Μοργκάνα λε Φέι ή Φάτα Μοργκάνα

"Morgan le Fay", του Anthony Frederick Sandys (1829 - 1904),
1864 (Birmingham Art Gallery)

από βικιπαίδεια

Στον Αρθουριανό Κύκλο, η Μοργκάνα λε Φέι ή Φάτα Μοργκάνα, είναι μια πανίσχυρη μάγισσα και πολλές φορές αντίπαλη του βασιλιά Αρθούρου και της Γκουίνεβιρ.

Η Μοργκάνα είναι κόρη της μητέρας του Αρθούρου, Λαίδης Ιγκρέιν, και του πρώτου της συζύγου, Γκορλουά, Δούκα της Κορνουάλης. Ο Αρθούρος είναι ετεροθαλής αδερφός της από την Ιγκρέιν και τον Ούθερ Πεντράγκον. Η Μοργκάνα έχει και δυο μεγαλύτερες αδερφές, την Ελέν και τη Μοργκάουζ, η οποία είναι μητέρα του Γκάβιν και του προδότη Μόρντρεντ.

Πρώτες αναφορές της Μοργκάνα

Ο χαρακτήρας πρωτοεμφανίζεται με το όνομα Μόργκεν το 12ο αιώνα στο λατινικό Vita Merlini (Η Ζωή του Μέρλιν) του Geoffrey of Monmouth, όπου είναι μια από τις εννιά αδερφές που κυβερνούν στο Άβαλον. Ο συγγραφέας την παρουσιάζει σαν τυπική καλή νεράιδα, που είχε την ικανότητα να θεραπεύει, ακόμα και να αλλάζει μορφές. Ο ίδιος συγγραφέας, στο Historia Regum Britanniae, ισχυρίστηκε ότι ο Αρθούρος έπλευσε προς το Άβαλον, αφού τραυματίστηκε θανάσιμα στη μάχη του Κάμλαν και μεταγενέστεροι συγγραφείς συνδέουν τη Μοργκάνα με το γεγονός αυτό, ακόμα και όσοι γενικά την περιγράφουν σαν μοχθηρή προσωπικότητα.

Στην ουαλική παράδοση υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία για τη γέννηση του Όουεν (Owain mab Urien), ο οποίος σε μεταγενέστερα γραπτά εμφανίζεται ως γιος της Μοργκάνα. Ο βασιλιάς Ούριεν βρίσκει μια όμορφη νεράιδα δίπλα σε ένα ποτάμι, που είναι υποχρεωμένη να πλένει ρούχα εκεί μέχρι να αποκτήσει παιδί από ένα Χριστιανό βασιλιά. Ο Ούριεν σμίγει μαζί της και γυρίζει ένα χρόνο αργότερα, όπου βρίσκει τη γυναίκα με δυο παιδιά, τον Όουεν και τη δίδυμη αδερφή του, Μόρβυντ. Η γυναίκα είναι η Μόντρον, που ήταν γνωστή και σαν ουαλική θεότητα, της οποίας ο πατέρας, Άβαλλοκ, είναι βασιλιάς ενός τόπου σαν το Άβαλον. Αυτό αποτυπώνει μια σύνδεση μεταξύ της Μοργκάνα του Αρθουριανού Κύκλου και της αυθεντικής ουαλικής παράδοσης, ωστόσο η Μοργκάνα εμφανίζεται παράλληλα με τον Ούριεν και τον Όουεν σε πολλά γαλλικά διηγήματα προτού γίνει οποιαδήποτε σύνδεση μεταξύ τους.

Επίσης, συχνά συσχετίζεται με την ιρλανδική πολεμική θεότητα Μόριγκαν, κυρίως λόγω της ομοιότητας των ονομάτων τους.

Η Μοργκάνα στη μεσαιωνική λογοτεχνία

Ο Κύκλος της Βουλγάτας, όσον αφορά την ιστορία του Αρθούρου, βρίσκει τη Μοργκάνα να διατηρεί καλές σχέσεις με τον Αρθούρο, αλλά να έχει θυμώσει με τη Γκουίνεβιρ, επειδή μπήκε ανάμεσα σε εκείνη κι έναν από τους εραστές της. Η Μοργκάνα προσπαθεί να σαγηνεύσει τον Λάνσελοτ και να ξεσκεπάσει τη σχέση του με τη βασίλισσα, συχνά μέσω μαγικών τρόπων. Για παράδειγμα, φέρνει στην αυλή του Αρθούρου ένα μαγικό κέρας, από το οποίο καμιά άπιστη γυναίκα δεν μπορεί να πιει, γιατί φτύνει αυτό που ήπιε.

O Sir Thomas Malory υιοθέτησε αυτό το πορτρέτο της Μοργκάνα στο βιβλίο του Le Morte d'Arthur, αν και επεξέτεινε το ρόλο της. Με ανθρώπινα και μαγικά μέσα, η Μοργκάνα προσπαθεί να ανατρέψει τον Αρθούρο από το θρόνο, ιδιαίτερα όταν οργανώνει την κλοπή του Εξκάλιμπερ από τον εραστή της, Accolon, και τη μονομαχία του με τον Αρθούρο.

Σύγχρονες εμφανίσεις της Μοργκάνα

Σύγχρονες ερμηνείες του Αρθουριανού μύθου θέλουν τη Μοργκάνα να σαγηνεύει τον Αρθούρο και να γεννάει τον διεστραμμένο Μόρντρεντ, αν και στις αυθεντικές πηγές μητέρα του Μόρντρεντ θεωρείται η Μοργκάουζ. Εξάλλου, οπαδοί του φεμινισμού θεωρούν τη Μοργκάνα σαν προσωποποίηση γυναικείας δύναμης. Σε αυτό το πλαίσιο κάποιες φορές η Μοργκάνα λε Φέι συνδέεται με διάφορες ερμηνείες για την κελτική θηλυκή πνευματικότητα. Βασικό παράδειγμα αποτελεί το μυθιστόρημα της συγγραφέως Μάριον Ζίμερ Μπράντλεϊ "Ομίχλες της Άβαλον". Εδώ παρουσιάζεται μια διαφορετική άποψη για την εναντίωση της Μοργκάνα στον Αρθούρο, καθώς οι πράξεις της προέρχονται από τη μάχη να διατηρήσει ζωντανή την Παλαιά Θρησκεία απέναντι στην καταπίεση που υφίσταται από το Χριστιανισμό.

Στην ταινία "Εξκάλιμπερ" (1981), η Μοργκάνα αναλαμβάνει έναν από τους παραδοσιακούς της ρόλους σαν μαθητευόμενη του Μέρλιν, αν και νέο στοιχείο αποτελεί ο ανταγωνισμός με το δάσκαλό της.

Η Μοργκάνα έχει παρουσία και στο χώρο των κόμικς, και μάλιστα και στις δύο μεγάλες αμερικανικές εταιρίες του χώρου. Στη Μάρβελ αποτελεί μια σατανική ισχυρότατη μάγισσα που έχει έρθει αρκετές φορές αντιμέτωπη με ήρωες όπως ο Σπάιντερμαν και οι Εκδικητές, ενώ το ίδιο περίπου ισχύει και στην DC. Εμφανίσεις του χαρακτήρα της Μοργκάνα έχουν γίνει βέβαια και σε άλλα κόμικς διάφορων δημιουργών όπως στο Σλέιν του Σάιμον Μπίσλεϊ.

Το όνομα της, όπως είναι γνωστό στα ιταλικά, δηλ. Φάτα Μοργκάνα έχει δοθεί σε ένα οπτικό φαινόμενο που οφείλεται σε θερμοκρασιακή αναστροφή.
_____________________________________________


Πηγές
Rachel Bromwich (1963) Trioedd Ynys Prydein: The Triads of the Island of Britain, University Of Wales Press. ISBN 0-7083-1386-8. Triad: Peniarth 147Norris J. Lacy, editor. The New Arthurian Encyclopedia. New York: Garland Publishing, Inc., 1991.

_____________________________________________

Θα μεταλάβω με νερό θαλασσινό
στάλα τη στάλα συναγμένο απ' το κορμί σου
σε τάσι αρχαίο, μπακιρένιο αλγερινό,
που κοινωνούσαν πειρατές πριν πολεμήσουν.

Πουθ' έρχεσαι; Απ' τη Βαβυλώνα.
Που πας; Στο μάτι του κυκλώνα.
Ποιαν αγαπάς; Κάποια τσιγγάνα.
Πως τη λένε; Φάτα Μοργκάνα.

Πανί δερμάτινο, αλειμμένο με κερί,
οσμή ἀπό κέδρο, από λιβάνι, από βερνίκι,
όπως μυρίζει αμπάρι σε παλιό σκαρί
χτισμένο τότε στον Ευφράτη στη Φοινίκη.

Πουθ' έρχεσαι; Απ' τη Βαβυλώνα....

Σκουριά πυροχρωμη στις μίνες του Σινα.
Οι κάβες τῆς Γερακινής και το Στρατόνι.
Το επίχρισμα. Η άγια σκουριά που μας γεννά,
Μας τρέφει, τρέφεται από μας, και μας σκοτώνει.

Πουθ' έρχεσαι; Απ' τη Βαβυλώνα....
____________________________