ZAK ΛΑΚΑΝ - ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ βιβλίο ΧΙ

Οι τεσσερις θεμελιακες εννοιες της ψυχαναλυσης
μέρος δεύτερο (2)


ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΣΤΗ ΛΙΜΠΙΝΤΟ

Να λοιπόν που ο Φρόυντ εννοεί να τοποθετήσει τις βάσεις της αγάπης. Μόνο με την ενεργητικότητα-παθητικότητα μπαίνει σε ενέργεια εκείνο που αφορά καθαρά τη σεξουαλική σχέση.

Η σχέση ενεργητικότητα-παθητικότητα καλύπτει όμως τη σεξουαλική σχέση; Σας παρακαλώ να αναφερθείτε σε περικοπές του ο Άνθρωπος με τους λύκους, παραδείγματος χάρη, ή του Πέντε ψυχαναλύσεις.Ο Φρόυντ εξηγεί ότι τελικά η πολική αναφορά,ενεργητικότητα -παθητικότητα υπάρχει εδώ για να κατονομάσει,για να καλύψει,για να μεταφοροποιήσει αυτό που μένει ανεξερεύνητο μέσα στη σεξουαλική διαφορά.Ποτέ πουθενά δεν υποστηρίζει ότι,ψυχολογικά,είναι δυνατόν να συλλάβουμε τη σχέση αρσενικό-θηλυκό διαφορετικά παρά μέσα απ'αυτό που αντιπροσωπεύει την αντίθεση ενεργητικότητα-παθητικότητα.Σαν τέτοια η αντίθεση αρσενικό-θηλυκό δεν φτάνεται ποτέ.Αυτό δείχνει αρκετά καθαρά τη σπουδαιότητα εκείνου που επαναλαμβάνουμε εδώ,μ' ένα ρήμα ιδιαίτερα οξύ για να εκφράσει το προκείμενο-η αντίθεση αυτή παθητικότητα-ενεργητικότητα χύνεται,πλάθεται,εγχέεται.

Είναι μια αρτηριογραφία,κι ακόμα και οι σχέσεις αρσενικό-θηλυκό δεν την εξαντλούν.

Φυσικά,ξέρουμε πολύ καλά ότι η αντίθεση παθητικότητα-ενεργητικότητα μπορεί να εξηγήσει πολλά πράγματα στον τομέα της αγάπης.Αλλά εκείνο με το οποίο έχουμε να κάνουμε,είναι ακριβώς αυτή η έγχυση,αν μπορώ να πω,του σαδο-μαζοχισμού που δεν πρέπει διόλου να παίρνεται τοις μετρητοίς ως προς την πραγματοποίηση της καθαρά σεξουαλικής σχέσης.

Ασφαλώς,στη σεξουαλική σχέση μπαίνουν στο παιχνίδι όλα τα μεταίχμια της επιθυμίας.Τί αξία έχει για σένα η επιθυμία μου;αιώνιο ερώτημα που τίθεται στον διάλογο των εραστών.Αλλά την δήθεν αξία,παραδείγματος χάρη,του γυναικείου μαζοχισμού,όπως είναι η έκφραση,αρμόζει να τη βάλουμε στην παρένθεση ενός σοβαρού ερωτήματος.Αποτελεί κομμάτι αυτού του διαλόγου που μπορούμε να τον ορίσουμε,σε πολλά του σημεία,ως ανδρική φανατασίωση.Πολλά πράγματα αφήνουν να εννοηθεί ότι το να την υποστηρίζουμε αποτελεί εκ μέρους μας συνεργία.Για να μην παραδοθούμε ολόκληροι στα πορίσματα της αγγλοσαξονικής έρευνας,που δεν θα πρόσφερε άλλωστε και σπουδαία πράγματα πάνω στο θέμα,για να μην πούμε ότι υπάρχει εδώ κάποια συγκατάθεση των γυναικών,πράγμα που δεν θα πει τίποτε- θα περιοριστούμε,νομιμότερα,εμείς οι αναλυτές,στις γυναίκες που αποτελούν μέρος της ομάδας μας.Είναι τρομερά εντυπωσιακό να βλέπουμε ότι οι εκπρόσωποι του φύλου αυτού στον αναλυτικό κύκλο,είναι ιδιαίτερα διατεθειμένες να συντηρούν τη βασική πίστη στο γυναικείο μαζοχισμό.Σίγουρα θα υπάρχει εδώ ένα πέπλο που καλό είναι να μην  το ανασηκώσουμε πάρα πολύ γρήγορα,όσον αφορά τα συμφέροντα του φύλου. Αυτό αποτελεί άλλωστε παρέκβαση από το θέμα μας,αλλά παρέκβαση βαθιά δεμένη μ' αυτό ,θα το δείτε,γιατί θα χρειαστεί να ξαναγυρίσουμε πάνω σ' αυτό το σημείο.

Πάντως,σ' αυτό το επίπεδο τίποτε δεν μας βγάζει έξω από το πεδίο της αγάπης,δηλαδή από το πλαίσο του ναρκισσισμού,που ο Φρόυντ μας υποδεικνύει ρητά στο άρθρο αυτό,ότι είναι φτιαγμένος από την καταχώρηση του autoerotisch στα οργανωμένα συμφέροντα του εγώ.

Στο εσωτερικό αυτού του πλαισίου,μπορεί κάλλιστα να υπάρχει παράσταση των αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου,επιλογή και διάκριση,δυνατότητα γνώσης,με λίγα λόγια όλο το πεδίο μέσα στο οποίο ασκήθηκε η κλασική ψυχολογία περιλαμβάνεται.Αλλά τίποτα - και γι αυτό ακριβώς ολόκληρη η ψυχολογία των συναισθημάτων,ως τον Φρόυντ,απέτυχε - τίποτα ακόμη εδώ δεν παρασταίνει τον Άλλο,τον ριζικό Άλλο,τον Άλλον σαν τέτοιο.

Αυτή η παράσταση του Άλλου λείπει,ακριβώς,ανάμεσα σ' αυτούς τους δύο αντιτιθέμενους κόσμους που η σεξουαλικότητα μας δείχνει μέσα στο αρσενικό και στο θηλυκό.Αν σπρώχναμε τα πράγματα στο έπακρο,θα μπορούσαμε και να πούμε ότι το αρσενικό ιδεώδες και το θηλυκό ιδεώδες παριστάνονται στον ψυχισμό με κάτι άλλο απ' αυτή την αντίθεση ενεργητικότητα - παθητικότητα,για την οποία μιλούσα πριν από λίγο.Προκύπτουν καθαρά από έναν όρο που δεν εισήγαγα εγώ,αλλά με τον οποίο μια ψυχανάλυτρια χαρακτήρισε τη γυναικεία σεξουαλική στάση μασκαράτα.

Η μασκαράτα δεν είναι αυτό που παίρνει μέρος στην απαραίτητη επίδειξη,στο επίπεδο των ζώων,για το ζευγάρωμα,και το στόλισμα άλλωστε εκδηλώνεται εδώ,γενικά,από τη μεριά του αρσενικού.Η μασκαράτα έχει ένα άλλο νόημα μέσα στην ανθρώπινη περιοχή,είναι ακριβώς το να παίζουμε,όχι πια στο φαντασιακό αλλά στο συμβολικό επίπεδο.

Από δω μας μένει τώρα να δείξουμε ότι η σεξουαλικότητα σαν τέτοια κάνει την είσοδό της,ασκεί τη δική της δραστηριότητα,με τη μεσολάβηση- όσο παράδοξο κι αν φαίνεται αυτό - των επιμέρους παρορμήσεων.

 

απόσπασμα από το βιβλίο του
ΖΑΚ ΛΑΚΑΝ - ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ βιβλίο ΧΙ
Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της ψυχανάλυσης 1964

Μεταγραφή κειμένου από τον ΖΑΚ-ΑΛΑΙΝ ΜΙΛΛΕΡ
μετάφραση ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ ΣΚΑΡΠΑΛΕΖΟΥ
τελική ανάγνωση ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ
εκδόσεις ΚΕΔΡΟς

από CaRiNa