ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ

 μέρος β'

 

"The Symposium" by Anselm Feuerbach (1829–1880)-German Das Gastmahl,
Nach Platon (zweite Fassung)
σε μεγένθυση

Ανάγκη ειδικωτέρου ορισμού

"Αυτήν τώρα την θέλησιν και τον έρωτα τούτον θεωρείς πως είναι κοινά εις όλους, όλοι δηλαδή θέλουν να έχουν παντοτινά εις την κατοχήν των τ' αγαθά, ή πως άλλως το φαντάζεσαι ;" "Έτσι ακριβώς" είπα εγώ' " ότι είναι εις όλους κοινά"  "Διατί τότε Σωκράτη", είπες "δεν λέγομεν δι' όλους ότι έχουν έρωτα, αφού όλοι έχουν τον έρωτα των αυτών πραγμάτων και παντοτινά, μόνον λέγομεν ορισμένα πρόσωπα πως έχουν έρωτα, και άλλα πάλιν όχι;" "Έκπλήττομαι" είπα "και εγώ", "Αλλά δεν πρέπει" είπε "να εκπλήττεσαι. Απλούστατα έχομεν αποχωρίσει προφανώς από τον έρωτα ωρισμένον είδος αυτού, και αυτό ονομάζομεν έρωτα, αποδίδοντες εις αυτό του συνόλου την ονομασίαν, ενώ δια τα υπόλοιπα είδη μεταχειριζόμεθα άλλας ονομασίας", "Κανένα παράδειγμα; " είπα εγώ." Ιδού ένα. Γνωρίζεις ότι ποίησις είναι κάτι γενικόν' πάσα αιτία μεταβάσεως οιουδήποτε πράγματος από την ανυπαρξίαν εις την ύπαρξιν είναι ποίησις, επομένως και αι εργασίαι αι υπαγόμεναι εις όλας τας τέχνας είναι είδη ποήσεως, και οι ενεργούντες αυτάς είναι όλοι ποιηταί". "Αληθινά". "Μολατάυτα" είπε "δεν ονομαζονται, καθώς γνωρίζεις, ποιηταί, αλλά φέρουν διάφορα ονόματα, εχώρισαν δε από την γενικήν έννοιαν ποίησις ένα μέρος, το ασχολούμενον με την μουσικήν και τους στίχους, και τούτο αποκαλούν με τ' όνομα του συνόλου. Πράγματι ποίησις ονομάζεται αυτό και μόνον, και ποιηταί οι καλλιεργούντες αυτό το τμήμα της ποιήσεως". "Σωστά λέγεις" είπα. "Το ίδιον λοιπόν και με τον έρωτα. Υπό την καθολικήν του σημασίαν, κάθε πόθος των αγαθων και της ευδαιμονίας είναι ο μεγαλώτατος και δολοπλόκος Έρωτας κάθε ανθρώπου. Αλλ' όμως δια τα πρόσωπα μεν που επιδίδονται εις αυτόν κατά διάφορους άλλους τρόπους, είτε με οικονομικάς ενασχολήσεις, είτε με το πάθος των προς τον αθλητισμόν ή προς την επιστήμην, δι' αυτά δε λέγομεν ούτε πως ερωτεύονται ούτε πως είν' ερασταί. Αντιθέτως όσοι ακολουθούν και καλλιεργούν μετά ζήλου ωρισμένον είδος αυτού, λαμβάνουν το όνομα του όλου, έρως και εράν και ερασταί". "Καταντά να είναι σωστά" είπα εγώ "όσα λέγεις". "Βέβαια υποστηρίζουν ωρισμένην άποψιν, είπε "κατά την οποίαν ερωτευμένοι είναι όσοι ζητούν να εύρουν το ήμισύ των' η γνώμη μου όμως είναι, φίλε μου, ότι του έρωτος το αντικείμενο ούτε το ήμισυ είναι ούτε το όλον,ανίσως τούτο δεν είναι αγαθόν. Απόδειξις,ότι οι άνθρωποι από τον ίδιον τον εαυτόν των και πόδια και χέρια δέχονται ν' αποκοπούν, αν τύχη και πεισθούν ότι τα μέλη των είναι βλαβερά. Διότι δεν προσκολλάται, φρονώ,εις τα μέρη του εγώ του ο καθένας, παρά μόνον εφ' όσον το αγαθόν αποκαλεί ιδικόν του και μέρος του εγώ του, ξένον δε το κακόν. Διότι εκείνο,προς το οποίον των ανθρώπων ο έρως στρέφεται, δεν είναι τίποτε άλλο παρά το αγαθόν. Ή μήπως έχεις αντίθετον γνώμην;" "Μα τον θεόν" είπα "εγώ όχι". "Είναι όμως άραγε σωστόν " είπε "να λέγωμεν απλώς έτσι, ότι ο άνθρωπος έχει έρωτα προς τ' αγαθόν;" "Ναι" είπα. "Καλά, και δεν πρέπει να προσθέσωμεν" είπεν "ότι και προς την κατοχήν του αγαθού έχει έρωτα;" "Να το προσθέσωμεν". "Αλλά μήπως όχι προς την κατοχήν απλώς, αλλά και προς την παντοτινήν κατοχήν;" "Και τούτο να προστεθή". "Είναι λοιπόν εν συνόψει" είπε "του έρωτος αντικείμενον η παντοτινή του αγαθού κατοχήν". " Έχεις απόλυτον δίκαιον " είπα.


25
Τόκος εν τω καλώ

"Δεδομένου λοιπόν, ότι ο έρως στρέφεται πάντοτε προς αυτό" είπε " κατά ποίον τρόπον και με ποίαν ενέργειαν πρέπει να το επιδιώκουν εκείνοι, των οποίων ο ζήλος και η επιμονή θα ηδύνατο ν' αποκληθή έρως; "Τί να είναι το έργον αυτό; Ημπορείς να μου απαντήσεις;" "Μα δεν θα ήμην τότε" είπα εγώ "θαυμαστής της σοφίας σου, Διοτίμα, ούτε θα εφοιτούσα κοντά σου να λάβω μαθήματα εις αυτό ακριβώς το κεφάλαιον". "Θα εκφρασθώ λοιπόν" είπε "καθαρώτερα" : Όλοι οι άνθρωποι, Σωκράτη" εξακολούθησεν "εγκυμονούν και κατά το σώμα και κατά την ψυχήν' όταν δε φθράσουν εις ωρισμένην ηλικίαν, η φύσις μας τότε αισθάνεται την επιθυμίαν να γεννήση. Τοκετός όμως εντός του άσχημου δεν είναι δυνατός' μόνον εντός του ωραίου. Διότι και η ένωσις ανδρός και γυναικός τοκετός είναι. Το φαινόμενον δε αυτό είναι θείον, και είναι τούτο το αθάνατον στοιχείον μέσα εις την ζωϊκήν μας φύσιν, που είναι θνητή: η κυοφορία και η γέννησης. Αλλ' αυτά δεν είναι δυνατόν να συντελεσθούν εντός του ανάρμοστου, και είν' ανάρμοστος η ασχήμια προς κάθε τι το θεϊκόν' μόνον η ωραιότης ευρίσκετ' εν αρμονία προς αυτό. Ως Μοίρα λοιπόν και Ειλείθυια επιστατεί εις την γένεσιν η Καλλονή.Δια τούτο, οσάκις εκείνο που κυοφορεί πλησιάζει κάτι ωραίον, ιλαρύνεται τότε και γίνεται από αγαλλίασιν διάχυτικόν και γεννά και γονιμοποιεί. Οσάκις τουναντίον πλησιάζει κάτι άσχημον, σκυθρωπόν και στενοχωρημένον ζαρώνει και απομακρύνεται και σφίγγεται και δεν γεννά αλλά κρατεί τον γόνον του και υποφέρει πολύ. Εντεύθεν προέρχετ' ο μεγάλος εκείνος εναγώνιος πόθος προς την ωραιότητα, που αναπτύσσεται εις τον κυοφορούντα και κατεχόμενον ήδη υπό πλησμονής οργασμού. απολυτρώνει από πόνους σφοδρούς εκείνον που την αποκτήση. Άλλωστε δεν στρέφεται προς το ωραίον" είπεν " ο έρως, όπως συ πιστεύεις,Σωκράτη". "Αλλά προς τί;" "Προς την γέννησιν; Διότι η γέννησιν και τον τοκετό εντός του ωραίου". "Έστω" είπα εγώ. "Πολύ καλά " λέγει " αλλά διατί προς την γέννησιν; Διότι η γέννησις είναι κάτι αιωνίως αναπαραγόμενον και αθάνατον, όσον ενδέχεται εις θνητόν πλάσμα. Αθανασίαν δε (αυτό συνάγεται από όσα διεπιστώσαμεν από κοινού) οφείλει ταυτοχρόνως με τ' αγαθόν να ποθή ο έρως, εφ' όσον στρέφεται προς την παντοτινήν του αγαθού κατοχήν. Κατ' ανάγκην λοιπόν, επί τη βάσει της αρχής αυτής, και η αθανασία επίσης είναι του έρωτος αντικείμενον". 

26
Αθανασίας πόθος 

Αυτά γενικώς μου ανέπτυσσε, κάθε φοράν που έκαμνε λόγον περί των προβλημάτων του έρωτος, κάποτε δε μου απηύθυνε το ερώτημα: "Ποία φαντάζεσαι,Σωκράτη, είν' η αιτία του έρωτος τούτου και του πόθου; Δεν έχεις προσέξει λοιπόν τον ζωηρόν ερεθισμόν, εις τον οποίον υποπίπτουν όλα τα ζώα,όταν τα καταλάβη η επιθυμία να γεννήσουν, και τα χερσαία και τα πετεινά, πως αρρωσταίνουν όλα και κατακυριεύονται από τον έρωτα, πρώτον μεν να ενωθούν μαζί, έπειτα δια την ανατροφήν του γεννηθέντος; Πως είναι αποφασισμένα, προς υπεράσπισιν τούτων, και πόλεμον να διεξάγουν, και τ΄ασθενέστερα ακόμη προς τα δυνατώτερα, και εις τον θάνατον να βαδίσουν υπέρ αυτών, και να τα τινάξουν από την πείναν αυτά δια να εξασφαλίσουν εις εκείνα την τροφήν, και το κάθε τί να πράξουν; Καλά" είπεν " οι άθρωποι' θα ημπορούσε να υποθέση κανείς, ότι το κάνουν από υπολογισμόν. Αλλά τα ζώα; Ποιος είναι ο λόγος της τοιαύτης ερωτικής των συγκινήσεως; Ημπορείς να μου εξηγήσεις;" Και εγώ ετόνιζα και πάλιν, ότι δεν ήξερα. Εκείνη τότε είπε: Έχεις λοιπόν την ιδέαν, πως θα γίνης ποτέ έμπειρος εις τα ζητήματα του έρωτος εφ' όσον δεν εννοείς αυτά;" "Μα σου το είπα, Διοτίμα, και προ ολίγου' αυτός ακριβώς ο λόγος που ήλθα κοντά σου, επειδή εκατάλαβα πως χρειάζομαι διδισκαλίαν. Λέγε μου λοιπόν και τούτου του φαινομένου την εξήγησιν και των άλλων των σχετιζομένων με τον έρωτα". "Λοιπόν" είπε "εφ' όσον η πεποίθησίς σου είναι ότι αντικείμενον φυσικόν του έρωτος είν' εκείνο, το οποίον πολλάκις από κοινού διεπιστώσαμεν δεν πρέπει να εκπλήττεσαι. Διότι και εις την περίπτωσιν αυτήν, όπως και εκεί, δια τον ίδιον λόγον επιδιώκει η φύσις η θνητή, καθ΄όσον είναι δυνατόν, να ειν' αιώνία και αθανατος. Δυνατόν δε της είναι κατά τούτον μόνον τον τρόπον, δια της αναπαραγωγής, με τον ν' αφήνη πάντοτε εις του παλαιού την θέσιν ένα νέον παρόμοιον.
Άλλωστε και εις ό,τι ονομάζομεν ενότητα ατομικής ζωής και υπάρξεως εκάστου εμψύχου όντος - π.χ. ένας άνθρωπος από της παιδικής του ηλικίας μέχρις ότου γίνη γέρων,θεωρείται πως είναι ο ίδιος' ουχ ήττον αυτός, μολονότι δεν έχει ποτέ τα ίδια συστατικά εις τον οργανισμόν του, εν τούτοις λέγομεν πως είναι ο ίδιος, ενώ διαρκώς ανανεώνεται και αποβάλλει μερικά, εις τας τρίχας, την σάρκα, τα οστά,το αίμα εις ολόκληρον γενικώς το σώμα. Και όχι μόνον εις το σώμα' αλλά και εις την ψυχήν, οι τρόποι, τα ήθη, οι αντιλήψεις, αι επιθυμίαι, αι ηδοναί, αι λύπαι, οι φόβοι, τίποτε απ' αυτά δεν  παραμένει αναλλοίωτον εις κάθε άτομον, άλλα γεννώνται μεν αλλά, άλλα δε χάνονται. Πολύ δε περισσότερον παράδοξον είναι ακόμη, ότι και αι γνώσεις, όχι μόνον άλλαι μας έρχονται και άλλαι μας αφήνουν, και ποτέ δεν είμεθα οι ίδιοι ούτε ως προς τα γνώσεις, αλλά και μία και μόνη γνώσις έχει την ίδιαν τύχην. Διότι αυτό που ονομάζομεν μελέτην, γίνεται με την προϋπόθεσιν ότι η γνώσις εξαφανίζεται' άλλωστε η λησμοσύνη είν' εξαφανισμός γνώσεως, ενώ αφ' ετέρου η μελέτη, εισάγουσα νέαν παράστασιν αντί της αποχωρούσης, διατηρεί την γνώσιν, ώστε να φαίνεται πώς παραμένει η ίδια. Πράγματι μ' αυτό μόνον το μέσον διατηρείται κάθε θνητή ύπαρξις, όχι με το να παραμένη αιωνίως αναλλοίωτος καθ' όλα, όπως το θείον, αλλά με το ν' αφήνη κάθε τί που φεύγει και παλαιώνει, ένα άλλο νέον εις την θέσιν του, όμοιον όπως αυτό. Μ' αυτό το τέχνασμα" είπε " Σωκράτη, έχει μέρος εις την αθανασίαν η θνητή ύπαρξις, και ως προς το σώμα, και ως προς όλα τ' άλλα' η αθάνατος πάλιν με άλλο. Μη σου φαίνεται λοιπόν παράξενον, ότι κάθε ύπαρξις εμφύτως αποδίδει σημασίαν εις το αποβλάστημά της' χάριν της αθανασίας συνοδεύει τα όντα όλα ο ζήλος αυτός και ο έρως".

27
Το νόημα της αυτοθυσίας 

Και εγώ, έκπληκτος δι' όσα ήκουσα, είπα: " Έτσι λοιπόν" λέγω "σοφωτάτη Διοτίμα' εις τα σοβαρά είναι τα πράγματα έτσι, όπως τα παριστάνεις;" Και εκείνη με ύφος σωστού καθηγητού είπε: "Μην έχης καμμίαν αμφιβολίαν. Σωκράτη. Άλλωστε και των ανθρώπων αν θελήσης να κοιτάξης την φιλοδοξίαν, απορία θα σε κατελάνε δια τον παραλογισμόν, εφ' όσον δεν έχεις υπ' όψει σου όσα σου έχω αναπτύξει,όταν σκεφθής, πόσον ζωηρά τους συγκινεί ο πόθος να γεννούν ονομαστοί κι αθάνατη μες στους αιώνες να θεμελιώσουν δόξα. Χάριν αυτού ειν' αποφασισμένοι και εις κινδύνους να εκτεθούν πάσης φύσεως, πολύ μάλλον παρ' όσον χάριν των παιδιών των, και χρήματα να εξοδεύσουν και ταλαιπωρίας να υποστούν οιασδήποτε και την ζωήν των να θυσιάσουν. Η μήπως φαντάζεσαι" είπεν  " ότι η Άλκηστις θα εβάδιζε χάριν του Αδμήτου εις τον θάνατον και ο Αχιλλεύς τον Πάτροκλον θ' ακολουθούσεν εις τον θάνατον, και ο Κόδρος ο ιδικός σας χάριν της βασιλείας των παιδιών του πρόωρον θα εδέχετο θάνατον, αν δεν επίστευαν, ότι αθάνατος του ηρωϊσμού των η ανάμνησις θα έμενεν, αυτή που σήμερον ημείς διατηρούμεν; Κάθε άλλο" είπε "αντιθέτως φρονώ, χάριν της αθανασίας της αξίας των της προσωπικής και χάριν υστεροφημίας τοιαύτης μεγαλοδόξου οι πάντες τα πάντα ενεργούν, όσον ανώτεροι είναι, τόσον περισσότερον' διότι προς την αθανασίαν είν' ο έρως των.

     απόσπασμα από το  

  "Πλάτωνος Συμπόσιον"
μετάφραση Ιωάννου Συκούτρη

επιμέλεια -δημοσίευση CaRiNa

_________________________________________