Slavoj Žižek - Η μαριονέτα και ο νάνος

Η ΛΟΞΟΔΡΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ

Jackson Pollock-untitled

[...]Ωστόσο, υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος προσέγγισης του Πραγματικού-δηλαδή, το πάθος του εικοστού αιώνα για το Πραγματικό έχει δύο όψεις: του εξαγνισμού και της αφαίρεσης. Σε αντίθεση με τον εξαγνισμό, που επιχειρεί να απομονώσει τον πυρήνα του Πραγματικού μέσω ενός βίαιου ξηλώματος, η αφαίρεση ξεκινά από το Κενό, από την αναγωγή ("αφαίρεση") κάθε καθορισμένου περιεχομένου, και έπειτα προσπαθεί να εγακταστήσει μια ελάχιστη διαφορά ανάμεσα σε αυτό το Κενό και σε κάποιο στοιχείο που λειτουργεί ως αντιπρόσωπός του. Εκτός από τον ίδιο τον Μπαντιού, ο Ζακ Ρανσιέρ (Jacques Ranciere) ήταν εκείνος που ανέπτυξε αυτή τη δομή ως δομή της πολιτικής του "άδειου συνόλου", του "υπεράριθμου " στοιχείου που ανήκει στο σύνολο αλλά δεν έχει κάποια διακριτή θέση μέσα σε αυτό. Τι είναι η καθαυτό πολιτική για τον Ρανσιέρ;".  Το φαινόμενο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Αρχαία Ελλάδα όταν τα μέλη του δήμου (εκείνοι που δεν είχαν σταθερά καθορισμένη θέση στο ιεραρχικό κοινωνικό οικοδόμημα) δεν απαίτησαν απλώς να ακουστεί η φωνή τους ενάντια σε αυτούς που ήταν στην εξουσία, αυτούς που ασκούσαν κοινωνικό έλεγχο-δηλαδή, όταν δεν διαμαρτυρήθηκαν απλώς για την αδικία (le tort) που υπέφεραν, θέλοντας να ακουστεί η φωνή τους, να αναγνωριστεί ως τμήμα της δημόσιας σφαίρας, σε ισότιμη θέση με αυτή της κυρίαρχης ολιγαρχίας και αριστοκρατίας· ακόμη περισσότερο, αυτοί οι απκλεισμένοι, που δεν έιχαν στέρεη θέση στο κοινωνικό οικοδόμημα, αυτοπαρουσιάστηκαν ως οι αντιπρόσωποι,οι ενσαρκωτές, του Κοινωνικού Όλου, της αληθινής Καθολικότητας ("εμείς - οι "τιποτένιοι", που δεν μας υπολογίζουν στην υφιστάμενη τάξη πραγμάτων- είμαστε ο λαός, είμαστε Όλοι ενάντια σε άλλους που αντιπροσωπεύουν μονάχα τα συγκεκριμένα προνομιακά τους συμφέροντα".) Εν συντομία, η πολιτική σύγκρουση ονοματίζει την ένταση που υπάρχει ανάμεσα στο δομημένο κοινωνικό σώμα, όπου κάθε μέρος έχει τη θέση του, και το "μέρος που δεν χωρά πουθενά", που αναστατώνει αυτή την τάξη για χάρη της κενής αρχής της καθολικότητας, εκείνου που ο Μπαλιμπάρ(Valibar) ονομάζει egalibere, της ηθικής ισότητας όλων των ανθρώπων ως ομιλούντων όντων - μέχρι και των liumang,  των "αλητών" στη σημερινή φεουδαλική-καπιταλιστική Κίνα, αυτών που (με τους όρους της υφιστάμενης τάξης πραγμάτων) είναι εκτοπισμένοι, μετακινούνται ελευθερα,δίχως να έχουν εργασία και κατοικία, αλλά ούτε και καταγεγραμμένη πολιτιστική ή σεξουαλική ταυτότητα. Η καθαυτό πολιτική λοιπόν πάντα ενέχει κάποιο είδος βραχυκυκλώματος ανάμεσα στο Καθολικό και το Μερικό : πάντα ενέχει το παράδοξο της "καθολικής ενικότητας" (universal singular), μιας ενικότητας που εμφανίζεται ως εκπρόσωπος του Καθολικού, αποσταθεροποιώντας τη "φυσική" λειτουργική δομή των σχέσεων του κοινωνικού σώματος.

Αυτή η ταύτιση του μη-μέρους με το Όλον, του μέρους αυτού της κοινωνίας που δεν έχει κάποια κατάλληλα καθορισμένη θέση σε αυτήν (ή που αντιστέκεται στην υποδεέστερη θέση που του δίνεται) με το Καθολικό, αποτελεί τη θεμελιακή κίνηση πολιτικοποίησης και μπορεί να εντοπιστεί σε όλα τα μεγάλα δημοκρατικά συμβάντα, από τη Γαλλική Επανάσταση (όπου η troisieme etat(Τρίτη Τάξη) ανακήρυξε τον εαυτό της ταυτόσημο με το ίδιο το Έθνος, ενάντια στην αριστοκρατία και τον κλήρο) μέχρι το θάνατο του πρώην -Ευρωπαϊκού Σοσιαλισμού (όπου τα "φόρουμ"των διαφωνούντων ανακήρυξαν τον εαυτό τους αντιπρόσωπο ολόκληρης της κοινωνίας ενάντια στη νομενκλατούρα του Κόμματος). Με αυτήν ακριβώς την έννοια, η πολιτική και η δημοκρατία είναι συνώνυμες : ο βασικός στόχος της αντιδημοκρατικής πολιτικής, εξ ορισμού και ανέκαθεν, ήταν και είναι η αποπολιτικοποίηση, δηλαδή το άνευ όρων αίτημα ότι "τα πράγματα πρέπει να επιστρέφουν στην ομαλότητα", με κάθε άτομο να κάνει τη δική του/της ιδιαίτερη δουλειά. Η ίδια θέση μπορεί να διατυπωθεί με αντικρατικούς όρους : αυτοί που αφαιρούνται από την αγκάλη του Κράτους δεν υπολογίζονται, δεν προσμετρούνται-η πολλαπλή τους παρουσία δεν αντιπροσωπεύεται σωστά στο Ένα του Κράτους. Με αυτή την έννοια, η "ελάχιστη διαφορά"είναι η διαφορά ανάμεσα στο σύνολο και σε αυτό το πλεονασματικό στοιχείο που ανήκει στο σύνολο, αλλά του λείπει οποιαδήποτε διαφοροποιητική ιδιότητα που θα προσδιόριζε τη θέση του μέσα στο οικοδόμημα του συνόλου: είναι ακριβώς αυτή η έλλειψη συγκεκριμένης(λειτουργικής) διαφοράς που το κάνει να εσαρκώνει την καθαρή διαφορά ανάμεσα στο χώρο και τα στοιχεία του. Αυτό το "υπεραριθμο"στοιχείο είναι λοιπόν κάποιο είδος "Μάλεβιτς(Malevich) της πολιτικής", ένας κύβος πάνω σε μια επιφάνεια που σημειώνει την ελάχιστη διαφορά ανάμεσα στο χώρο και σε αυτό που λαμβάνει χώρα, ανάμεσα στο φόντο και τη φιγούρα. Ή,στην ορολογία του Λακλάου (Laclau) και της Μουφ (Μοuffe), αυτό το "υπεράριθμο" στοιχείο εμφανίζεται όταν περνάμε από τη διαφορά στον ανταγωνισμό : εφόσον, σε αυτό, όλες οι ποιοτικές διαφορές που είναι εγγενείς στο κοινωνικό οικοδόμημα αναστέλλονται, αυτό το στοιχείο αντιπροσωπεύει την "καθαρή" διαφορά ως τέτοια, το μη κοινωνικό μέσα στο πεδίο του κοινωνικού. Ή- για να το διατυπώσουμε με την ορολογία της λογικής του σημαίνοντος- σε αυτό, το ίδιο το Μηδέν μετράται ως Ένα.[...]

απόσπασμα από το βιβλίο του
Slavoj Žižek "Η μαριονέτα και ο νάνος"
Ο διαστροφικός πυρήνας του Χριστιανισμού

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΡΕΖΟΥΣ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ :  ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ

Από CaRiNa

__