Οικονομικό και Πολιτικό στην Αρχαία Αθήνα

αναδημοσίευση από heroicodesembarazo

Posted on Σεπτεμβρίου 17, 2011 

 

Σύμφωνα με τον Φίνλεϋ δεν υπάρχει αυτονομία του οικονομικού από το πολιτικό στην Αρχαία Αθήνα. Πόσο μάλλον όταν το ίδιο το οικονομικό είναι εσωτερικά ανομοιογενές : Η εμπορική ζωή της Αθήνας, δημιούργησε ένα ιδιαίτερο δίκαιο σε διαφορά με το αρχαϊκό παρελθόν. Οι δούλοι – έμποροι μπορούν να κατέχουν εμπορεύματα και να έχουν δικαιώματα ως ενάγοντες και εναγόμενοι. Επίσης, υπάρχουν περιστατικά όπου έγιναν και πολίτες. Φαίνεται ξεκάθαρα πως ο εμπορικός ρόλος κάποιου ξέφευγε από τα στενά όρια της πόλης, γεγονός που αποδεικνύεται από το εμπορικό δίκαιο και την εμπορική πίστη.

Σε αντίθεση με την εμπορική κινητικότητα, η έγγεια ιδιοκτησία ήταν προνόμιο των πολιτών, δηλ. επρόκειτο για εργαλείο κοινωνικής σχέσης. Τα 3/4 των πολιτών ήταν ιδιοκτήτες γης τον 50 και 40 αιώνα. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν υπάρχουν στοιχεία ότι υπήρχε κτηματοπώλης και με το ότι οι “όροι” (υποθηκικές στήλες) δείχνουν την απουσία κρατικού ελέγχου και νόμιμης δημοσιότητας, συνάγεται ότι δεν υπάρχουν επενδύσεις σε αυτό τον τομέα.

Αν λοιπόν το οικονομικό είναι εσωτερικά ανομοιογενές, τότε ποια η σχέση του με το πολιτικό;

Η πολιτική αγωνιστικότητα υπερίσχυε των εμπορικών ανταγωνισμών. Η επιβολή του νομίσματος και των μέτρων της Αθήνας κατά την αυτοκρατορία της αποτελεί πράξη πολιτικής ηγεμονίας. Είναι επίσης δείκτης πολιτικού γοήτρου και πατριωτικής υπερηφάνιας.

Στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό, η επαγγελματική ασχολία κάποιου πολίτη δεν τον εμπόδιζε να συμμετέχει στα κοινά. Η μεγαλύτερη έμφαση στο χρήμα σε σχέση με την πολιτική δίνεται απαξιωτικά. Στο Θουκυδίδη, αναφορά στην περιουσία είναι υποτιμητική και γίνεται αποδοκιμαστικά μνεία σε εκείνους που είναι ικανοί από φιλοχρηματία να πουλήσουν τα πάντα (Β, 60,7).

Ανομοιογένεια του ίδιου του οικονομικού λοιπόν αλλά και κυριαρχία του πολιτικού αγώνος. Όπως ανέφερα σε σχόλιο ( έγραψα: είναι πιθανό, το γεγονός ότι ο προηγούμενος πολιτισμός δεν άφησε τίποτα παρά μόνο την προφορική ποιητική του παράδοση όπου κυριαρχούσε το ηρωικό αγωνιστικό πνεύμα, να διαμόρφωσε τις νέες συνειδήσεις που συνέβαλαν στη νέα κοινωνία. Ένας παράγων δηλ. η αγωνιστικότητα των υποκειμένων.)  , το ότι ενσωματώθηκαν οι αριστοκρατικές/ηρωικές αξίες σε μία πόλη όπου το εμπόριο είχε σημαντική θέση, ενισχύει την ιδέα ότι ο Αθηναίος δεν οριζόταν με βάση το χρηματικό κέρδος αλλά με βάση την πολιτική δύναμη.

Πηγή : 
P. Vidal-Naquet, Πέρα από την Αρχαία Ελληνική Δημοκρατία,
σελ. 90-107, 1999, Αλεξάνδρεια

======================================