Escher Maurits Cornelis (1898-1972)
Ο Έσερ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους και διασημότερους Ολλανδούς καλλιτέχνες παγκοσμίως στον 20ό αιώνα. Η τέχνη του θαυμάζεται από εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο κι αυτό μπορεί κανείς να το διαπιστώσει σήμερα, από τους πάμπολλους ιστοχώρους στο διαδίκτυο. Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από τις ... απροσδόκητες δομές και τη πλούσια γόνιμη φαντασία, που συνέθεσε καταπληκτικά πράγματα και συνέδεσε με τρόπο θαυμαστό, μαθηματικά και ζωγραφική. Τέλος ήταν όπως μερικοί από τους πιο διάσημους συναδέλφους του (Ντύρερ, Ντα Βίντσι, Μικελάντζελο και Χολμπάιν), αριστερόχειρας κι εκτός από πίνακες, στη μεγάλη του καριέρα, έφτιαξε λιθογραφίες, τοιχογραφίες, ξυλοτυπίες, εικονογράφησε βιβλία, γραμματόσημα, τάπητες κι έγραψε βιβλία για την τέχνη.
(από Βικιπαίδεια)
από Περί...γραφής
Ο Έσερ και η γεωμετρία
Η εκτεταμένη συλλογή του μουσείου Ηρακλειδών με χαρακτικά έργα του Μάουριτς Κορνήλιου Έσερ (1898-1972) εξοικειώνει τον θεατή με τον Ολλανδό καλλιτέχνη. Το έργο του χαρακτηρίζεται από την τεχνική τελειότητά του, την τάξη και τη συμμετρία. Αποτελείται, κυρίως, από λιθογραφίες, ξυλογραφίες και μεζοτίντες. Το έργο αυτό απεικονίζει μαθηματικές σχέσεις και γεωμετρικά σχήματα ή διερωτάται πάνω στα αδύνατα αντικείμενα των μαθηματικών όπως τον κύβο του Νέκερ και το τρίγωνο της Πενρόουζ. Υποστήριζε ότι τα μαθηματικά έχουν ανοίξει την πύλη που οδηγεί σε μια εκτεταμένη περιοχή. Πρέπει να αντιληφθούμε το έργο του όχι ως μία μεμονωμένη περίπτωση αλλά ως μέρος μίας μακρινής παράδοσης που προσδιόρισε για αιώνες τη δυτική τέχνη.
O Λεονάρντο ντα Βίντσι κωδικοποιεί τις αναλογίες του ανθρωπίνου σώματος και χρησιμοποιεί τη γεωμετρία σαν σκελετό για τα ζωγραφικά του έργα. Αυτός ξανάβρισκε τον Βιτρούβιο και τις αναλογίες του. Το πρόσωπο πρέπει να είναι το 1/10 του συνολικού ύψους, ο θώρακας το ¼ κοκ. Μελετά τις συνθέσεις του σύμφωνα με ένα συγκεκριμένο αρμονικό σχήμα. Η διαγώνιος, το τρίγωνο, ο κόλουρος κώνος, το τόξο, το τραπέζιο, η ελικοειδής γραμμή, το πεντάγωνο περικλείουν και δικαιολογούν όλα τα έργα του. Αυτήν τη σκέψη δεν συναντούμε και στο έργο του Έσερ; Κι εδώ δεν ενσωματώνεται -ρητά ή μη- η παράσταση σε εικόνες καθρεφτών, σφαιρών, κώνων, κύβων και σπειρών; Το έργο του Έσερ αλλά και ολόκληρης της αλυσίδας των καλλιτεχνών που οδηγεί στον ντα Βίντσι παραπέμπει μακρύτερα: στις αντιλήψεις της γαλιλαϊκής επιστήμης που στοίχειωσαν την ιστορία της ζωγραφικής. Σύμφωνα με αυτήν τα εμπειρικά χαρακτηριστικά ενός πράγματος «οι εμπειρικές ποιότητές του» αποτελούν μόνο κάτι υποκειμενικό σε σχέση με την αληθινή πραγματικότητα που είναι μαθηματική. Δημιουργείται τότε μια ζωγραφική της ευαρέσκειας αποκαθαρμένης από την ωμότητα. Μέσα στις μαθηματικές σχέσεις απουσιάζει το βίωμα. Γι’ αυτήν τη ζωγραφική, όπως αναφέρει ο Αντόρνο, ταιριάζει ο τίτλος του θεατρικού έργου του Μαξ Φρις «ο Δον Χουαν ή η αγάπη για τη γεωμετρία». Έτσι κατακτιέται αφενός το ιδεώδες της απόλυτης ακρίβειας κι αφετέρου έχουμε την αισθητική απεικόνιση και παρουσίαση των «μορφών-ορίων» της καθαρής γεωμετρίας, στις οποίες το συγκεκριμένο (αισθητικό) αντικείμενο δεν αποτελεί παρά μια προσέγγιση τους. Με τον Γαλιλαίο ολοκληρώνεται πλέον το ιδεώδες της μαθηματικοποίησης της φύσης. Η αναγωγή της μορφής σε μαθηματικές αρχές γίνεται μια διακηρυγμένη πρόθεση της αναγεννησιακής ζωγραφικής. Αυτή η ιδεατή αντίληψη των σωμάτων δημιουργεί μια ζωγραφική που θα την αποκαλούσαμε «ιδεατικοποιημένη». Όπως στη γεωμετρία κατακτάται το ιδεώδες της απόλυτης ακρίβειας δημιουργώντας «μορφές-όρια» στις οποίες το συγκεκριμένο αντικείμενο δεν αποτελεί παρά μια προσέγγιση τους έτσι και στη ζωγραφική το σώμα και η φόρμα αν και πιο ελεύθερα παραμένουν ιδεατικοποιημένα. Το παράδοξο με το έργο του Έσερ βρίσκεται στο γεγονός ότι αν και διακηρύττει τις μορφές-όρια της γεωμετρίας, εντούτοις η δομή του παραμένει κυκλική. Δημιουργείται μέσα σ’ αυτό το έργο ένα κλειστό σύμπαν μέσα στο οποίο όλα επιστρέφουν. Επανάληψη και επιστροφή στο ίδιο αποτελούν τα χαρακτηριστικά του. Η τέχνη του Έσερ εντυπωσιάζει με την αυστηρότητά της. Ταυτόχρονα ο πειθαρχημένος αυτός κόσμος φοβίζει.
Ο βιωμένος κόσμος των σωμάτων προηγείται και αποτελεί τη βάση για την επιστημονική ανάλυση. Ζώντας μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο, εάν με τη φαντασία μας κατευθύνουμε το βλέμμα μας στις καθαρές χωρο-χρονικές μορφές, τότε έχουμε εμπειρία σωμάτων, όχι βεβαίως των σωμάτων της γεωμετρικής ή της φυσικής επιστήμης αλλά των σωμάτων που πραγματικά βλέπουμε. Δεν βρίσκουμε ούτε ιδεατούς χώρους, ούτε «καθαρά σώματα». Η φαντασία μπορεί να αλλάξει τις αισθητές μορφές, αλλά αυτές πάλι γίνονται αντιληπτές μέσα σε μία διαβάθμιση. Ο καλλιτέχνης θα ξαναβρεί μορφές λιγότερο ή περισσότερο ψηλές, παχιές ή αδύνατες, ελκυστικές ή μη κοκ. Αυτές θα είναι το προϊόν της αισθητικής εμπειρίας.
http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=618388
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Έσερ και η γεωμετρία
Η εκτεταμένη συλλογή του μουσείου Ηρακλειδών με χαρακτικά έργα του Μάουριτς Κορνήλιου Έσερ (1898-1972) εξοικειώνει τον θεατή με τον Ολλανδό καλλιτέχνη. Το έργο του χαρακτηρίζεται από την τεχνική τελειότητά του, την τάξη και τη συμμετρία. Αποτελείται, κυρίως, από λιθογραφίες, ξυλογραφίες και μεζοτίντες. Το έργο αυτό απεικονίζει μαθηματικές σχέσεις και γεωμετρικά σχήματα ή διερωτάται πάνω στα αδύνατα αντικείμενα των μαθηματικών όπως τον κύβο του Νέκερ και το τρίγωνο της Πενρόουζ. Υποστήριζε ότι τα μαθηματικά έχουν ανοίξει την πύλη που οδηγεί σε μια εκτεταμένη περιοχή. Πρέπει να αντιληφθούμε το έργο του όχι ως μία μεμονωμένη περίπτωση αλλά ως μέρος μίας μακρινής παράδοσης που προσδιόρισε για αιώνες τη δυτική τέχνη.
O Λεονάρντο ντα Βίντσι κωδικοποιεί τις αναλογίες του ανθρωπίνου σώματος και χρησιμοποιεί τη γεωμετρία σαν σκελετό για τα ζωγραφικά του έργα. Αυτός ξανάβρισκε τον Βιτρούβιο και τις αναλογίες του. Το πρόσωπο πρέπει να είναι το 1/10 του συνολικού ύψους, ο θώρακας το ¼ κοκ. Μελετά τις συνθέσεις του σύμφωνα με ένα συγκεκριμένο αρμονικό σχήμα. Η διαγώνιος, το τρίγωνο, ο κόλουρος κώνος, το τόξο, το τραπέζιο, η ελικοειδής γραμμή, το πεντάγωνο περικλείουν και δικαιολογούν όλα τα έργα του. Αυτήν τη σκέψη δεν συναντούμε και στο έργο του Έσερ; Κι εδώ δεν ενσωματώνεται -ρητά ή μη- η παράσταση σε εικόνες καθρεφτών, σφαιρών, κώνων, κύβων και σπειρών; Το έργο του Έσερ αλλά και ολόκληρης της αλυσίδας των καλλιτεχνών που οδηγεί στον ντα Βίντσι παραπέμπει μακρύτερα: στις αντιλήψεις της γαλιλαϊκής επιστήμης που στοίχειωσαν την ιστορία της ζωγραφικής. Σύμφωνα με αυτήν τα εμπειρικά χαρακτηριστικά ενός πράγματος «οι εμπειρικές ποιότητές του» αποτελούν μόνο κάτι υποκειμενικό σε σχέση με την αληθινή πραγματικότητα που είναι μαθηματική. Δημιουργείται τότε μια ζωγραφική της ευαρέσκειας αποκαθαρμένης από την ωμότητα. Μέσα στις μαθηματικές σχέσεις απουσιάζει το βίωμα. Γι’ αυτήν τη ζωγραφική, όπως αναφέρει ο Αντόρνο, ταιριάζει ο τίτλος του θεατρικού έργου του Μαξ Φρις «ο Δον Χουαν ή η αγάπη για τη γεωμετρία». Έτσι κατακτιέται αφενός το ιδεώδες της απόλυτης ακρίβειας κι αφετέρου έχουμε την αισθητική απεικόνιση και παρουσίαση των «μορφών-ορίων» της καθαρής γεωμετρίας, στις οποίες το συγκεκριμένο (αισθητικό) αντικείμενο δεν αποτελεί παρά μια προσέγγιση τους. Με τον Γαλιλαίο ολοκληρώνεται πλέον το ιδεώδες της μαθηματικοποίησης της φύσης. Η αναγωγή της μορφής σε μαθηματικές αρχές γίνεται μια διακηρυγμένη πρόθεση της αναγεννησιακής ζωγραφικής. Αυτή η ιδεατή αντίληψη των σωμάτων δημιουργεί μια ζωγραφική που θα την αποκαλούσαμε «ιδεατικοποιημένη». Όπως στη γεωμετρία κατακτάται το ιδεώδες της απόλυτης ακρίβειας δημιουργώντας «μορφές-όρια» στις οποίες το συγκεκριμένο αντικείμενο δεν αποτελεί παρά μια προσέγγιση τους έτσι και στη ζωγραφική το σώμα και η φόρμα αν και πιο ελεύθερα παραμένουν ιδεατικοποιημένα. Το παράδοξο με το έργο του Έσερ βρίσκεται στο γεγονός ότι αν και διακηρύττει τις μορφές-όρια της γεωμετρίας, εντούτοις η δομή του παραμένει κυκλική. Δημιουργείται μέσα σ’ αυτό το έργο ένα κλειστό σύμπαν μέσα στο οποίο όλα επιστρέφουν. Επανάληψη και επιστροφή στο ίδιο αποτελούν τα χαρακτηριστικά του. Η τέχνη του Έσερ εντυπωσιάζει με την αυστηρότητά της. Ταυτόχρονα ο πειθαρχημένος αυτός κόσμος φοβίζει.
Ο βιωμένος κόσμος των σωμάτων προηγείται και αποτελεί τη βάση για την επιστημονική ανάλυση. Ζώντας μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο, εάν με τη φαντασία μας κατευθύνουμε το βλέμμα μας στις καθαρές χωρο-χρονικές μορφές, τότε έχουμε εμπειρία σωμάτων, όχι βεβαίως των σωμάτων της γεωμετρικής ή της φυσικής επιστήμης αλλά των σωμάτων που πραγματικά βλέπουμε. Δεν βρίσκουμε ούτε ιδεατούς χώρους, ούτε «καθαρά σώματα». Η φαντασία μπορεί να αλλάξει τις αισθητές μορφές, αλλά αυτές πάλι γίνονται αντιληπτές μέσα σε μία διαβάθμιση. Ο καλλιτέχνης θα ξαναβρεί μορφές λιγότερο ή περισσότερο ψηλές, παχιές ή αδύνατες, ελκυστικές ή μη κοκ. Αυτές θα είναι το προϊόν της αισθητικής εμπειρίας.
http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=618388
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
______________________
_______________________________
___________________________________________________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου