζαγκ και ταλαντώσεις. Μ’ άλλα λόγια, η «αναγκαιότητα» συγκροτείται στην πράξη, ξεπηδάει μέσα από την αλληλεπίδραση υποκειμενικών αποφάσεων. Αυτά βγαίνουν από τα γραπτά του Λένιν και όποιος δεν βλέπει τις διαφορές με τη σκέψη του Στάλιν πρέπει να επισκεφτεί οφθαλμίατρο, αν και φοβάμαι πως ήδη είναι τυφλός! (Γέλια)
Τώρα, πολλά θα μπορούσα να πω για την ταύτιση Ναζισμού και Κομμουνισμού. Αλλά, επειδή, φαντάζομαι, έχεις αρκετά ακόμα θέματα που θέλεις να καλύψουμε, θα περιοριστώ να σου πω μια ιστορία.
Σε ένα γράμμα του προς τον Μαρκούζε, στις 20 Ιανουαρίου του 1948, ο Χάιντεγκερ έγραφε: «Στις σοβαρές και εύλογες κατηγορίες που διατυπώνεις ‘‘για ένα καθεστώς το οποίο δολοφόνησε εκατομμύρια Εβραίων…’’ μπορώ απλώς να προσθέσω ότι, αν αντί για ‘Εβραίους’ είχες γράψει ‘Ανατολικογερμανούς’, τότε η κατηγορία θα έστεκε εξ ίσου εύλογα για έναν από τους συμμάχους, με τη διαφορά πως, ενώ ό,τι έχει συμβεί από το 1945 και μετά, έχει γίνει δημοσίως γνωστό, η αιματοβαμμένη τρομοκρατία των Ναζί αποκρύφτηκε από τον γερμανικό λαό».
Απολύτως δικαιολογημένα ο Μαρκούζε του απάντησε ότι η λεπτή διαφορά μεταξύ, α), του να εξορίζεις με αμείλικτη σκληρότητα ανθρώπους και β), να τους καις με αμείλικτη κτηνωδία σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, είναι η λεπτή γραμμή που χωρίζει τον πολιτισμό από τη βαρβαρότητα. Εγώ θα το πήγαινα ένα βήμα παραπέρα: η λεπτή διαφορά μεταξύ του Σταλινικού γκουλάγκ και του Ναζιστικού στρατοπέδου εξόντωσης ήταν, σ’ εκείνη τη στιγμή της Ιστορίας, η διαφορά μεταξύ πολιτισμού και βαρβαρότητας.
LG700: Κύριε Ζίζεκ δεν το γλυτώνετε! Θα μεταφράσουμε το post περί Λένιν και πόκας και θα σας το στείλουμε. Πιστεύω ότι θα σας ενθουσιάσει!
Slavoj Žižek: Θα περιμένω με ανυπομονησία το email σας.
*****
Εδώ τελειώνει το πρώτο μέρος της συνέντευξης που μας έδωσε ο Slavoj Žižek. Το δεύτερο, όπως είπαμε στην αρχή, την άλλη εβδομάδα. Εκεί, συζητάμε για τη στρατηγική της Αριστεράς στις σημερινές συνθήκες, την πολυπολιτισμικότητα, τον φιλελευθερισμό, και άλλα παρεμπίπτοντα και ενδιαφέροντα.
Η photo είναι του Άγγελου Κ. από το aformi.wordpress.com
πηγή
http://leftg700.blogspot.com/2010/12/slavoj-zizek.html
Ολοκληρώνουμε σήμερα τη συνέντευξη που μας έδωσε, μερικές μέρες πριν, το «τρομερό παιδί» της πολιτικής —και όχι μόνο— φιλοσοφίας Σλαβόι Ζίζεκ, δημοσιεύοντας το δεύτερο μέρος της.
*****
LG700: Οk. Να αφήσουμε προς το παρόν τον Λένιν και τον Στάλιν στην ησυχία τους και να επιστρέψουμε στο σήμερα. Στις αρχές Νοεμβρίου, δημοσιεύτηκε σε ελληνικές εφημερίδες και στη μπλογκόσφαιρα το άρθρο που γράψατε στις 26 Οκτωβρίου για τη «Sueddeutcshe Zeitung». Εκεί θίγατε το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας με αφορμή τις δηλώσεις της Μέρκελ περί αποτυχίας του πολυπολιτισμικού εγχειρήματος και περί «κρατούσας κουλτούρας» (Leitkultur). Για μας αυτό το ζήτημα είναι κομβικό μια και το συνδέουμε με το ζήτημα του έθνους, ζήτημα στο οποίο είμαστε της άποψης ότι η Αριστερά τα έχει κάνει ελαφρώς μούσκεμα, όπως το θέλει η ελληνική λαϊκή έκφραση για καταστάσεις αποτυχίας. Φυσικά, δεν είναι μόνο για μας, είναι και για όλες τις μερίδες της Αριστεράς, ανεξάρτητα από τη θέση που παίρνει η κάθε μια. Μόνο που έχουμε ένα παράδοξο: Δεν ξέρουμε αν σας το είπαν, αλλά το συγκεκριμένο άρθρο δεν συζητήθηκε εντός της Αριστεράς, αν κρίνουμε από την αρθρογραφία των αριστερών ΜΜΕ, εντύπων και ηλεκτρονικών. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν συζητήθηκε ούτε καν από τον φορέα που σας προσκάλεσε τώρα στην Ελλάδα, το «Αριστερό Βήμα», παρά το ότι είναι βήμα διαλόγου, εκτός των άλλων! Πώς κρίνετε αυτή την αμηχανία που, για να τα λέμε όλα, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι κρύβει σε κάποιο βαθμό και δυσαρέσκεια για όσα γράψατε;
Slavoj Žižek: Α, δεν με εκπλήσσει καθόλου! Είναι πιο εύκολο για έναν αδέσποτο όπως εγώ να συζητάει τα «δύσκολα θέματα», παρά για ανθρώπους που είναι δεσμευμένοι σε κάποιο από τα πολλά αριστερά κόμματα και οργανώσεις. Ό,τι πω εγώ, ακόμα κι η μεγαλύτερη μπούρδα, βαραίνει μόνο εμένα. Μ’ εκείνους είναι διαφορετικά. Μπορεί να μη ζούμε στα χρόνια της Γ´ Διεθνούς, αλλά, όπως και να το κάνουμε, ένα κάποιο αίσθημα φροντίδας για την «προστασία» της ομάδας από «ατομικές πρωτοβουλίες» τέτοιου τύπου διατηρείται ακόμα. Αυτό είναι το ένα. Ένα δεύτερο και σημαντικότερο είναι ότι το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας αποτελεί ένα από τα προνομιακά θέματα προς υπεράσπιση εκ μέρους της Αριστεράς στην πολιτισμική της εκδοχή —δεν φαντάζομαι να μην έχει έρθει και στην Ελλάδα η «μόδα» της Αριστεράς ως «πολιτισμικό κίνημα», ε;
LG700: Όχι, όχι. Κάθε άλλο.
Slavoj Žižek: Φυσικά, δεν περίμενα κάτι διαφορετικό. Δεδομένου λοιπόν αυτού, όταν κάποιος βάζει προς συζήτηση κάτι που θεωρείται ένα είδος ακλόνητου ατού και λέει «παιδιά, να το ξαναδούμε αυτό;», είναι λογικό ως ένα βαθμό να παρατηρείται αμηχανία. Ελπίζω βέβαια να μην επικρατήσει η αμηχανία και γίνει χρόνιο πρόβλημα. Ήδη έχει κρατήσει πολύ —μιλάω γενικά βέβαια, κι όχι μόνο για την Ελλάδα.
LG700: Και γιατί έχουμε μπλέξει τόσο πολύ με την πολυπολιτισμικότητα;
Slavoj Žižek: Γιατί προσεγγίζουμε το ζήτημα με υποκείμενη την προσχώρηση στον ένα ή στον άλλο βαθμό στις αντιλήψεις της παραδοσιακής φιλελεύθερης σκέψης, η οποία, ασφαλώς, και δεν επιλύει το ζήτημα. Δεν αρκεί το να παίρνεις αποστάσεις από τη θλιβερή κατάληξη της Μπολσεβίκικης επανάστασης φίλε μου. Το κόλπο είναι να πάρεις τις αποστάσεις σου κινούμενος προς την κατεύθυνση που εξυπηρετεί το δικό σου σχέδιο, όχι των αντιπάλων! Έπειτα, είναι και το άλλο: Το ζήτημα της πολυπολιτισμικότητας και γενικά όλο αυτό το φρούτο που ονομάζουμε πολιτισμική αριστερά είναι ένα είδος …bypass. Καθηλωμένη όπως είναι η Αριστερά, μακριά από κάθε προοπτική εξουσίας, καταφεύγει σε παράδρομους, αφού δεν έχει καταφέρει να βρει πρόσβαση στις μεγάλες λεωφόρους. Μόνο που αυτοί οι παράδρομοι δεν την οδηγούν στη Ρώμη, αλλά σε ένα λαβύρινθο χωρίς αρχή μέση και τέλος!
LG700: Είναι και το άλλο που, είμαι σίγουρος, δημιούργησε αμηχανία γιατί προκάλεσε ενόχληση: Όχι μόνο δεν πήρατε αποστάσεις από την έννοια της Leitkultur, της «κρατούσας κουλτούρας», αλλά, έμμεσα, τη στηρίξατε κιόλας.
Slavoj Žižek: Κοίτα φίλε μου: I don’t give a fuck για τη Leitkultur της Μέρκελ! (Σημ. συντ.: Κουνάει τα χέρια του σαν ανεμόμυλος). Και για όσους δεν κατάλαβαν και ενοχλήθηκαν, ένα έχω να πω: Πώς να πάρω αποστάσεις από την έννοια της Leitkultur στην αφαιρετική της διάσταση; Τι άλλο είναι το οικουμενικό κομμουνιστικό σχέδιο από μια Leitkultur; Όσοι φοβούνται μη κατηγορηθούν για ολοκληρωτισμό, ας κάτσουν στ’ αυγά τους. Ή, ακόμα καλύτερα, ας κάνουν διαδηλώσεις για το δικαίωμα των μουσουλμάνων γυναικών να φοράνε μαντήλα ή να ξυρίζουν το μουνί τους και των ιταλίδων να κυκλοφορούν με την τρίχα κάγκελο! Jesus!
LG700: Κύριε Ζίζεκ με συγχωρείτε δεν ήθελα να σας αναστατώσω. Εγώ μεταφέρω πράγματα που ξέρω ότι συζητιούνται, έστω και «ανεπίσημα».
Slavoj Žižek: Το ξέρω φίλε μου, το ξέρω. Και να συγχωρείς εμένα για τον εκνευρισμό. Αλλά δεν ξέρεις τι τραβάω με όλους αυτούς τους απίθανους τύπους! They break my balls σχεδόν κάθε μέρα! (Γέλια) Εν πάση περιπτώσει, υπόσχομαι να μη ξανασυμβεί.
LG700: Αυτό το ακούω με ανακούφιση. Έχω ένα-δυο θεματάκια για αργότερα στα οποία η παρέα μας διαφωνεί μαζί σας ή έχουμε κάποιες επιφυλάξεις τέλος πάντων και δεν θα ’θελα με κανένα τρόπο να βρεθώ στο στόχαστρό σας. (Γέλια)
Slavoj Žižek: Α, μην ανησυχείς γι’ αυτό. Είμαι πολύ ευγενής στις κατά πρόσωπο συζητήσεις. Για μετά όμως δεν υπόσχομαι τίποτε! (Γέλια)
LG700: Ας προλάβω εγώ να απομακρυνθώ, και μετά κάντε ό,τι θέλετε! (Γέλια) Λοιπόν, για να επανέλθουμε: Μιλώντας για τη «φιλελευθεροποίηση» της Αριστεράς, δεν νομίζετε ότι ένα, έστω και μικρό δείγμα της, είναι και η υποψηφιότητά σας το 1990 με τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες της Σλοβενίας;
Slavoj Žižek: You can bet on it! (Γέλια)
LG700: Τότε;
Slavoj Žižek: Κοίτα φίλε μου. Αυτό είναι μια παλιά ιστορία που για να την αναλύσουμε πρέπει να δούμε πώς είχαν τότε τα πράγματα στις ομόσπονδες δημοκρατίες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, πώς είχε εξελιχθεί ο τιτοϊσμός στα τελευταία του, κ.λπ., κ.λπ.
LG700: Νόμιζα πως είστε κατά του ιστορικισμού.
Slavoj Žižek: Είμαι κατά του ιστορικισμού, στην ιδιαίτερη έκφανσή του στην οποία χρησιμοποιείται ως υπερόπλο εναντίον του Οικουμενικού και των σχεδίων παγκόσμιας χειραφέτησης. Μη μου πεις ότι η υποψηφιότητα του 1990 είχε τέτοιες διαστάσεις! (Γέλια)
LG700: Όχι βέβαια, εννοείται! Ωστόσο είναι κάτι που υπάρχει στο φάκελό σας και…
Slavoj Žižek: …και ανασύρεται από καιρό σε καιρό! (Γέλια)
LG700: Ακριβώς.
Slavoj Žižek: Εντάξει, δεν παραπονιέμαι, that’s the way it is! Στο κάτω-κάτω είναι πιο εύκολο να κρίνεις κάποιον από μια υποψηφιότητα, παρά να κάτσεις να διαβάσεις ένα κάρο βιβλία που έχει γράψει! (Γέλια)
LG700: Αυτό να λέγεται! (Γέλια) Κύριε Ζίζεκ, έχω εδώ ένα άρθρο που έχετε γράψει για το «London Review of Books» τον Νοέμβριο του 2007 με τίτλο «Resistance Is Surrender». Εκεί, αφού εκθέτετε τα αδιέξοδα όλων σχεδόν των αριστερών στρατηγικών εναντίον του καπιταλισμού, συμπεριλαμβάνοντας ακόμα και στρατηγικές που αποδέχονται τον καπιταλισμό ως το «αιώνιο σύστημα», όπως τις παραλλαγές του «Τρίτου Δρόμου», επικρίνετε τόσο την απόσυρση μερίδων της Αριστεράς από τη διεκδίκηση της πολιτικής εξουσίας, όσο και την τακτική της προβολής άπειρων αιτημάτων —συνήθως μέσω ακτιβισμών επαναστατικής γυμναστικής (=διαδηλώσεων)— που γίνονται αποδεκτά «επί της αρχής», όχι όμως και «επί της πράξης» για να καταλήξετε στην πρόταση της προβολής αιτημάτων που δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά από τον καπιταλισμό ούτε καν «επί της αρχής». Ένα αυτό. Ένα δεύτερο: Σε κάποιο σημείο από το βιβλίο σας για τη Βία γράφετε:
«Μια κριτική ανάλυση της παρούσας παγκόσμιας συγκυρίας —μιας συγκυρίας η οποία δεν προσφέρει καμία σαφή λύση, καμία ‘‘πρακτική’’ συμβουλή για το τι πρέπει να γίνει και δεν αφήνει να διαφανεί κανένα φως στο τέλος του τούνελ, αφού γνωρίζει κανείς πολύ καλά ότι αυτό το φως θα μπορούσε να ανήκει σε ένα τρένο που έρχεται καταπάνω μας ολοταχώς για να μας συνθλίψει— συνήθως προκαλεί μομφή: ‘‘Εννοείς ότι δεν πρέπει να κάνουμε τίποτε; Ότι πρέπει απλά να καθίσουμε και να περιμένουμε;’’. Θα έπρεπε κανείς να βρει το θάρρος να απαντήσει: ‘‘Ναι, ακριβώς αυτό εννοώ!’’».
Και σήμερα, στη διάλεξή σας στο Πολυτεχνείο, είπατε:
«Σήμερα, δεν ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε, αλλά πρέπει να δράσουμε τώρα γιατί οι συνέπειες της αδράνειες θα είναι καταστροφικές. Οφείλουμε να ρισκάρουμε βήματα στην άβυσσο του Καινούργιου σε εντελώς δυσμενείς συνθήκες, οφείλουμε να επινοήσουμε εκ νέου πλευρές του Καινούργιου έστω και μόνο για να διατηρήσουμε ό,τι ήταν καλό στο Παλιό (δημόσια εκπαίδευση, υγεία κ.α.)».
Κύριε Ζίζεκ, τι γίνεται εδώ; Εμένα μου φαίνεται, για να το θέσω κάπως ωμά, ότι λέτε και ξελέτε! Και δεν νομίζω ότι χωρίζουν αιώνες τα σημεία που ανέφερα ώστε να με κατηγορήσετε για ανιστορική σκέψη!
Slavoj Žižek: (Γέλια) Όχι δεν πρόκειται να σε κατηγορήσω για τίποτε, μην έχεις τέτοιο άγχος! Αντίθετα, θα σε επαινέσω για την επιμέλειά σου να έχεις συλλέξει άρθρα μου που χρονολογούνται εδώ και τρία χρόνια —και δεν γράφω και λίγα! Βέβαια, για να τα λέμε όλα (έτσι δεν κάνετε κι εσείς στην παρέα σας;), δεν θα μπορούσα να πω το ίδιο και για την επιμέλειά σου σχετικά με τη βιβλιογραφία μου: δεν έχω γράψει ένα βιβλίο θεολογίας, αλλά τέσσερα, αν συμπεριλάβω και τα συλλογικά. Σου έχουν διαφύγει το «On Belief», το «The Puppet and the Dwarf: The Perverse Core of Christianity», το «The Neighbor: Three Inquiries in Political Theology» και το «The Monstrosity of Christ: Paradox or Dialectic?»!
LG700: ???
Slavoj Žižek: Μην απορείς φίλε μου! Λες να μην ξέρω τι βιβλία έχω γράψει και για ποιο θέμα; (Γέλια)
LG700: Η απορία πηγαίνει στην απροσεξία μου, όχι σ’ αυτό που λέτε.
Slavoj Žižek: Το καλό που σου θέλω: να συμφιλιωθείς με τις ατέλειες και τις αντιφάσεις του ανθρώπου. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να προσπαθήσεις να μειώσεις τις δικές σου ατέλειες, ή εγώ τις δικές μου, ή οποιοσδήποτε. Ας έρθω όμως στο ερώτημά σου, για να μη θεωρηθεί ότι καταφεύγω σε αντιπερισπασμούς για να το αποφύγω.
Λοιπόν τι μου λες; Ότι πέφτω σε αντιφάσεις; Ας υποθέσουμε ότι είναι έτσι. Λέω ‘ας υποθέσουμε’ γιατί οι αντιφάσεις είναι πολύ λιγότερες από όσες νομίζεις. Για παράδειγμα: Λίγο παρακάτω από το απόσπασμα του βιβλίου μου για τη Βία που ανέφερες, δίνω το παράδειγμα του Λένιν, ο οποίος, μετά την τραγωδία της προσχώρησης όλης της ευρωπαϊκής, ενιαίας τότε, Σοσιαλδημοκρατίας στον «πατριωτισμό» του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου αποσύρθηκε στην Ελβετία για να «μελετήσει», δηλαδή να σκεφτεί. Από μια άποψη, αν τον δει κανείς ως επαναστάτη, όντως δεν έκανε τίποτε. Πώς μπορείς να πεις όμως ότι ‘δεν έκανε τίποτε’ για έναν άνθρωπο που από εκείνη ακριβώς τη στιγμή άρχισε να επεξεργάζεται το σχέδιο το οποίο κατέληξε στην Οκτωβριανή Επανάσταση; Όμως, ας αφήσουμε αυτό το ζήτημα, πόσες και ποιες αντιφάσεις υπάρχουν σ’ αυτά που λέω σχετικά με το τι να κάνουμε. Ας πούμε ότι υπάρχουν όλες όσες νομίζει ένας μέσος αναγνώστης. Τι συμπέρασμα βγάζεις από αυτό; Αν με βλέπεις ως τον νέο Μεσσία της παγκόσμιας Αριστεράς που βαστάει στο χέρι του όλες τις λύσεις όπως ο αρχαίος Θεός σας, ο Δίας, κρατούσε τους κεραυνούς του, σύμφωνοι, έχουμε την απόλυτη καταστροφή. Αν όμως με βλέπεις ως έναν φιλόσοφο που προσπαθεί να θέτει ερωτήματα εκεί που υπάρχουν βεβαιότητες, ή προκαταλήψεις, ή ο δογματισμός της τεμπελιάς που εμποδίζει τη σκέψη; Ερωτήματα για παλιές απαντήσεις, ερωτήματα για νέες καταστάσεις, ερωτήματα για ζητήματα για τα οποία μέχρι τώρα «δεν επιτρεπόταν» να μπαίνουν ερωτήματα, μακάρι να μπορούσα να φτιάξω εργοστάσιο παραγωγής ερωτημάτων! Ποιο είναι φίλε μου το κακό με τα ερωτήματα, γιατί τα φοβάσαι; Θα προτιμούσες να γράφω εκλαϊκευτικά εγχειρίδια περί «Μαρξισμού – Λενινισμού»; Εκτός αν τα φοβάσαι επειδή πιστεύεις στο «curiosity killed the cat»! Έλα όμως που μόνο η περίεργη γάτα έχει ελπίδες να πιάσει τα σημερινά ποντίκια, τα οποία έχουν μάθει γιατί έχουν πάθει!
LG700: Και οι απαντήσεις;
Slavoj Žižek: Οι απαντήσεις; Ας τις βρουν οι πολιτικοί μας τις απαντήσεις! Ας πάρουν τα ερωτήματα κι ας συνθέσουν τις σωστές απαντήσεις. Πράγμα που πολύ αμφιβάλλω βέβαια ότι είναι σε θέση να κάνουν έτσι όπως έχει αποστεωθεί η σκέψη τους από τα πολλά συνέδρια και τις ημερίδες και τις συνδιασκέψεις όπου μοιράζουν τις καρέκλες μεταξύ τους! (Σημ. συντ.: Πάλι κουνάει τα χέρια του σαν ανεμόμυλος. Επιπλέον, έχει γίνει κόκκινος σαν παντζάρι).
LG700: Κάπου διάβασα να γράφεται για σας —δυστυχώς δεν σημείωσα πού— ότι είστε «ένας κομμουνιστής που μισεί τα κομμουνιστικά κόμματα». Αν κρίνω από το πάθος με το οποίο είπατε τα τελευταία λόγια, μάλλον εύστοχος είναι ο χαρακτηρισμός.
Slavoj Žižek: Μισώ τη λειτουργία των αριστερών κομμάτων, τη νοοτροπία των επαγγελματικών στελεχών τους, όλη αυτή τη γαμημένη γραφειοκρατία που αναπαράγει τον εαυτό της υποκρινόμενη ότι δουλεύει πυρετωδώς για τη Μεγάλη Αλλαγή! Βέβαια, υπάρχουν πάντα εξαιρέσεις. Φοβάμαι όμως ότι, προς το παρόν τουλάχιστον, είναι πολύ λίγες… Περιττό να πω ότι όλα αυτά δεν σημαίνουν διόλου ότι συμμερίζομαι τις αερολογίες για το ξεπέρασμα από τα πράγματα τής αναγκαιότητας για οργανωμένη δράση!
LG700: Δεν ξέρω για τους αναγνώστες, αλλά εγώ το ακούω με ανακούφιση αυτό το τελευταίο! Βλέπω, κοιτάτε το ρολόι σας. Μην ανησυχείτε, τελειώνουμε.
Slavoj Žižek: Προσωπικά, δεν έχω κανένα πρόβλημα. Σκέπτομαι μόνο ότι έχω ήδη στήσει τον Διευθυντή του «Ριζοσπάστη» για μια συνέντευξη που έχει κανονιστεί εδώ και μια βδομάδα.
LG700: ???
Slavoj Žižek: Dear sir, this was a joke! And you missed it! (Γέλια)
LG700: Ντροπή μου! (Γέλια) Τι θα λέγατε να κλείναμε με Ευρώπη;
Slavoj Žižek: Κανένα πρόβλημα! Είμαι μισός Βαλκάνιος και μισός Ευρωπαίος! (Γέλια)
LG700: Διαβάζω από τη σημερινή σας διάλεξη:
«Συχνά ακούμε ότι το πραγματικό νόημα της κρίσης στην Ελλάδα είναι ότι όχι μόνο το ευρώ, αλλά και το ίδιο το σχέδιο της ενωμένης Ευρώπης είναι νεκρό. Πριν όμως υιοθετήσουμε αυτή τη γενική δήλωση, ας τη μεταμορφώσουμε επί το λενινιστικότερον: Η Ευρώπη είναι νεκρή —εντάξει, αλλά ποια Ευρώπη; Η απάντηση είναι: η μετα-πολιτική Ευρώπη της προσαρμογής στην παγκόσμια αγορά, η Ευρώπη που επανειλημμένα ‘‘μαυρίστηκε’’ στα δημοψηφίσματα, η Ευρώπη της τεχνοκρατίας των Βρυξελλών. Η Ευρώπη που παριστάνει τον εκπρόσωπο του ψυχρού, ευρωπαϊκού Λόγου απέναντι στο ελληνικό πάθος και την ελληνική διαφθορά, το μαθηματικό πνεύμα απέναντι στη συγκινησιακή μέθη. Ωστόσο, όσο ουτοπικό κι αν ακούγεται, το έδαφος είναι ακόμη ελεύθερο για μια άλλη Ευρώπη: μια εκ νέου πολιτικοποιημένη Ευρώπη, θεμελιωμένη πάνω σε ένα συλλογικό σχέδιο χειραφέτησης. Την Ευρώπη που γέννησε την αρχαία ελληνική Δημοκρατία, τη Γαλλική και τη Ρωσική Επανάσταση. Να γιατί πρέπει να αποφύγουμε τον πειρασμό να αντιδράσουμε στη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση με μια αναδίπλωση στα απολύτως κυρίαρχα έθνη – κράτη, εύκολη λεία στο διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο που δεν γνωρίζει σύνορα και ηπείρους και μπορεί εύκολα να φέρει το ένα έθνος- κράτος σε αντιπαράθεση με το άλλο. Περισσότερο από ποτέ, η απάντηση στην κρίση πρέπει να είναι περισσότερο διεθνιστική και οικουμενική από την οικουμενικότητα του παγκοσμίου κεφαλαίου. Η ιδέα του να αντισταθούμε στον παγκόσμιο καπιταλισμό στο όνομα της υπεράσπισης συγκεκριμένων εθνικών ταυτοτήτων είναι σήμερα περισσότερο αυτοχειριαστική από ποτέ, με το φάντασμα του ‘‘δόγματος τσούτσε’’, της Βορειοκορεάτικης εκδοχής της αυτάρκειας, να πλανιέται πάνω μας».
Δεν σκοπεύω βέβαια να θέσω γενικότερα το ζήτημα της Ευρώπης το οποίο είναι πολύπλευρα ακανθώδες. Εξ άλλου, όσο διάβαζα, σας είδα με την άκρη του ματιού μου να ξανακοιτάζετε το ρολόι σας! (Γέλια)
Slavoj Žižek: Είναι που οι σύντροφοι του «Αριστερού Βήματος» μού έχουν υποσχεθεί ένα λουκούλλειο δείπνο γι’ απόψε και μια από τις αμαρτίες μου είναι η λαιμαργία! (Γέλια)
LG700: Ok. (Γέλια) Λοιπόν, χωρίς να μπούμε στα της Ευρώπης και της ΕΕ κι όλα αυτά, μια απορία. Ή μάλλον δύο. Ο Λένιν του αδύνατου κρίκου επιστρατεύεται προς υπεράσπιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης;;; Και η αντίσταση στη συγκεκριμένη Ευρωπαϊκή Ένωση γίνεται μόνο «στο όνομα της υπεράσπισης συγκεκριμένων εθνικών ταυτοτήτων»;;; Μου φαίνονται, για να τα λέμε όλα, μεγάλη μπαγαποντιά!
Slavoj Žižek: I couldn’t agree more, my friend! Ένα από αυτά για τα οποία προσπαθούν να μας πείσουν είναι να παραιτηθούμε από την πονηριά των παλιών επαναστατών. Ποτέ δεν τα κατάφεραν με μένα! (Γέλια)
LG700: LG700: (Γέλια) Μου ξεφύγατε! Τελευταία ερώτηση. Είναι η τελευταία ερώτηση από μια άλλη συνέντευξη που έχετε δώσει και ο μοναδικός λόγος που την έκλεψα είναι για να τεστάρω τη μνήμη σας —όπως βλέπετε, ούτε εγώ πιστεύω ότι πρέπει να παραιτηθούμε από την πονηριά.
Slavoj Žižek: Ωραία, μου αρέσουν τέτοια κουίζ! Σε ακούω.
LG700: Κύριε Ζίζεκ, πείτε μας ένα μυστικό.
Slavoj Žižek: Communism will win!
LG700: Σωστός! Κύριε Ζίζεκ, σας ευχαριστώ πολύ!
Slavoj Žižek: Κι εγώ φίλε μου, κι εγώ! Και περιμένω οπωσδήποτε τη μετάφραση του post για τον Λένιν ως χαρτοπαίκτη!
LG700: Το post για τον Λένιν; Βέβαια! You can bet on it!
*****
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου