Ανιχνεύσεις:
Διαμόρφωση της ταυτότητας του ανθρώπου
antifono
απομαγνητοφωνημένο απόσπασμα
από CaRiNa
Διαμόρφωση της ταυτότητας του ανθρώπου
antifono
απομαγνητοφωνημένο απόσπασμα
από CaRiNa
[...]
13:30
Δημήτρις Βεργέτης
13:30
Δημήτρις Βεργέτης
Να τονίσω ότι..πράγματι είμαι με την άποψη ότι η ενδοσκόπηση δεν αποτελεί τη βασιλική οδό προσπέλασης στην έννοια της ταυτότητας.Εάν θέλει κάποιος να προσδιορίσει την ταυτότητα του,είναι υποχρεωμένος να περάσει μέσα από τον Άλλο.Μέσα από την ετερότητα.Η ετερότητα με άλλα λόγια είναι μια βαθμίδα διαπλαστική της ανθρώπινης ταυτότητας .Ένας άνθρωπος εγκαταλελειμένος σ' ένα ερημονήσι είναι ένας άνθρωπος χωρίς ταυτότητα.Η ταυτότητα συγκροτείται εγγενώς μέσα σε κοινωνικές και διυποκειμενικές συντεταγμένες.Χρειάζεται ένα άλλο υποκείμενο όπως έλεγε ο Χέγκελ,χρειάζεται συνάντηση μιας άλλης συνείδησης ,ενός άλλου ανθρώπου για να μπορέσω να προσδιορίσω μέσω της παρουσίας του τι ακριβώς είμαι.Αυτή κατά κάποιον τρόπο την Χεγκελιανή κληρονομιά,τον περίφημο αυτό φιλοσοφικό μύθο του Χέγκελ που σημάδεψε τη νεωτερικότητα,τον ενστερνίζεται η λακανική προβληματική και επιδιώκει,επεδίωξε ιστορικά να διατυπώσει την ψυχαναλυτική εκδοχή της ανθρώπινης ταυτότητας πάνω σε μια διυποκειμενική βάση.Αυτό σημαίνει ότι η ανθρώπινη ταυτότητα δεν αποτελεί τον εξαντικειμενισμό κάποιων ενστικτικών προσδιορισμών,δεν αποτελεί επίσης τη συνδυαστική κάποιων ληξιαρχικών προσδιορισμών,όπως το φύλο ή εθνότητα και λοιπά και λοιπά..,η καταγωγή.Αντίθετα αυτό που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο,την ανθρώπινη ταυτότητα,είναι η σημασιακή της ρευστότητας' το οποίο σημαίνει πολύ απλά,ότι ο άνθρωπος συγκροτεί την ταυτότητά του μέσα σε μια συνεχή διαλλεκτική ιδιοποίησης συμβολικών προσδιορισμών,απόρριψής τους,επανασυνδιασμού τους, και σ' αυτό το στοιχείο κατά κάποιο τρόπο συνίσταται και η ανθρώπινη ελευθερία.Η έννοια της ανθρώπινης ταυτότητας σε αντίθεση με ότι ισχύει στο ζωικό βασίλειο, είναι άρρηκτα συνυφασμένη με την έννοια της ελευθερίας.Και γι' αυτό το λόγο ακριβώς ο Λακάν έλεγε ότι σε τελική ανάλυση αυτό που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη ταυτότητα είναι η ανθρωπολογική ικανότητα του υποκειμένου να συγκροτείται ως μη ταυτόσημο προς εαυτόν.Σήμερα για παράδειγμα προσδιορίζομαι πάνω στη δημόσια σκηνή ως οπαδός για παράδειγμα του τάδε κόμματος,αύριο μπορεί να αναθεωρήσω τις απόψεις μου,σήμερα μπορώ να προσδιοριστώ με βάση την επαγγελματική μου ταυτότητα,αύριο μπορώ να απεκδιδώ αυτή την ταυτότητα και να υιοθετήσω μιαν άλλη.
Π.Σαββίδης
Είναι τόσο ρευστές οι ταυτότητες του ανθρώπου;Διότι αυτές που λέτε μπορεί να ...
Δ.Β:
Π.Σαββίδης
Είναι τόσο ρευστές οι ταυτότητες του ανθρώπου;Διότι αυτές που λέτε μπορεί να ...
Δ.Β:
...ακριβώς αυτό είναι το ζητούμενο.Πιστεύω ότι εδώ ακριβώς,ότι η συμβολική ταυτότητα είναι ρευστή.
Π.Σ
Κύριε Βεργέτη,κάνω μια διάκριση.Έχω την ατομική ταυτότητα,αυτή την ταυτότητα που μπορεί να προσδιορίσει ένας άνθρωπος σε ατομικό επίπεδο και έχουμε και τη συλλογική ταυτότητα.Η ταυτότητα η ατομική μπορεί να έχει αυτή τη ρευστότητα που λέτε.Να προσδιορίζεται με βάση το επάγγελμα,με βάση την καθημερινή φιλία ή αντίθεση με μια άλλη κοινωνική ομάδα.Η συλλογική ταυτότητα όμως έχει κάποια πιο σταθερά χαρακτηριστικά,έτσι δεν είναι;
Δ.Β.:
Συμφωνώ απόλυτα μ΄αυτό και εκεί ακριβώς θέλω να καταλήξω' ότι επειδή ακριβώς υπάρχει αυτή η απροδιοριστία,η εγγενής απροσδιοριστία της ανθρώπινης ταυτότητας σε ατομικό επίπεδο,αυτό δημιουργεί ακριβώς την αναγκαιότητα να οικοδομηθούν μοντέλα συλλογικού προσδιορισμού της.Με άλλα λόγια οι συλλογικές επεξεργασίες της αποτελούν μια μορφή αναπλήρωσης αυτού του υδριτικού κενού της ανθρώπινης ταυτότητας,αυτής της δυνατότητας του ανθρώπου να αλλάζει ακριβώς ταυτότητα -έλεγα προηγουμένως επαγγελματική,εθνική,πολιτική κ.λ.π,κ.λ.π...-σήμερα γνωρίζετε θαυμάσια ότι η αλλαγή ταυτότητας φύλου είναι της τάξεως του εφικτού για παράδειγμα,ακόμη και αυτός ο θεμελιώδης προδιορισμός που εθεωρείτο αναλλοίωτος.Μ΄αυτή την έννοια λοιπόν υπάρχει μια ορισμένη διαλλεκτική ανάμεσα στην ατομική απροσδιοριστία της ταυτότητας και σε εγχειρήματα συλλογικού χαρακτήρα,που αποσκοπούν να παγιώσουν ιστορικά συμβολικές ταυτότητες.Αυτές οι συμβολικές ταυτότητες κατασκευάζονται και μορφοποιούνται μέσα σε εθνικές,μέσα σε συλλογικές αφηγήσεις,μέσα στις μεγάλες αφηγήσεις,οι οποίες ακριβώς αποτελούν αντικείμενο μιας ιστορικής διαπραγμάτευσης ανάμεσα σε συλλογικά υποκείμενα.[...]
[...]
30:50
Δ.Β.:
Συμφωνώ (με τον κ.Κοντογιώργη κυρίως στο θέμα της ελευθερίας.Υπάρχει μια ανεξάληπτη βάση προσδιορισμού της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας,κι αυτή η ανεξάλιπτη βάση συνίσταται στη έννοια της ελευθερίας η οποία είναι εξαιρετικά σύνθετη,δεν είναι μια απλή έννοια,κι από φιλοσοφική άποψη.Θά 'λεγα ότι ήταν η βασική,ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της προβληματκής του Σαρτρ όπως γνωρίζουμε.Δηλαδή αυτό που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο είναι η αρνητικότητά του,δηλαδή το γεγονός ότι μπορεί να προσδιοριστεί ως μια έλλειψη προσδιορισμών,και απέναντι σ' αυτήν την έλλειψη προσδιορισμών μπορεί να...,μπορεί πάνω σ' αυτήν τη βάση να οικοδομήσει,να επιλέξει,να συμβληθεί με συνανθρώπους του,με θεσμούς,με άλλα υποκείμενα οικοδομώντας την ταυτότητά του.Η ανθρώπινη ταυτότητα είναι η συνισταμένη ενός τέτοιου κονστρουκτιβισμού που προϋποθέτει ακριβώς την ελευθερία.Το κράτος πράγματι έχει αυτήν την απαίτηση να διαχειρίζεται,να επιβάλλει και να σημασιοδοτεί σε ορισμένες περιπτώσεις τελεσίδικα,τι είναι για παράδειγμα Έλληνας,τι είναι ξένος,ποια είναι η διαχωριστική γραμμή.Υπάρχει λοιπόν ένα είδος κρατικής βίας και μία απαίτηση να μονοπωληθεί αυτή η κρατική προβληματική πάνω στην οικοδόμηση της ταυτότητας,ενώ στο συστατικό στοιχείο του κοινωνικού δεσμού είναι ακριβώς η ελευθερία των πρωταγωνιστών που μετέχουν σ' αυτόν τον κοινωνικό δεσμό.Θέλω επίσης πάνω σ' αυτή τη βάση να επικαλεστώ μια έννοια η οποία νομίζω ότι φωτίζει αυτή τη δυσκολία που έχουμε να προσδιορίσουμε αυτή την έννοια της ταυτότητας.Είναι η έννοια της ταύτισης.Η ταυτότητα δεν είναι ποτέ δεδομένη εκ προοιμίου.Η ταυτότητα είναι πάντα ένα είδος συνισταμένης,είναι η τελική συνισταμένη,η τελική και μεταβαλλόμενη συνισταμένη των ταυτίσεων.Όπως πράγματι είπε ο κ.Κοντογιώργης,ανήκουμε σε μια σειρά από θεσμούς που συγκροτούν την κοινωνία,ερχόμαστε από το χωριό μας,ερχόμαστε από την επαγγελματική μας ιδιότητα,και λοιπά και λοιπά..,από τη συμμετοχή μας σε πολιτικά κόμματα,σε άτυπους θεσμούς και όλοι αυτοί οι προσδιορισμοί αποτελούν ένα απόθεμα ταυτίσεων το οποίο εσωτερικεύεται από κάθε άνθρωπο,εσωτερικεύεται και λειτουργεί.Μ' αυτή την έννοια...-προσθέτω μια φράση ακόμα,μια τελευταία φράση- η μνήμη,η ανθρώπινη μνήμη πράγματι παίζει,διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στη συγκρότηση της ταυτότητας.Η μνήμη ωστόσο αποτελεί μια βάση δεδομένων θα έλεγα,χρησιμοποιώντας μια σύγχρονη μεταφορά,και αυτά τα δεδομένα ο άνθρωπος τα αξιοποιεί σε συνάρτηση με τις επιθυμίες του,με τη διυποκειμενική διαλλεκτική, σε συνάρτηση με τη σχέση του με το κράτος,οικοδομώντας μεταβλητές ταυτότητες και επαναπροσδιορίζοντας την υπόστασή του πάνω στο χάρτη του κοινωνικού δεσμού.
Π.Σ.:
Απ αυτά που είπατε μένω στο εξής..γιατί τα υπόλοιπα λίγο ή πολύ μπορεί να είναι και κοινός τόπος.Στο ρόλο του κράτους να διαχειρίζεται τις ταυτότητες,ε,όχι τόσο τις ατομικές όσο μέσω των ατομικών τη συγκρότηση των συλλογικών,εάν δεν κάνει αυτό,εάν δεν προσδιορίζει,τι είναι δικό μας και τι είναι ξένο,εάν δεν διαχειρίζεται αυτά τα δυο πράματα,ποιος είναι τότε ο ρόλος μιας οργανωμένης πολιτείας;Δηλαδή γιατί μας φαίνεται παράξενο που το κράτος θα κάνει αυτό το πράγμα,αυτή τη διαχείριση;
Δ.Β.:
Γιατί το ΄κάνει ανεξάρτητα από τη βούληση των πολιτών.Θέλει να γνωμοδοτήσει χωρίς να συνυπολογίσει...ακριβώς την κοινωνική διαλλεκτική.[...]
[...]
52:42
Π.Σ.:
Στο δεύτερο μέρος της εκπομπής θα προσπαθήσουμε με βάση τα όσα μέχρι τώρα είπαμε για το έθνος και πως συνίσταται,για την ταυτότητα του ανθρώπου και την ατομική και την συλλογική.Αυτό το έθνος,όπως το ονομάσαμε και όπως το αντιληφθήκαμε μέχρι τώρα με τις προσεγγίσεις που κάναμε,δέχεται πιέσεις,πιέσεις όπως λένε μερικοί, αποδόμησης,όπως λένε μερικοί.Δηλαδή δεν δέχεται πιέσεις μόνο το έθνος κράτος,το κράτος δηλαδή που έχει..,το παραδοσιακό κράτος της νεωτερικότητας-το οποίο σαφώς δέχεται κι αυτό πιέσεις- δέχονται πιέσεις και ομάδες ανθρώπων τις οποίες ονομάσαμε έθνοι,πιέσεις αποδόμησης.Λοιπόν,είναι ένα φαινόμενο,είναι αυτό το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης.Αυτό κατά ορισμένους,κατά μία άποψη,κατά τη φιλοσοφική προσέγγιση της ταυτότητας του ανθρώπου,δηλ.η οικουμενικόητα,η παγκοσμιότητα,έχει και θετικά χαρακτηριστικά.Μπορεί να αυτοπροσδιοριστεί ένας άνθρωπος μέσα σ' ένα ευρύτατο σύνολο,στην οικουμένη,κι εκεί να έχει λιγότερους λόγους να ταυτιστεί με τρόπο που να προσδιορίσει την ταυτότητά του,έχει λιγότερους λόγους και λιγότερες δυνατότητες να βρει τον άλλον απέναντί του.Αυτή λοιπόν την αποδόμηση,εσείς κ.Βεργέτη πώς την προσεγγίζετε;
Δ.Β.:
Πράγματι πιστεύω ότι το μείζον πρόβλημα,γύρω από το οποίο περιστρέφεται όλη η συζήτηση για την ταυτότητα,με την έννοια της ταυτότητας συμπίπτει ουσιαστικά με την κρίση της ταυτότητας,δηλαδή το πρόβλημα τίθεται με όρους κρίσης.Οι ταυτότητες είναι παντού υπό καθεστώς κρίσης,και σε ατομικό επίπεδο και σε συλλογικό και σε παγκόσμιο.Θα ήθελα να υπενθυμίσω τη φράση του υπουργού άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών,του Ράμσφελντ,όταν μιλούσε υποτιμητικά για την γηραιά Ευρώπη.Η γηραιά Ευρώπη,είναι μια οντότητα η οποία οικοδόμησε διαχρονικά ισχυρές πολιτισμικές ταυτότητες.Επέτρεψε στα υποκείμενα τα οποία κινήθηκαν στη γεωγραφική αυτή ζώνη,να έχουν ένα στέρεο προσδιορισμό,ένα στέρεο υποκειμενικό προσδιορισμό και ταυτόχρονα μια στέρεη εγγραφή σε ευρύτερα σύνολα.Αντίθετα,στη σημερινή εποχή αυτό το οποίο καταγράφεται είναι ο πολλαπλασιασμός των φαινομένων κρίσης της ταυτότητας.Με άλλα λόγια αυτό το οποίο εξάγει πια η Αμερική,δεν είναι,στο βαθμό που ηγεμονεύει σε παγκόσμια κλίμακα ,δεν είναι ένα πολιτισμικό μοντέλο,δεν είναι κάποιες πολιτισμικές μήτρες ικανές να στοιχειοθετήσουν ταυτότητες όπως συνέβαινε στην Ευρώπη.Όλη η Αμερική θέλω να υπενθυμίσω είναι οικοδομημένη πάνω σε μία ανύπαρκτη πολιτισμική βάση.Είναι μια κοινωνία που δημιουργήθηκε εκ του μηδενός από τυχοδιώκτες και από γελαδάρηδες,για να είμαστε σαφείς.Και η οποία με ένα είδος πλανητικού παιδομαζώματος κατάφερε να οικοδομήσει μια τεράστια στρατιωτική και τεχνολογική βάση.Οικοδομήθηκε λοιπόν αυτός ο πολιτισμός με βάση το "melting pot",..
Π.Σ.:
...μπορεί,αυτό που λέτε τώρα μου φαίνεται λίγο παράξενο,έχετε δίκιο ...
Δ.Β.:
...δηλαδή ένα είδος -αν μου επιτρέπεται απλά να βάλω ένα σημείο στήξης- οικοδομήθηκε με βάση το "melting pot",δηλαδή μία..ένα είδος μωσαϊκής επιμειξίας,οποία είναι αντινομική προς την έννοια της ταυτότητας,εκ γενετής και εξ ορισμού.Από τη στιγμή λοιπόν που η Αμερική κυριαρχεί σε παγκόσμια κλίμακα,εξάγει ακριβώς αυτήν την...αυτήν την πηγή κρίσης κάθε έννοιας ταυτότητας.Και νομίζω ότι αυτό είναι προφανές στο βαθμό που διαδίδονται το αμερικάνικο μοντέλο και ο αμερικάνικος τρόπος ζωής.Πλανητικά.[...]
[...]
57:53'
Π.Σ.:
...αλλά η ερώτηση επί του θέματος που θέλω να σας κάνω είναι η εξής : ότι βεβαίως αυτό το κράτος το νεωτερικό και η παραδοσιακή εθνότητα και το έθνος υφίστανται πιέσεις αποδόμησης και μάλιστα έντονες,και μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις και επιτυχημένες.Ανθίστανται ακόμη,ανθίστανται.Δεν έχουνε...,αλλά ορισμένοι βλέπουνε μέσα σ' αυτή την αποδόμηση κυρίως των κρατών και την διάχυση σε μια οικουμενικότητα των διαφόρων εθνοτήτων,βλέπουνε θετικά στοιχεία.Αν εξαιρέσουμε το στοιχείο το οικονομικό που εκεί τα σχόλια είναι αρνητικά,δηλαδή υπάρχει μια παγκ...οικονομική παγκοσμιοποίηση και μια παγκόσμια πια πόλωση(οι πλούσιοι γίνονται πιο πλούσιοι,οι φτωχοί πιο φτωχοί),το άλλο το εκλαμβάνουν θετικά,σας είπα και προηγουμένως.Είναι έτσι;Ποια είναι...εεε,βλέπετε κάτι θετικό εσείς μέσα σ' αυτή....,άλλωστε σε σας διάβασα,στο δικό σας το βιβλίο διάβασα αναφορές στο Ντεριντά.Ο Ντεριντά ήταν ένας φιλόσοφος της αποδόμησης.Κι όταν λέμε αποδόμηση εννοούμε και τέτοιου είδους αποδόμηση ή όχι;
Β.Δ.:
Φυσικά υπάρχει μια αποδόμηση τα αποτελέσματα της οποία εγγράφονται στο πεδίο της πραγματικότητος κι όχι απλά στο επίπεδο του βιβλίου και της φιλολογίας.Τα μεγάλα σύνολα πλέον όντως οι κρατικές οντότητες αποσυντίθενται και ανασυγκροτούνται πάνω σε ευρύτερες γεωγραφικές βάσεις.Ταυτόχρονα αυτή η διαδικασία,όπως σωστά υπενθυμίσατε,συνεπάγεται ένα είδος κατεδάφισης ορισμένων τομέων κρατικής κυριαρχίας,ορισμένες εξουσίες που παραδοσιακά υπαγόντουσαν στην ...στους κρατικούς θεσμούς εκπατρίζονται κατά κάποιον τρόπο,μετατοπίζονται και απεδαφικοποιούνται,για να χρησιμοποιήσω ένα φιλοσοφικό όρο του Ντελέζ.Κλασσικό παράδειγμα,σήμερα πλέον,η συντριπτική πλειοψηφία των νόμων ψηφίζεται πού;;..ψηφίζεται στη Βρυξέλλες.Αυτό είναι μια διαδικασία αναπόφευκτη αλλά κατά την άποψή μου αυτό το πράγμα δεν αποτελεί απειλή,ή μάλλον δεν αποτελεί τελεσίδικη και δραματική απειλή για την αποδόμηση των πολιτιστικών ταυτότήτων.Θα πρέπει να αποσυνδέσουμε την διαδικασία αποδόμησης των κρατικών θεσμών και της κρατικής εξουσίας από την διαδικασία αποδόμησης των πολιτισμικών ταυτοτήτων και των πολιτισμικών μορφωμάτων.Είναι δύο διαφορετικά και ανεξάρτητα φαινόμενα,και θα 'λεγα ως ένα σημείο ότι αυτή η κατά κάποιο τρόπο η χαλάρωση η αποσύνθεση,αποδόμοιση της κρατικής ισχύος ανοίγει νέους ορίζοντες για την ανασυγκρότηση για την διεύρυνση και για τον εμπλουτισμό της πολιτιστικής ταυτότητας των λαών μέσω διαδράσεων διεθνιστικού χαρακτήρα.Γιατί η ανθρωπότητα δεν μπορεί να συνεχίζει να ζει επ άπειρον συγκροτώντας ομοιογενείς και πολεμοχαρείς εθνικές οντότητες οι οποίες εμπνέονται και ταυτίζονται μ' ένα είδος ..έτσι...ανταγωνιστικού μένους απέναντι στο γείτονά τους,και θέτοντας ως κύριο ζήτημα της επιβίωσής τους την εξόντωση του γείτονα ή την επέκταση εις βάρος των γειτονικών εδαφών.
Π.Σ.:
Αυτό όμως κ.Βεργέτη δε σημαίνει ότι αναγκαστικά θα πρέπει να ξαναδιαβάσουμε τα ιστορικά γεγονότα και να τα επαναπροσδιορίσουμε κάτω από την πίεση,την τεχνητή πίεση αυτής της ανάγκης. Να επαναπροσδιορίσουμε ορισμένα γεγονότα που τα θεωρήσαμε ιστορικά,τραγικά.Εκτός κι εάν η πραγματικότητα είναι διαφορετική,πέρα από το τραγικόν που είχαμε εισπράξει μέχρι σήμερα ...Τώρα νομίζω ότι αντιλαμβανόμαστε όλοι τι....κ.Παπαδημητρίου...Τι θέλω να πω,νομίζω ότι έχουμε καταλάβει όλοι τι θέλω να πω,έτσι;..ξαναδιαβάζουμε την ιστορία και την διαβάζουμε πιο soft με πιο sof τρόπο.Ποιά είναι η άποψή σας;
Δ.Β.:
Την ιστορία πρέπει να την διαβάζουμε με μοναδικό κριτήριο την αλήθεια νομίζω.
Π.Σ.:
..την αλήθεια ναι,την αλήθεια,είπα...εκτός εάν αλήθεια είναι αυτή η soft ανάγνωση.Αλλά αυτό ποιος θα μας το πει...[...]
[...]
1:14
Π.Σ
Κύριε Βεργέτη,κάνω μια διάκριση.Έχω την ατομική ταυτότητα,αυτή την ταυτότητα που μπορεί να προσδιορίσει ένας άνθρωπος σε ατομικό επίπεδο και έχουμε και τη συλλογική ταυτότητα.Η ταυτότητα η ατομική μπορεί να έχει αυτή τη ρευστότητα που λέτε.Να προσδιορίζεται με βάση το επάγγελμα,με βάση την καθημερινή φιλία ή αντίθεση με μια άλλη κοινωνική ομάδα.Η συλλογική ταυτότητα όμως έχει κάποια πιο σταθερά χαρακτηριστικά,έτσι δεν είναι;
Δ.Β.:
Συμφωνώ απόλυτα μ΄αυτό και εκεί ακριβώς θέλω να καταλήξω' ότι επειδή ακριβώς υπάρχει αυτή η απροδιοριστία,η εγγενής απροσδιοριστία της ανθρώπινης ταυτότητας σε ατομικό επίπεδο,αυτό δημιουργεί ακριβώς την αναγκαιότητα να οικοδομηθούν μοντέλα συλλογικού προσδιορισμού της.Με άλλα λόγια οι συλλογικές επεξεργασίες της αποτελούν μια μορφή αναπλήρωσης αυτού του υδριτικού κενού της ανθρώπινης ταυτότητας,αυτής της δυνατότητας του ανθρώπου να αλλάζει ακριβώς ταυτότητα -έλεγα προηγουμένως επαγγελματική,εθνική,πολιτική κ.λ.π,κ.λ.π...-σήμερα γνωρίζετε θαυμάσια ότι η αλλαγή ταυτότητας φύλου είναι της τάξεως του εφικτού για παράδειγμα,ακόμη και αυτός ο θεμελιώδης προδιορισμός που εθεωρείτο αναλλοίωτος.Μ΄αυτή την έννοια λοιπόν υπάρχει μια ορισμένη διαλλεκτική ανάμεσα στην ατομική απροσδιοριστία της ταυτότητας και σε εγχειρήματα συλλογικού χαρακτήρα,που αποσκοπούν να παγιώσουν ιστορικά συμβολικές ταυτότητες.Αυτές οι συμβολικές ταυτότητες κατασκευάζονται και μορφοποιούνται μέσα σε εθνικές,μέσα σε συλλογικές αφηγήσεις,μέσα στις μεγάλες αφηγήσεις,οι οποίες ακριβώς αποτελούν αντικείμενο μιας ιστορικής διαπραγμάτευσης ανάμεσα σε συλλογικά υποκείμενα.[...]
[...]
30:50
Δ.Β.:
Συμφωνώ (με τον κ.Κοντογιώργη κυρίως στο θέμα της ελευθερίας.Υπάρχει μια ανεξάληπτη βάση προσδιορισμού της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας,κι αυτή η ανεξάλιπτη βάση συνίσταται στη έννοια της ελευθερίας η οποία είναι εξαιρετικά σύνθετη,δεν είναι μια απλή έννοια,κι από φιλοσοφική άποψη.Θά 'λεγα ότι ήταν η βασική,ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της προβληματκής του Σαρτρ όπως γνωρίζουμε.Δηλαδή αυτό που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο είναι η αρνητικότητά του,δηλαδή το γεγονός ότι μπορεί να προσδιοριστεί ως μια έλλειψη προσδιορισμών,και απέναντι σ' αυτήν την έλλειψη προσδιορισμών μπορεί να...,μπορεί πάνω σ' αυτήν τη βάση να οικοδομήσει,να επιλέξει,να συμβληθεί με συνανθρώπους του,με θεσμούς,με άλλα υποκείμενα οικοδομώντας την ταυτότητά του.Η ανθρώπινη ταυτότητα είναι η συνισταμένη ενός τέτοιου κονστρουκτιβισμού που προϋποθέτει ακριβώς την ελευθερία.Το κράτος πράγματι έχει αυτήν την απαίτηση να διαχειρίζεται,να επιβάλλει και να σημασιοδοτεί σε ορισμένες περιπτώσεις τελεσίδικα,τι είναι για παράδειγμα Έλληνας,τι είναι ξένος,ποια είναι η διαχωριστική γραμμή.Υπάρχει λοιπόν ένα είδος κρατικής βίας και μία απαίτηση να μονοπωληθεί αυτή η κρατική προβληματική πάνω στην οικοδόμηση της ταυτότητας,ενώ στο συστατικό στοιχείο του κοινωνικού δεσμού είναι ακριβώς η ελευθερία των πρωταγωνιστών που μετέχουν σ' αυτόν τον κοινωνικό δεσμό.Θέλω επίσης πάνω σ' αυτή τη βάση να επικαλεστώ μια έννοια η οποία νομίζω ότι φωτίζει αυτή τη δυσκολία που έχουμε να προσδιορίσουμε αυτή την έννοια της ταυτότητας.Είναι η έννοια της ταύτισης.Η ταυτότητα δεν είναι ποτέ δεδομένη εκ προοιμίου.Η ταυτότητα είναι πάντα ένα είδος συνισταμένης,είναι η τελική συνισταμένη,η τελική και μεταβαλλόμενη συνισταμένη των ταυτίσεων.Όπως πράγματι είπε ο κ.Κοντογιώργης,ανήκουμε σε μια σειρά από θεσμούς που συγκροτούν την κοινωνία,ερχόμαστε από το χωριό μας,ερχόμαστε από την επαγγελματική μας ιδιότητα,και λοιπά και λοιπά..,από τη συμμετοχή μας σε πολιτικά κόμματα,σε άτυπους θεσμούς και όλοι αυτοί οι προσδιορισμοί αποτελούν ένα απόθεμα ταυτίσεων το οποίο εσωτερικεύεται από κάθε άνθρωπο,εσωτερικεύεται και λειτουργεί.Μ' αυτή την έννοια...-προσθέτω μια φράση ακόμα,μια τελευταία φράση- η μνήμη,η ανθρώπινη μνήμη πράγματι παίζει,διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στη συγκρότηση της ταυτότητας.Η μνήμη ωστόσο αποτελεί μια βάση δεδομένων θα έλεγα,χρησιμοποιώντας μια σύγχρονη μεταφορά,και αυτά τα δεδομένα ο άνθρωπος τα αξιοποιεί σε συνάρτηση με τις επιθυμίες του,με τη διυποκειμενική διαλλεκτική, σε συνάρτηση με τη σχέση του με το κράτος,οικοδομώντας μεταβλητές ταυτότητες και επαναπροσδιορίζοντας την υπόστασή του πάνω στο χάρτη του κοινωνικού δεσμού.
Π.Σ.:
Απ αυτά που είπατε μένω στο εξής..γιατί τα υπόλοιπα λίγο ή πολύ μπορεί να είναι και κοινός τόπος.Στο ρόλο του κράτους να διαχειρίζεται τις ταυτότητες,ε,όχι τόσο τις ατομικές όσο μέσω των ατομικών τη συγκρότηση των συλλογικών,εάν δεν κάνει αυτό,εάν δεν προσδιορίζει,τι είναι δικό μας και τι είναι ξένο,εάν δεν διαχειρίζεται αυτά τα δυο πράματα,ποιος είναι τότε ο ρόλος μιας οργανωμένης πολιτείας;Δηλαδή γιατί μας φαίνεται παράξενο που το κράτος θα κάνει αυτό το πράγμα,αυτή τη διαχείριση;
Δ.Β.:
Γιατί το ΄κάνει ανεξάρτητα από τη βούληση των πολιτών.Θέλει να γνωμοδοτήσει χωρίς να συνυπολογίσει...ακριβώς την κοινωνική διαλλεκτική.[...]
[...]
52:42
Π.Σ.:
Στο δεύτερο μέρος της εκπομπής θα προσπαθήσουμε με βάση τα όσα μέχρι τώρα είπαμε για το έθνος και πως συνίσταται,για την ταυτότητα του ανθρώπου και την ατομική και την συλλογική.Αυτό το έθνος,όπως το ονομάσαμε και όπως το αντιληφθήκαμε μέχρι τώρα με τις προσεγγίσεις που κάναμε,δέχεται πιέσεις,πιέσεις όπως λένε μερικοί, αποδόμησης,όπως λένε μερικοί.Δηλαδή δεν δέχεται πιέσεις μόνο το έθνος κράτος,το κράτος δηλαδή που έχει..,το παραδοσιακό κράτος της νεωτερικότητας-το οποίο σαφώς δέχεται κι αυτό πιέσεις- δέχονται πιέσεις και ομάδες ανθρώπων τις οποίες ονομάσαμε έθνοι,πιέσεις αποδόμησης.Λοιπόν,είναι ένα φαινόμενο,είναι αυτό το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης.Αυτό κατά ορισμένους,κατά μία άποψη,κατά τη φιλοσοφική προσέγγιση της ταυτότητας του ανθρώπου,δηλ.η οικουμενικόητα,η παγκοσμιότητα,έχει και θετικά χαρακτηριστικά.Μπορεί να αυτοπροσδιοριστεί ένας άνθρωπος μέσα σ' ένα ευρύτατο σύνολο,στην οικουμένη,κι εκεί να έχει λιγότερους λόγους να ταυτιστεί με τρόπο που να προσδιορίσει την ταυτότητά του,έχει λιγότερους λόγους και λιγότερες δυνατότητες να βρει τον άλλον απέναντί του.Αυτή λοιπόν την αποδόμηση,εσείς κ.Βεργέτη πώς την προσεγγίζετε;
Δ.Β.:
Πράγματι πιστεύω ότι το μείζον πρόβλημα,γύρω από το οποίο περιστρέφεται όλη η συζήτηση για την ταυτότητα,με την έννοια της ταυτότητας συμπίπτει ουσιαστικά με την κρίση της ταυτότητας,δηλαδή το πρόβλημα τίθεται με όρους κρίσης.Οι ταυτότητες είναι παντού υπό καθεστώς κρίσης,και σε ατομικό επίπεδο και σε συλλογικό και σε παγκόσμιο.Θα ήθελα να υπενθυμίσω τη φράση του υπουργού άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών,του Ράμσφελντ,όταν μιλούσε υποτιμητικά για την γηραιά Ευρώπη.Η γηραιά Ευρώπη,είναι μια οντότητα η οποία οικοδόμησε διαχρονικά ισχυρές πολιτισμικές ταυτότητες.Επέτρεψε στα υποκείμενα τα οποία κινήθηκαν στη γεωγραφική αυτή ζώνη,να έχουν ένα στέρεο προσδιορισμό,ένα στέρεο υποκειμενικό προσδιορισμό και ταυτόχρονα μια στέρεη εγγραφή σε ευρύτερα σύνολα.Αντίθετα,στη σημερινή εποχή αυτό το οποίο καταγράφεται είναι ο πολλαπλασιασμός των φαινομένων κρίσης της ταυτότητας.Με άλλα λόγια αυτό το οποίο εξάγει πια η Αμερική,δεν είναι,στο βαθμό που ηγεμονεύει σε παγκόσμια κλίμακα ,δεν είναι ένα πολιτισμικό μοντέλο,δεν είναι κάποιες πολιτισμικές μήτρες ικανές να στοιχειοθετήσουν ταυτότητες όπως συνέβαινε στην Ευρώπη.Όλη η Αμερική θέλω να υπενθυμίσω είναι οικοδομημένη πάνω σε μία ανύπαρκτη πολιτισμική βάση.Είναι μια κοινωνία που δημιουργήθηκε εκ του μηδενός από τυχοδιώκτες και από γελαδάρηδες,για να είμαστε σαφείς.Και η οποία με ένα είδος πλανητικού παιδομαζώματος κατάφερε να οικοδομήσει μια τεράστια στρατιωτική και τεχνολογική βάση.Οικοδομήθηκε λοιπόν αυτός ο πολιτισμός με βάση το "melting pot",..
Π.Σ.:
...μπορεί,αυτό που λέτε τώρα μου φαίνεται λίγο παράξενο,έχετε δίκιο ...
Δ.Β.:
...δηλαδή ένα είδος -αν μου επιτρέπεται απλά να βάλω ένα σημείο στήξης- οικοδομήθηκε με βάση το "melting pot",δηλαδή μία..ένα είδος μωσαϊκής επιμειξίας,οποία είναι αντινομική προς την έννοια της ταυτότητας,εκ γενετής και εξ ορισμού.Από τη στιγμή λοιπόν που η Αμερική κυριαρχεί σε παγκόσμια κλίμακα,εξάγει ακριβώς αυτήν την...αυτήν την πηγή κρίσης κάθε έννοιας ταυτότητας.Και νομίζω ότι αυτό είναι προφανές στο βαθμό που διαδίδονται το αμερικάνικο μοντέλο και ο αμερικάνικος τρόπος ζωής.Πλανητικά.[...]
[...]
57:53'
Π.Σ.:
...αλλά η ερώτηση επί του θέματος που θέλω να σας κάνω είναι η εξής : ότι βεβαίως αυτό το κράτος το νεωτερικό και η παραδοσιακή εθνότητα και το έθνος υφίστανται πιέσεις αποδόμησης και μάλιστα έντονες,και μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις και επιτυχημένες.Ανθίστανται ακόμη,ανθίστανται.Δεν έχουνε...,αλλά ορισμένοι βλέπουνε μέσα σ' αυτή την αποδόμηση κυρίως των κρατών και την διάχυση σε μια οικουμενικότητα των διαφόρων εθνοτήτων,βλέπουνε θετικά στοιχεία.Αν εξαιρέσουμε το στοιχείο το οικονομικό που εκεί τα σχόλια είναι αρνητικά,δηλαδή υπάρχει μια παγκ...οικονομική παγκοσμιοποίηση και μια παγκόσμια πια πόλωση(οι πλούσιοι γίνονται πιο πλούσιοι,οι φτωχοί πιο φτωχοί),το άλλο το εκλαμβάνουν θετικά,σας είπα και προηγουμένως.Είναι έτσι;Ποια είναι...εεε,βλέπετε κάτι θετικό εσείς μέσα σ' αυτή....,άλλωστε σε σας διάβασα,στο δικό σας το βιβλίο διάβασα αναφορές στο Ντεριντά.Ο Ντεριντά ήταν ένας φιλόσοφος της αποδόμησης.Κι όταν λέμε αποδόμηση εννοούμε και τέτοιου είδους αποδόμηση ή όχι;
Β.Δ.:
Φυσικά υπάρχει μια αποδόμηση τα αποτελέσματα της οποία εγγράφονται στο πεδίο της πραγματικότητος κι όχι απλά στο επίπεδο του βιβλίου και της φιλολογίας.Τα μεγάλα σύνολα πλέον όντως οι κρατικές οντότητες αποσυντίθενται και ανασυγκροτούνται πάνω σε ευρύτερες γεωγραφικές βάσεις.Ταυτόχρονα αυτή η διαδικασία,όπως σωστά υπενθυμίσατε,συνεπάγεται ένα είδος κατεδάφισης ορισμένων τομέων κρατικής κυριαρχίας,ορισμένες εξουσίες που παραδοσιακά υπαγόντουσαν στην ...στους κρατικούς θεσμούς εκπατρίζονται κατά κάποιον τρόπο,μετατοπίζονται και απεδαφικοποιούνται,για να χρησιμοποιήσω ένα φιλοσοφικό όρο του Ντελέζ.Κλασσικό παράδειγμα,σήμερα πλέον,η συντριπτική πλειοψηφία των νόμων ψηφίζεται πού;;..ψηφίζεται στη Βρυξέλλες.Αυτό είναι μια διαδικασία αναπόφευκτη αλλά κατά την άποψή μου αυτό το πράγμα δεν αποτελεί απειλή,ή μάλλον δεν αποτελεί τελεσίδικη και δραματική απειλή για την αποδόμηση των πολιτιστικών ταυτότήτων.Θα πρέπει να αποσυνδέσουμε την διαδικασία αποδόμησης των κρατικών θεσμών και της κρατικής εξουσίας από την διαδικασία αποδόμησης των πολιτισμικών ταυτοτήτων και των πολιτισμικών μορφωμάτων.Είναι δύο διαφορετικά και ανεξάρτητα φαινόμενα,και θα 'λεγα ως ένα σημείο ότι αυτή η κατά κάποιο τρόπο η χαλάρωση η αποσύνθεση,αποδόμοιση της κρατικής ισχύος ανοίγει νέους ορίζοντες για την ανασυγκρότηση για την διεύρυνση και για τον εμπλουτισμό της πολιτιστικής ταυτότητας των λαών μέσω διαδράσεων διεθνιστικού χαρακτήρα.Γιατί η ανθρωπότητα δεν μπορεί να συνεχίζει να ζει επ άπειρον συγκροτώντας ομοιογενείς και πολεμοχαρείς εθνικές οντότητες οι οποίες εμπνέονται και ταυτίζονται μ' ένα είδος ..έτσι...ανταγωνιστικού μένους απέναντι στο γείτονά τους,και θέτοντας ως κύριο ζήτημα της επιβίωσής τους την εξόντωση του γείτονα ή την επέκταση εις βάρος των γειτονικών εδαφών.
Π.Σ.:
Αυτό όμως κ.Βεργέτη δε σημαίνει ότι αναγκαστικά θα πρέπει να ξαναδιαβάσουμε τα ιστορικά γεγονότα και να τα επαναπροσδιορίσουμε κάτω από την πίεση,την τεχνητή πίεση αυτής της ανάγκης. Να επαναπροσδιορίσουμε ορισμένα γεγονότα που τα θεωρήσαμε ιστορικά,τραγικά.Εκτός κι εάν η πραγματικότητα είναι διαφορετική,πέρα από το τραγικόν που είχαμε εισπράξει μέχρι σήμερα ...Τώρα νομίζω ότι αντιλαμβανόμαστε όλοι τι....κ.Παπαδημητρίου...Τι θέλω να πω,νομίζω ότι έχουμε καταλάβει όλοι τι θέλω να πω,έτσι;..ξαναδιαβάζουμε την ιστορία και την διαβάζουμε πιο soft με πιο sof τρόπο.Ποιά είναι η άποψή σας;
Δ.Β.:
Την ιστορία πρέπει να την διαβάζουμε με μοναδικό κριτήριο την αλήθεια νομίζω.
Π.Σ.:
..την αλήθεια ναι,την αλήθεια,είπα...εκτός εάν αλήθεια είναι αυτή η soft ανάγνωση.Αλλά αυτό ποιος θα μας το πει...[...]
[...]
1:14
Δ.Β.:
Να προσθέσω μια λέξη,να προσθέση μια λέξη αν μου επιτρέπετε.. στη σημερινή εποχή είναι σαφές πλέον ότι παρατηρείται ένα φαινόμενο υπερτροφίας των αγορών και υπάρχει μια θεμελιώδης αντινομία ανάμεσα στη λειτουργία της αγοράς και στη λειτουργία του πολιτισμού.Η αγορά είναι μια έννοια αντινομική προς τον πολιτισμό' διαβρώνει,διαλύει όλους του αυθύπαρκτους πολιτισμικούς προσδιορισμούς που αποτελούν ακριβώς εμπόδιο στην εξάπλωσή της.Η λογική της αγοράς είναι η λογική της ομογενοποίησης,γι αυτό και δεν...
Π.Σ.:
...κι εκεί που δεν υπήρχε αγορά είδαμε τι έγινε κ.Βεργέτη,κι εκεί που είχε αναιρεθεί η αγορά...
Δ.Β.:
...μα...υπήρχαν στρατόπεδα συγκέντρωσης.Φυσικά.Υπήρχαν στρατόπεδα συγκέντρωσης,υπήρχε ένας
αυταρχικός και ένας εγκληματικός πολιτικός μηχανισμός,ο οποίος όντως διέλυσε κυριολεκτικά ας πούμε όλους αυτούς τους πληθυσμούς και οδήγησε στην τσιφλίκι...
Π.Σ.:
Αν κάνουμε μια αναδρομή στην ιστορία,προς τα πίσω,ε..,πορείτε να δείτε,να..να..μπορείτε να εντοπίσετε περίοδο ιστορική στην οποία δεν υπήρχε το στοιχείο της αγοράς;
Δ.Β.:
Άλλο πράγμα το στοιχείο της αγοράς είναι δύο διαφορετικά πράγματα επιμένω,άλλο πράγμα η αγορά..
Π.Σ.:
....κι άλλο ο καταλυτικός του ρόλος.
Δ.Β.:
...άλλο η υπερτροφία της αγοράς και αυτή η απόλυτη κυριαρχία.Στην αρχαία Αθήνα για παράδειγμα,οι αποφάσεις δεν λαμβανόντουσαν από τους νόμους που υπαγόρευε και τις σκοπιμότητες που υπαγόρευε η αγορά.Εκλαμβάνονταν...
Π.Σ.:
..ναι σας κατάλαβα.
Δ.Β.:
...οι αποφάσεις εκλαμβάνονταν μέσα από τη συζήτηση στα πλαίσια του δήμου.Είναι διαφορετικό πράγμα απ' αυτό που συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου πλέον έχουμε μια στρατηγική συμμαχία,ιστορική συμμαχία,ανάμεσα στον τρόπο λειτουργίας του κεφαλαίου και στις άπειρες ή απειροποιήσιμες δυνατότητες της επιστήμης,όλο αυτό το σύστημα ενταγμένο μέσα στη λογική της αγοράς,το οποίο λειτουργεί μετωπικά προς κάθε έννοια πολιτισμού. [...]
Να προσθέσω μια λέξη,να προσθέση μια λέξη αν μου επιτρέπετε.. στη σημερινή εποχή είναι σαφές πλέον ότι παρατηρείται ένα φαινόμενο υπερτροφίας των αγορών και υπάρχει μια θεμελιώδης αντινομία ανάμεσα στη λειτουργία της αγοράς και στη λειτουργία του πολιτισμού.Η αγορά είναι μια έννοια αντινομική προς τον πολιτισμό' διαβρώνει,διαλύει όλους του αυθύπαρκτους πολιτισμικούς προσδιορισμούς που αποτελούν ακριβώς εμπόδιο στην εξάπλωσή της.Η λογική της αγοράς είναι η λογική της ομογενοποίησης,γι αυτό και δεν...
Π.Σ.:
...κι εκεί που δεν υπήρχε αγορά είδαμε τι έγινε κ.Βεργέτη,κι εκεί που είχε αναιρεθεί η αγορά...
Δ.Β.:
...μα...υπήρχαν στρατόπεδα συγκέντρωσης.Φυσικά.Υπήρχαν στρατόπεδα συγκέντρωσης,υπήρχε ένας
αυταρχικός και ένας εγκληματικός πολιτικός μηχανισμός,ο οποίος όντως διέλυσε κυριολεκτικά ας πούμε όλους αυτούς τους πληθυσμούς και οδήγησε στην τσιφλίκι...
Π.Σ.:
Αν κάνουμε μια αναδρομή στην ιστορία,προς τα πίσω,ε..,πορείτε να δείτε,να..να..μπορείτε να εντοπίσετε περίοδο ιστορική στην οποία δεν υπήρχε το στοιχείο της αγοράς;
Δ.Β.:
Άλλο πράγμα το στοιχείο της αγοράς είναι δύο διαφορετικά πράγματα επιμένω,άλλο πράγμα η αγορά..
Π.Σ.:
....κι άλλο ο καταλυτικός του ρόλος.
Δ.Β.:
...άλλο η υπερτροφία της αγοράς και αυτή η απόλυτη κυριαρχία.Στην αρχαία Αθήνα για παράδειγμα,οι αποφάσεις δεν λαμβανόντουσαν από τους νόμους που υπαγόρευε και τις σκοπιμότητες που υπαγόρευε η αγορά.Εκλαμβάνονταν...
Π.Σ.:
..ναι σας κατάλαβα.
Δ.Β.:
...οι αποφάσεις εκλαμβάνονταν μέσα από τη συζήτηση στα πλαίσια του δήμου.Είναι διαφορετικό πράγμα απ' αυτό που συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου πλέον έχουμε μια στρατηγική συμμαχία,ιστορική συμμαχία,ανάμεσα στον τρόπο λειτουργίας του κεφαλαίου και στις άπειρες ή απειροποιήσιμες δυνατότητες της επιστήμης,όλο αυτό το σύστημα ενταγμένο μέσα στη λογική της αγοράς,το οποίο λειτουργεί μετωπικά προς κάθε έννοια πολιτισμού. [...]
___________________________________
______________
____
____
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου