Οι τεσσερις θεμελιακες εννοιες της ψυχαναλυσης
μέρος τρίτο (3)
μέρος τρίτο (3)
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΣΤΗ ΛΙΜΠΙΝΤΟ
Όλα όσα συλλαβίζει ο Φρόυντ για τις μερικές παρορμήσεις μας δείχνουν την κίνηση που σας σχεδίασα στον πίνακα την τελευτάια φορά, αυτή την κυκλική κίνηση της ώθησης που βγαίνει διαμέσου της ερωτογενούς ζώνης για να ξαναγυρίσει σ' αυτήν σαν να είναι ο στόχος της, αφού πρώτα κάνει τον γύρο κάποιου πράγματος που τ' ονμάζω αντικέιμενο α. Θέτω ως δεδομένο - και μια ακριβής εξέταση ολόκληρου του κειμένου θα εξακριβώσει την αλήθεια αυτού που εκφέρω - ότι έτσι το υποκείμενο φτάνει αυτό που είναι, κυριολεκτικά η διάσταση του μεγάλου Άλλου.
Τονίζω τη ριζική διάκριση που υπάρχει ανάμεσα στο αγαπιέμαι διαμέσου του άλλου - που δεν αφήνει, στο ναρκισσιστικό πεδίο του αντικειμένου, καμιά υπέρβαση στο συμπεριλαμβανόμενο αντικείμενο - και στην κυκλικότητα της παρόρμησης, όπου η ετερογένεια του πηγαινοερχομού δείχνει στο μεταίχμιό της ένα χάσμα.
Τονίζω τη ριζική διάκριση που υπάρχει ανάμεσα στο αγαπιέμαι διαμέσου του άλλου - που δεν αφήνει, στο ναρκισσιστικό πεδίο του αντικειμένου, καμιά υπέρβαση στο συμπεριλαμβανόμενο αντικείμενο - και στην κυκλικότητα της παρόρμησης, όπου η ετερογένεια του πηγαινοερχομού δείχνει στο μεταίχμιό της ένα χάσμα.
Τι το κοινό έχει το βλέπω και το με βλέπει; Ας πάρουμε την Schaulust,τη σκοπτική παρόρμηση. Ο Φρόυντ αντιθέτει με έμφαση το beschauen, κοιτώ ένα ξένο αντικείμενο, ένα καθαυτό αντικείμενο, στο κοιτάζομαι από ένα ξένο πρόσωπο,deschaut werden. Και ο λόγος είναι ότι ένα αντικείμενο και ένα πρόσωπο δεν είναι το ίδιο πράγμα. Στην άκρη του κύκλου, ας πούμε ότι χαλαρώνουν. Η ότι το πουαντιγέ κάπως μας ξεφεύγει. Άλλωστε, ο Φροόυντ για να τα συνδέσει , στη βάση ακριβώς - εκεί που η αρχή και η αιχμή ανταμώνουν - του χρειάζεται να τα σφίξει στα χέρια του και να προσπαθήσει να βρει την ένωσή τους - ακριβώς στο σημείο επιστροφής. προσεγγίζει το φαινόμενο λέγοντας ότι η ρίζα της σκοπικής παρόρμησης βρίσκεται ολόκληρη μέσα στο υποκείμενο, στο γεγονός ότι το υποκείμενο βλέπει τον ίδιο τον εαυτό του.
Μόνο που εδώ,επειδή είναι ο Φρόυντ, δεν ξεγελιέται. Δεν είναι βλέποιμαι στον καθρέφτη, είναι Selbst ein Sexualglied beschauen - κοιτάζεται , θα πω εγώ, στο σεξουαλικό του μέλος.
Μόνο,προσοχή! κι εδώ κάτι πάλι δεν πάει καλά. Γιατί αυτό το εκφερόμενο ταυτίζεται με το αντίστροφό του- που είναι αρκετά περίεργο, και εκπλήσσομαι που κανένας δεν έπιασε το χιούμορ του.Αυτό δίνει - Sexualglied von eigener Person bexchaut werden.Κατά κάποιον τρόπο,όπως το νούμερο δύο χαίρεται να είναι μόνο,το σεξ, ή το τσουτσούνι, χαίρεται να το κοιτάζουν. Ποιος ποτέ μπρόρεσε αληθινά να συλλάβει τον χαρακτήρα τον αληθινά υποκειμενοποιήσιμο ενός παρόμοιου αισθήματος;
Στην πραγματικότητα, η άρθρωση της θηλιάς του πηγαινοερχομού της παρόρμησης, πετυχαίνεται, αν αλλάξουμε στην τελευταία φράση έναν από τους όρους του Φρόυντ.Δεν αλλάζω το eigenew Object, το καθαυτό αντικείμενο που είναι πράγματι αυτό στο οποίο ανάγεται το υποκείμενο,δεν αλλάζω το von fremder Person, τον άλλο φυσικά, ούτε το beschaut, αλλά βάζω στη θέση του werden, το machen-εκείνο για ττο οποίο πρόκειται μέσα στην παρόρμηση,είναι το να κάνω να με βλέπει. Η δραστηριότητα της παρόρμησης συγκεντρώνεται μέσα σ' αυτό το κάνω να με , και μεταφέροντάς το στο πεδίο των άλλων παρορμήσεων, θα μπορέσουμε ίσως να φωτιστούμε κάπως.
Πρέπει να προχωρήσω γρήγορα ,αλίμονο, και όχι μόνο συντομεύω, αλλά γεμίζω τις τρύπες που, ο Φρόυντ,πραγμα πολύ έντυπωσιακό,στην απαρίθμησή του των παρορμήσεων,άφησε ανοιχτές.
Μετά το κάνω να με βλέπει,φέρνω ένα άλλο, το κάνω να με ακούει,γιατο οποίο ο Φρόυντ δεν μας μιλά καν.
Πρέπει να σας δείξω πολύ γρηγορα τη διαφορά από το κάνω να με βλέπει. Τα αυτιά είναι μέσα στο πεδίο του ασυνειδήτου το μόνο στόμιο που δεν μπορεί να κλείσει.Ενώ το κάνω να με βλέπει σημειώνεται μ' ένα βέλος που αληθινά ξαναγυρίζει πρός το υποκείμενο, το κάνω να με ακούει πηγαίνει προς τον άλλο. Ο λόγος είναι δομικός,έχει σημασία να σας το πω εν παρόδω.
Ας έρθουμε στην στοματική παρόρμηση.Τί είναι; Μιλάμε για φαντασιώσεις καταβρόχθισης, με τρώει. Καθένας ξέρει, πράγματι,ότι αυτός ακριβώς είναι - συνορεύοντας μ' όλες τις αντηχήσεις του μαζοχισμού- ο ετεροποιημένος όρος της στοματικής παρόρμησης. Αλλά γιατί να μη στριμώξουμε τα πράγματα; Αφού αναφερόμαστε στο βρέφος και στο στήθος, και το θρέψιμο είναι το πιπίλισμα,ας πούμε ότι η στοματική παρόρμηση είναι το με πιπιλίζει,είναι ο βρυκόλακας.
Αυτό μας φωτίζει,άλλωστε, σ' αυτό που συμβαίνει μ' εκείνο το παράδοξο αντικείμενο- που προσπαθώ να ξεκολλήσω στο μυαλό σας από τη μεταφορά τροφή: τον μαστό. ο μαστός είναι επίσης κάτι το πρόσθετο, που πιπιλίζει τι;- τον οργανισμό της μητέρας. Έτσι έγινε φανερό αρκετά, σ' αυτό το επίπεδο, ποια είναι η διεκδίκηση,από το υποκείμενο, κάποιου πράγματος που είναι χωρισμένο απ' αυτό, αλλά του ανήκει, και με το οποίο θέλει να συμπληρωθεί.
Στο επίπεδο της πρωκτικής παρόρμησης- ας χαλαρώσουμε λίγο εδώ- τα πράγματα δεν φαίνεται πια να πηγαίνουν καθόλου καλά. Κι ωστόσο, με σκοτίζει, έχει μια έννοια! Όταν λέει κάποιος, εδώ μας παρασκοτίζει, έχει να κάνει με τον αιώνιο ενοχλητικό.Είναι λάθος να ταυτίζεται απλώς το περίφημο σκύβαλον με τη λειτουργία που του αποδίδεται μέσα στον μεταβολισμό της ιδεοληπτικής νεύρωσης. Είναι λάθος να το ακρωτηριάζουμε απ' αυτό που αντιπροσωπεύει, στην περίπτωσή μας, από το δώρο,και από τη σχέση που έχει με το σπίλωμα, τον εξαγνισμό,την κάθαρση. Είναι λάθος να μη βλέπουμε ότι από δω βγαίνει η λειτουργία του αναθήματος. Με λίγα λόγια, το αντικείμενο, εδώ, δεν είναι μακριά από την περιοχή που ονομάζεται περιοχή της ψυχής.
Τί μας αποκαλύπτει η σύντομη αυτή υπερπτήση; Δεν φαίνεται ότι, μέσα σ' αυτή την αναστροφή που εμφανίζει το θυλάκιό της, η παρόρμηση, ενθυλακωνόμενη διαμέσου της ερωτογενούς ζώνης, είναι επιφορτισμένη να πάει να αναζητήσει κάτι που ,κάθε φορά, ανταποκρίνεται μέσα στον Άλλο; Δεν θα επαναλάβω τα ίδια. Ας πούμε ότι στο επίπεδο της Schaulust, είναι το βλέμμα. Δεν το αναφέρω παρά για να εξτάσουμε αργότερα τις επιπτώσεις πάνω στον Άλλο αυτής της κίνησης για κάλεσμα.
Μόνο που εδώ,επειδή είναι ο Φρόυντ, δεν ξεγελιέται. Δεν είναι βλέποιμαι στον καθρέφτη, είναι Selbst ein Sexualglied beschauen - κοιτάζεται , θα πω εγώ, στο σεξουαλικό του μέλος.
Μόνο,προσοχή! κι εδώ κάτι πάλι δεν πάει καλά. Γιατί αυτό το εκφερόμενο ταυτίζεται με το αντίστροφό του- που είναι αρκετά περίεργο, και εκπλήσσομαι που κανένας δεν έπιασε το χιούμορ του.Αυτό δίνει - Sexualglied von eigener Person bexchaut werden.Κατά κάποιον τρόπο,όπως το νούμερο δύο χαίρεται να είναι μόνο,το σεξ, ή το τσουτσούνι, χαίρεται να το κοιτάζουν. Ποιος ποτέ μπρόρεσε αληθινά να συλλάβει τον χαρακτήρα τον αληθινά υποκειμενοποιήσιμο ενός παρόμοιου αισθήματος;
Στην πραγματικότητα, η άρθρωση της θηλιάς του πηγαινοερχομού της παρόρμησης, πετυχαίνεται, αν αλλάξουμε στην τελευταία φράση έναν από τους όρους του Φρόυντ.Δεν αλλάζω το eigenew Object, το καθαυτό αντικείμενο που είναι πράγματι αυτό στο οποίο ανάγεται το υποκείμενο,δεν αλλάζω το von fremder Person, τον άλλο φυσικά, ούτε το beschaut, αλλά βάζω στη θέση του werden, το machen-εκείνο για ττο οποίο πρόκειται μέσα στην παρόρμηση,είναι το να κάνω να με βλέπει. Η δραστηριότητα της παρόρμησης συγκεντρώνεται μέσα σ' αυτό το κάνω να με , και μεταφέροντάς το στο πεδίο των άλλων παρορμήσεων, θα μπορέσουμε ίσως να φωτιστούμε κάπως.
Πρέπει να προχωρήσω γρήγορα ,αλίμονο, και όχι μόνο συντομεύω, αλλά γεμίζω τις τρύπες που, ο Φρόυντ,πραγμα πολύ έντυπωσιακό,στην απαρίθμησή του των παρορμήσεων,άφησε ανοιχτές.
Μετά το κάνω να με βλέπει,φέρνω ένα άλλο, το κάνω να με ακούει,γιατο οποίο ο Φρόυντ δεν μας μιλά καν.
Πρέπει να σας δείξω πολύ γρηγορα τη διαφορά από το κάνω να με βλέπει. Τα αυτιά είναι μέσα στο πεδίο του ασυνειδήτου το μόνο στόμιο που δεν μπορεί να κλείσει.Ενώ το κάνω να με βλέπει σημειώνεται μ' ένα βέλος που αληθινά ξαναγυρίζει πρός το υποκείμενο, το κάνω να με ακούει πηγαίνει προς τον άλλο. Ο λόγος είναι δομικός,έχει σημασία να σας το πω εν παρόδω.
Ας έρθουμε στην στοματική παρόρμηση.Τί είναι; Μιλάμε για φαντασιώσεις καταβρόχθισης, με τρώει. Καθένας ξέρει, πράγματι,ότι αυτός ακριβώς είναι - συνορεύοντας μ' όλες τις αντηχήσεις του μαζοχισμού- ο ετεροποιημένος όρος της στοματικής παρόρμησης. Αλλά γιατί να μη στριμώξουμε τα πράγματα; Αφού αναφερόμαστε στο βρέφος και στο στήθος, και το θρέψιμο είναι το πιπίλισμα,ας πούμε ότι η στοματική παρόρμηση είναι το με πιπιλίζει,είναι ο βρυκόλακας.
Αυτό μας φωτίζει,άλλωστε, σ' αυτό που συμβαίνει μ' εκείνο το παράδοξο αντικείμενο- που προσπαθώ να ξεκολλήσω στο μυαλό σας από τη μεταφορά τροφή: τον μαστό. ο μαστός είναι επίσης κάτι το πρόσθετο, που πιπιλίζει τι;- τον οργανισμό της μητέρας. Έτσι έγινε φανερό αρκετά, σ' αυτό το επίπεδο, ποια είναι η διεκδίκηση,από το υποκείμενο, κάποιου πράγματος που είναι χωρισμένο απ' αυτό, αλλά του ανήκει, και με το οποίο θέλει να συμπληρωθεί.
Στο επίπεδο της πρωκτικής παρόρμησης- ας χαλαρώσουμε λίγο εδώ- τα πράγματα δεν φαίνεται πια να πηγαίνουν καθόλου καλά. Κι ωστόσο, με σκοτίζει, έχει μια έννοια! Όταν λέει κάποιος, εδώ μας παρασκοτίζει, έχει να κάνει με τον αιώνιο ενοχλητικό.Είναι λάθος να ταυτίζεται απλώς το περίφημο σκύβαλον με τη λειτουργία που του αποδίδεται μέσα στον μεταβολισμό της ιδεοληπτικής νεύρωσης. Είναι λάθος να το ακρωτηριάζουμε απ' αυτό που αντιπροσωπεύει, στην περίπτωσή μας, από το δώρο,και από τη σχέση που έχει με το σπίλωμα, τον εξαγνισμό,την κάθαρση. Είναι λάθος να μη βλέπουμε ότι από δω βγαίνει η λειτουργία του αναθήματος. Με λίγα λόγια, το αντικείμενο, εδώ, δεν είναι μακριά από την περιοχή που ονομάζεται περιοχή της ψυχής.
Τί μας αποκαλύπτει η σύντομη αυτή υπερπτήση; Δεν φαίνεται ότι, μέσα σ' αυτή την αναστροφή που εμφανίζει το θυλάκιό της, η παρόρμηση, ενθυλακωνόμενη διαμέσου της ερωτογενούς ζώνης, είναι επιφορτισμένη να πάει να αναζητήσει κάτι που ,κάθε φορά, ανταποκρίνεται μέσα στον Άλλο; Δεν θα επαναλάβω τα ίδια. Ας πούμε ότι στο επίπεδο της Schaulust, είναι το βλέμμα. Δεν το αναφέρω παρά για να εξτάσουμε αργότερα τις επιπτώσεις πάνω στον Άλλο αυτής της κίνησης για κάλεσμα.
απόσπασμα από το βιβλίο του
ΖΑΚ ΛΑΚΑΝ - ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ βιβλίο ΧΙ
Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της ψυχανάλυσης 1964
Μεταγραφή κειμένου από τον ΖΑΚ-ΑΛΑΙΝ ΜΙΛΛΕΡ
μετάφραση ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ ΣΚΑΡΠΑΛΕΖΟΥ
τελική ανάγνωση ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ
εκδόσεις ΚΕΔΡΟς
ΖΑΚ ΛΑΚΑΝ - ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ βιβλίο ΧΙ
Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της ψυχανάλυσης 1964
Μεταγραφή κειμένου από τον ΖΑΚ-ΑΛΑΙΝ ΜΙΛΛΕΡ
μετάφραση ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ ΣΚΑΡΠΑΛΕΖΟΥ
τελική ανάγνωση ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ
εκδόσεις ΚΕΔΡΟς
από CaRiNa
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου