ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ

μέρος α'

"The Symposium" by Anselm Feuerbach (1829–1880)-German Das Gastmahl,
Nach Platon (zweite Fassung)
σε μεγένθυση

[..]
22

Διοτίμα "Και τώρα εσένα μεν θα σ' αφήσω, την δε θεωρίαν περί του Έρωτος, που ήκουσα κάποτ' από μίαν γυναίκα της Μαντινείας, την Διοτίμαν - ήτο και εις αυτό το ζήτημα, όπως και εις άλλα πολλά, σοφή, και κάποτε προ της επιδημίας επέτυχε δια τους Αθηναίους, με τας θυσίας που έκαμαν, δεκαετή αναβολήν της νόσου : αυτή εχρημάτισε και δι' εμέ διδάσκαλος εις το κεφάλαιον του έρωτος - την θεωρίαν λοιπόν, που μου ανέπτυσσε κάποτ' εκείνη, θα προσπαθήσω, επί τη βάσει των όσων διεπιστώσαμεν εγώ και ο Αγάθων, να σας εκθέσω, μόνος με τας δυνάμεις μου, οπωσδήποτε ημπορέσω. Φυσικά, πρέπει, όπως και συ, Αγάθων, υπέδειξες, να καθορίσω,ο ίδιος πρώτα ο Έρως τί πράγμα είναι και ποία η φύσις του, έπειτα την δράσιν του.

Έρως μεταξύ
Το απλούστερον λοιπόν θα είναι, μου φαίνεται, να τα εκθέσω κατά τον τρόπον που μου τ' ανέπτυσσε τότε η ξένη, απευθύνουσα προς εμέ λόγους σχεδόν απόψεις υπέστήριζ' απέναντι εκείνης, καθώς προ ολίγου απέναντί μου ο Αγάθων : ότι ο Έρως είναι θεός μεγάλος και ότι ανήκει εις τα ωραία. Και εκείνη με αντέκρουε με τα ίδια επιχειρήματα, με τα οποία και εγώ τούτον αντέκρουσα: ότι δηλαδή, σύμφωνα με τα λεγόμενά μου, ούτε ωραίος είν' ο Έρως, ούτε αγαθός."Τί είν' αυτό που λέγεις, Διοτίμα;" απάντησα εγώ' άσχημος λοιπόν είν'  ο Έρως και κακός;" "Μή βλασφημής" είπεν εκείνη "ή μήπως νομίζεις, πως ό,τι δεν είναι ωραίον, είναι κατανάγκην άσχημον;"Και βέβαια". "Ώστε και ό,τι είναι σοφόν, είναι ανόητον; Δεν έχει προσέξει λοιπόν ότι μεταξύ σοφίας και μωρίας υπάρχει ένα μέσον;" "Ποίον είναι τούτο;" "Το να έχη κανείς παράστασιν ορθήν ", χωρίς να ημπορή να την δικαιολογήση. Αγνοείς" είπε "ότι αυτό δεν είναι ούτ' επιστήμη (πως θα ήτο δυνατόν άλλωστε να είν' επιστήμη ένα πράγμα μή αποκειδνυόμενον λογικώς;); Είναι λοιπόν του είδους αυτού προφανώς η ορθή παράστασις, κάτι μεταξύ της φρονήσεως και της μωρίας". "Δίκαιον" της λέγω "έχεις". "Μή θέλεις λοιπόν, σώνει και καλά, ό,τι δεν είναι ωραίον, να είναι άσχημον, και κακόν ό,τι δεν είναι αγαθόν. Το ίδιον και ο "Έρως' εξ' όσον μόνος σου αναγνωρίζεις πως δεν είναι ούτε καλός ούτε ωραίος·  δεν υπάρχει λόγος να νομίζης μ αυτό, πως πρέπει απαραιτήτως να είναι άσχημος και κακός, και όχι κάτι μεταξύ" είπεν "αυτώ των δύο".

Έρως δαίμων
"Εντούτοις" είπα εγώ "αναγνωρίζεται απ' όλους πως είναι μεγάλος θεός"."Όλους ποίους εννοείς;" είπε "τους αγνοούντας ή και τους ειδήμονας"; "."Όχι όλους ανεξαιρέτως" "Εκείνη τότε εγέλασε και είπε : " Μα Σωκράτη, πώς είναι δυνατόν ν' αναγνωρίζεται ως μέγας θεός απ' αυτούς, οι οποίοι αρνούνται καν πως είναι θεός;" "Ποίοι αυτοί;" είπα εγώ." Ένας " είπε "σύ", δεύτερον εγώ". Και εγώ της είπα' "Πώς βεβαιώνεις " της λέγω "αυτό το πράγμα"; "Απλούστατα είπε. "Απάντησε μου: δεν παραδέχεσαι, ότι όλοι οι θεοί είναι ευδαίμονες και ωραίοι; ή θα έφθανες να ισχυρισθής περί οιουδήποτ' εκ των θεών, ότι δεν είαι ωραίος και ευδαίμων;" "Μα τον θεόν " είπα  "εγώ πάντως όχι". " Ευδαίνονας δε ονομάζεις βέβαια όσους έχουν τ' αγαθά και τα ωραία' ή όχι;" "Φυσικά". "Εντούτοις έχεις αναγνωρίσει, ότι ο Έρως από έλλειψιν των αγαθών και των ωραίων τα ποθεί αυτά ακριβώς, επειδή του λείπουν". "Το έχω πράγματι παραδεχθή". "Τότε πώς είναι δυνατόν να είναι θεός ο στερούμενος των ωραίων και των αγαθών;" ."Αποκλείεται· έτσι τουλάχιστον φαίνεται". "Βλέπεις λοιπόν, ότι και σύ δεν θεωρείς θεόν τον "Έρωτα;"

23
"Αλλά τότε" είπα " τί να είναι ο Έρωτας;  θνητός;" " Κάθε άλλο". "Μα τότε τί"  " Όπως και τα προηγούμενα παραδείγματα" είπα' "κάτι μεταξύ θνητού και αθανάτου". "Δηλαδή, Διοτίμα, τί;" "Δαίμων μέγας, Σωκράτη. Άλλωστε κάθε τί δαιμονικόν ευρίσκεται μεταξύ θεού και θνητού". "Και ποία είναι " είπα εγώ "η δράσις του;" "Να μεταφράζη και να μέταβιβάζη" εις τους θεούς τά προερχόμενα εκ των ανθρώπων και εις τους ανθρώπους τα εκ των θεών, εκείνων μέν τάς ανταποδόσεις. Είς το μέσον δέ και των δύο όπως ευρίσκεται, γεμίζει το κενόν, ώστε το σύμπαν νά έχη συνοχήν εσωτερικήν. Διά μέσου τούτου προβαίνει εις το έργον της και ή μαντική ολόκληρος και των ιειρέων ή τέχνη η σχετική με τάς θυσίας και τας μυσταγωγίας και τας επωδάς, και γενικώς με την μαγείαν. Τό θείον με τούς ανθρώπους δεν έρχεται είς άμεσον συγχρωτισμόν, αλλά δια της μεσολαβήσεως τούτου συντελείται οιαδήποτ' επικοινωνία καί συνομιλία θεών και ανθρώπων, είτε κατά την εγρήγορσιν είτε είς τον ύπνον των. Όστις είς αυτά τά ζητήματα είν' έμπειρος, είν' ένας άνθρωπος δαιμόνιος ενώ όστις είναι εις άλλα πράγματα σοφός, είς επιστήμην π.χ. ή χειρωνακτικήν εργασίαν, είν' ένας βάναυσος. Οί δαίμονες λοιπόν αυτοί είναι πολυάριθμοι και διαφόρων ειδών' ένας εξ αυτών είναι και ο Έρως".

Έρωτος γοναί
"Πατέρα" είπα τότ' εγώ "και μητέρα ποίον έχει;" "Αυτό " είπε "είναι μία ιστορία κάπως μεγάλη, αλλά θα σου την διηγηθώ. Τόν καιρόν λοιπόν που ήλθεν είς τον κόσμον η Αφροδίτη, οι θεοί είχαν τραπέζι μαζί με τούς άλλους και της Μήτιδος ο υιός ο Πόρος. Όταν απόφαγαν, ήλθεν η Πενία να επαιτήση, όπως ήτο φυσικόν είς μίαν τόσον μεγάλην διασκέδασιν' τότε μεθυσμένος από το νέκταρ(κρασί δεν υπήρχεν ακόμη) κατέβη, εξήλθεν έξω εις του Διός τόν κήπον, και με το κεφάλι βαρύ όπως ήτον, έπεσε και απεκοιμήθη. Η Πενία τότε μέσα εις τήν απορίαν της συνέλαβε το σχέδιον ν' αποκτήση παιδί από τόν Πόρον. Πηγαίνει λοιπόν και πλαγιάζει κοντά του ' έτσι απέκτησε τόν Έρωτα. Δι' αυτόν τόν λόγον έγινεν ο Έρως της Αφροδίτης συνοδός και υπηρέτης, επειδή εγγεννήθη εις τα γενέθλιά της και συγχρόνως επειδή εμφύτως είν' ερωτευμένος με το ωραίον, η δε Αφροδίτη είναι ωραία.
 

Έρωτος τρόπος

Ως υιός λοιπόν του Πόρου και της Πενίας πού είναι ο Έρως, συμβαίνει ώστε η κατάστασίς του να είναι η εξής: Πρώτα πρώτα είναι αιωνίως πτωχός και κάθε άλλο παρά άπαλός και ωραίος, όπως τόν φαντάζεται ο κόσμος. Αντιθέτως είναι τραχύς και απεριποιήτος και ανυπόδυτος και άστεγος· πλαγιάζει πάντοτε χάμω και χωρίς στρώματα, κοιμάται εις τό ύπαιθρον, εις τά κατώφλια, καί τούς δρόμους, έχει της μητέρας του το φυσικόν, διαρκή επομένως σύντροφον τήν στέρησιν. Αφ' ετέρου κατά του πατέρα του τό φυσικόν είναι παγιδευτής πανούργος των ωραίων καί των εκλεκτών, είναι γενναίος καί ριψοκίνδυνος και ενεργητικός, κυνηγός φοβερός, εξυφαίνων νέα διαρκώς σχέδια, της φρονήσεως επιθυμητής καί επινοητητικός, τήν γνώσιν ζητών επί ζωής, τρομερός εις τό νά μαγεύη μέ γοητείας, μέ βότανα, με λόγια ωραία. Μέ αθάνατον όμοιος δέν είναι εις τήν φύσινν του ούτε μέ θνητόν, αλλά εντός μιας καί της αυτής ημέρας, πότε ανθεί και ζη, όταν ευπορίαν εύρη, πότε αποθνήσκει καί πάλιν ξανζωντανεύει, χάρις εις τήν πατρικήν του φύσιν και πάλιν ό,τι αποκτά κάθε φοράν, του φεύγει διαρκώς μέσ' από τά δάκτυλα. Έτσι ούτε άπορος ποτέ τελείως είν' ο Έρως, ούτε πλούσιος είς μέσα.

Έρως φιλόσοφος.
Και πάλιν, ευρίσκεται εις το μέσον μεταξύ σοφίας και μωρίας. Τα πράγματα δηλαδή έχουν ώς εξής: Θεός κανένας δέν φιλοσοφεί, ούτε ποθεί σοφός να γίνη, αφού είναι' ομοίως και οιοσδήποτ' άλλος είναι σοφός, δέν φιλοσοφεί. Αφ' ετέρου ούτε οι μωροί φιλοσοφούν, ούτε ποθούν σοφοί νά γίνουν. Διότι αυτό ακριβώς είναι το κακόν της μωρίας, τό ότι, χωρίς νά είναι κανείς ωραίος και καλός και φρόνιμος, είναι ικανοποιημένος από τον εαυτόν του εκείνος επομένως, που δέν φαντάζεται ότι του λείπει τίποτε, δέν έχει τόν πόθον εκείνου, το οποίον δέν φαντάζεται πως του χρειάζεται". " Και ποίοι είναι τότε οι φιλοσοφούντες, Διοτίμα" ηρώτησα εγώ "αφού δέν είναι μήτε οι σοφοί μήτε οι μωροί;" "Μά αυτό επιτέλους είπε "είναι και εις ένα παιδί φανερόν: ακριβώς όσοι ευρίσκονται εις το μέσον αυτών των δύο. Μεταξύ αυτών θά πρέπει να είναι και ο Έρως. Διότι η σοφία ανήκει φυσικά εις τα ωραιότερα πράγματα' ο ΄Έρως είναι έρως πρός το ωραίον' κατ' ανάγκην άρα ο Έρως είναι φιλόσοφος και ως φιλόσοφος που είναι, ευρίσκεται μεταξύ της σοφίας και της μωρίας. Οφείλεται δε και τούτο εις την καταγωγήν του' επειδή είναι από πατέρα μεν σοφόν και πολυμήχανον, από μητέρα δε αμήχανον και όχι σοφήν. Αυτή λοιπόν είναι, αγαπητέ Σωκράτη, η φύσις του δαίμονος. Αυτό δέ που συ εξέλαβες ως Έρωτα - δέν είναι διόλου παράξενον αυτό που σου συνέβη' εξέλαβες, υποθέτω (και το συμπεραίνω απ' όσα λέγεις), το αντικείμενον του έρωτος ως Έρωτα, όχι το υποκείμενον εντεύθεν, νομίζω, αντίκρυζες τον Έρωτα ως κάτι πανεύμορφον. Διότι όντως το αντικείμενον του έρωτος είναι ωραίον, τρυφερόν, τέλειον, αξιομακάριστον'το υποκείμενον όμως του έρωτος έχει διαφορετικήν εμφάνισιν, όπως εγώ σου την περιέγραψα".

24
Έρωτος δόσεις
Εγώ τότε είπα : "Πολύ καλά, ξένη, έχεις δίκαιον. Έτσι που είναι ο Έρως, ποίαν χρησιμότητα έχει δια τους ανθρώπους;"  "Αυτό ακριβώς" είπε "Σωκράτη, θά προσπαθήσω τώρα να σου αναπτύξω. Ο Έρως λοιπόν, είπαμεν, είναι τοιαύτης φύσεως και τοιαύτης καταγωγής, στρέφεται δε, κατά τον ισχυρισμόν σου, προς τα ωραία. Αν μας ερωτούσεν όμως κανένας: Υπό ποίαν έννοιαν στρέφεται ο Έρως προς τα ωραία, Σωκράτη και Διοτίμα; - ή μάλλον, πρός μεγαλυτέραν σαφήνειαν, ως εξής : Αγαπά ο ερωτευμένος τα ωραία' τί κυρίως αγαπά;"  "Να γίνουν ιδικά του" είπα τότε εγώ. "Εντούτοις η απάντησίς σου" είπε "χρειάζεται ακόμη ένα παρόμοιον ερώτημα: Τί θά κερδίση εκείνος που θ' αποκτήση τα ωραία;" Της είπα ότι δεν είχα πλέον τόσον πρόχειρον απάντησιν εις τούτο το ερώτημα. "Καλά" είπε: "υπέθεσε τώρα, ότι επιφέρει μίαν τροποποίησιν και θέτει αντί του ωραίου το αγαθόν, και σ' ερωτά: Απάντησέ μου, Σωκράτη: αγαπά ο έρωτευμένος τ' αγαθά' τι κυρίως αγαπά;"  "Να γίνουν ιδικά του " είπα εγώ. "Και τί έχει να κερδίση εκείνος, που θα γίνουν ιδικά του τ' αγαθά;" "Εις αυτό μου είν' ευκολώτερον να εύρω απάντησιν" είπα' "θα γίνη ευδαίμων"."Πράγματι" προσέθεσε "δια της κατοχής των αγαθών είν' ευδαίμονες οι ευδαίμονες, ούτε είν' ανάγκη να ερωτήσωμεν περαιτέρω: προς τίνα σκοπόν θέλει να είν' ευδαίμων όποιος το θέλει; Τούναντίον η απάντησις μας παρουσιάζεται ως τελειωτική". "Αλήθεια είναι" είπα εγώ.
[..]
     

       απόσπασμα από το  
  "Πλάτωνος Συμπόσιον"
μετάφραση Ιωάννου Συκούτρη

επιμέλεια -δημοσίευση CaRiNa
______________________