Ο άνθρωπος
είναι το ον του αποχωρισμού, αυτό που διαμορφώθηκε από τον πρωταρχικό
αποχωρισμό του μητρικού πλακούντα αλλά και κατόπιν από όλους τους άλλους
αποχωρισμούς, ένα ον απόλυτα παραδομένο στη μοναξιά.
Τα κείμενα Για τη μοναξιά της Φρανσουάζ Ντολτό διερευνούν αυτό το αμφιλεγόμενο αίσθημα που νοηματοδοτεί και καθιερώνει την ανθρώπινη ύπαρξη, το απτό και περίκλειστο σώμα της μοναξιάς, αλλά και πάλι το σώμα της επιθυμίας και του γλωσσικού αναδιπλασιασμού. Γιατί για τη Ντολτό ο άνθρωπος είναι ένα γλωσσικό συμβάν, ένα γεγονός κοινωνίας, «ένα σώμα αποχωρισμού και επανευρέσεων». Με το που αποχωρίζεται το νεογέννητο τα μητρικά σπλάχνα σημαδεύεται ανεξίτηλα μ’ αυτή τη μοίρα της μοναξιάς. Το σώμα του πλέον, αποκομμένο και ριγμένο στο κόσμο, γίνεται το σώμα του αποκλεισμού και της απόσυρσης, το σώμα των ψευδαισθησιακών σχέσεων και της απατηλής επικοινωνίας. Είναι η στιγμή εδώ της συμβολοποίησης του κόσμου, των γλωσσικών του δεσμών και υπερβάσεων. Η στιγμή όπου η ζωή ανακτά την επιθυμία της, τη μοναδική μορφή της ηδονής της. Το ανθρώπινο ον ζει τη ζωή του μέσα στη βιαιότητα του απογαλακτισμού του, της φυσικής του απορφάνεψης, αλλά και στο νοσταλγικό περιβάλλον των επιστροφών και των επιθυμιών του. Ο αποχωρισμός γεννά την επιθυμία και ο άνθρωπος θα ναι έτσι πάντα αυτό το ενικό ον που θα έλκεται απ' τον άλλον, και θα εξαντλείται στην μοναξιά της απώλειάς του.
Η γλώσσα της μοναξιάς είναι η γλώσσα της επικοινωνίας αλλά είναι και η γλώσσα της βίας, της αδύνατης επικοινωνίας, του αδύνατου Άλλου. Μια μοναξιά που γεννά την επιθυμία αλλά και μια μοναξιά που είναι μετά την επιθυμία, μια άγονη μοναξιά, που αποδίδει την επιθυμία στο σώμα, και το εγκλωβίζει στην απογοήτευσή της. Σ’ αυτή τη μοναξιά, όπου κατορθώνει κάποιες στιγμές ο άνθρωπος να επικοινωνεί και με τον εσώτερο πυρήνα του, να ισορροπεί στο εύθραυστο της κοσμικής του γαλήνης, στη σιωπή των φαινομένων, ένα απρόσμενο δώρο στην ύστατη στιγμή της κόπωσής του. Είναι τότε όπου ο άνθρωπος κινείται σαν ένα φάντασμα μέσα στη ζωή, απρόσβλητος και αόρατος απ' τις επιθέσεις του 'Αλλου. Εκεί ακριβώς που απολύει και το Πραγματικό, αυτό που πάντα θα τον εκπλήσσει με τον αναπάντεχο, βίαιο και εξαιρετικό του χαρακτήρα. Η μοναξιά είναι απόρροια αυτού του Πραγματικού που αγνοούμε. Οι επιστήμες, η τεχνογνωσία, οι φαντασιακές του εκδιπλώσεις και οι ονοματοδοσίες του, όλα αποτυχημένες απόπειρες σύλληψης αυτού που πάντα θα μας διαφεύγει.
Πως όμως να μιλήσεις για τη μοναξιά; Γιατί η μοναξιά μπορεί να χτίζει τη γλώσσα αλλά με ποια γλώσσα όμως να τη περί-γράψεις; Με ποια γλώσσα να εισχωρήσεις σε νοήματα που είναι πριν τη γλώσσα; Ο λόγος για τη μοναξιά, παραφράζοντας τον Μπάρτ, χαρακτηρίζεται από μια άκρα μοναξιά. «Ποιος θα πει τη μοναξιά των εραστών», αναρωτιέται η Ντολτό, «ποιος θα πει τη μοναξιά μιας μητέρας μπροστά στον ύπνο του παιδιού της, τη μοναξιά εκείνων που αγαπούν και δεν αγαπιούνται, αυτών που κρατούν ανείπωτο τον κρυφό τους πόνο μπροστά στους διπλανούς αγνώστους, τη μοναξιά του άρρωστου, του ηλικιωμένου;» Η Ντολτό επιχειρεί να τη μιλήσει αυτή τη γλώσσα, αλλά να τη μιλήσει όμως στα όρια της σιωπής της. Αφήνει έτσι το ψυχαναλυτικό της λόγο να αναδιπλωθεί μέσα στην οδύνη της προσωπικής της εμπειρίας, στη σιωπή του μοναδικού της αναστοχασμού. Το κείμενό της αναλαμβάνει έτσι τις ποιητικές του ενσαρκώσεις, την ευθύτητα ενός μετέωρου λόγου που συνειδητά αδυνατεί να παρέμβει. Η εμπειρία της μοναξιάς είναι για την Ντολτό, μια εμπειρία ανείπωτη.
Φρανσουάζ Ντολτό, Για τη μοναξιά, εκδόσεις
Σμίλη. Φωτογραφία: Nan Goldin
Τα κείμενα Για τη μοναξιά της Φρανσουάζ Ντολτό διερευνούν αυτό το αμφιλεγόμενο αίσθημα που νοηματοδοτεί και καθιερώνει την ανθρώπινη ύπαρξη, το απτό και περίκλειστο σώμα της μοναξιάς, αλλά και πάλι το σώμα της επιθυμίας και του γλωσσικού αναδιπλασιασμού. Γιατί για τη Ντολτό ο άνθρωπος είναι ένα γλωσσικό συμβάν, ένα γεγονός κοινωνίας, «ένα σώμα αποχωρισμού και επανευρέσεων». Με το που αποχωρίζεται το νεογέννητο τα μητρικά σπλάχνα σημαδεύεται ανεξίτηλα μ’ αυτή τη μοίρα της μοναξιάς. Το σώμα του πλέον, αποκομμένο και ριγμένο στο κόσμο, γίνεται το σώμα του αποκλεισμού και της απόσυρσης, το σώμα των ψευδαισθησιακών σχέσεων και της απατηλής επικοινωνίας. Είναι η στιγμή εδώ της συμβολοποίησης του κόσμου, των γλωσσικών του δεσμών και υπερβάσεων. Η στιγμή όπου η ζωή ανακτά την επιθυμία της, τη μοναδική μορφή της ηδονής της. Το ανθρώπινο ον ζει τη ζωή του μέσα στη βιαιότητα του απογαλακτισμού του, της φυσικής του απορφάνεψης, αλλά και στο νοσταλγικό περιβάλλον των επιστροφών και των επιθυμιών του. Ο αποχωρισμός γεννά την επιθυμία και ο άνθρωπος θα ναι έτσι πάντα αυτό το ενικό ον που θα έλκεται απ' τον άλλον, και θα εξαντλείται στην μοναξιά της απώλειάς του.
Η γλώσσα της μοναξιάς είναι η γλώσσα της επικοινωνίας αλλά είναι και η γλώσσα της βίας, της αδύνατης επικοινωνίας, του αδύνατου Άλλου. Μια μοναξιά που γεννά την επιθυμία αλλά και μια μοναξιά που είναι μετά την επιθυμία, μια άγονη μοναξιά, που αποδίδει την επιθυμία στο σώμα, και το εγκλωβίζει στην απογοήτευσή της. Σ’ αυτή τη μοναξιά, όπου κατορθώνει κάποιες στιγμές ο άνθρωπος να επικοινωνεί και με τον εσώτερο πυρήνα του, να ισορροπεί στο εύθραυστο της κοσμικής του γαλήνης, στη σιωπή των φαινομένων, ένα απρόσμενο δώρο στην ύστατη στιγμή της κόπωσής του. Είναι τότε όπου ο άνθρωπος κινείται σαν ένα φάντασμα μέσα στη ζωή, απρόσβλητος και αόρατος απ' τις επιθέσεις του 'Αλλου. Εκεί ακριβώς που απολύει και το Πραγματικό, αυτό που πάντα θα τον εκπλήσσει με τον αναπάντεχο, βίαιο και εξαιρετικό του χαρακτήρα. Η μοναξιά είναι απόρροια αυτού του Πραγματικού που αγνοούμε. Οι επιστήμες, η τεχνογνωσία, οι φαντασιακές του εκδιπλώσεις και οι ονοματοδοσίες του, όλα αποτυχημένες απόπειρες σύλληψης αυτού που πάντα θα μας διαφεύγει.
Πως όμως να μιλήσεις για τη μοναξιά; Γιατί η μοναξιά μπορεί να χτίζει τη γλώσσα αλλά με ποια γλώσσα όμως να τη περί-γράψεις; Με ποια γλώσσα να εισχωρήσεις σε νοήματα που είναι πριν τη γλώσσα; Ο λόγος για τη μοναξιά, παραφράζοντας τον Μπάρτ, χαρακτηρίζεται από μια άκρα μοναξιά. «Ποιος θα πει τη μοναξιά των εραστών», αναρωτιέται η Ντολτό, «ποιος θα πει τη μοναξιά μιας μητέρας μπροστά στον ύπνο του παιδιού της, τη μοναξιά εκείνων που αγαπούν και δεν αγαπιούνται, αυτών που κρατούν ανείπωτο τον κρυφό τους πόνο μπροστά στους διπλανούς αγνώστους, τη μοναξιά του άρρωστου, του ηλικιωμένου;» Η Ντολτό επιχειρεί να τη μιλήσει αυτή τη γλώσσα, αλλά να τη μιλήσει όμως στα όρια της σιωπής της. Αφήνει έτσι το ψυχαναλυτικό της λόγο να αναδιπλωθεί μέσα στην οδύνη της προσωπικής της εμπειρίας, στη σιωπή του μοναδικού της αναστοχασμού. Το κείμενό της αναλαμβάνει έτσι τις ποιητικές του ενσαρκώσεις, την ευθύτητα ενός μετέωρου λόγου που συνειδητά αδυνατεί να παρέμβει. Η εμπειρία της μοναξιάς είναι για την Ντολτό, μια εμπειρία ανείπωτη.
Φρανσουάζ Ντολτό, Για τη μοναξιά, εκδόσεις
Σμίλη. Φωτογραφία: Nan Goldin
Πηγή: λεξήματα
_
Η Φρανσουάζ Ντολτό Μαρέτ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1908. Ακολούθησε
κλασικές σπουδές και έκανε διατριβή στην ιατρική το 1939 με θέμα:
«Ψυχανάλυση και Παιδιατρική». Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ψυχαναλυτικής
Εταιρίας Παρισίων (1939), ιδρυτικό μέλος της περίφημης Φροϋδικής Σχολής
Παρισίων. Ειδική στην ψυχανάλυση, η Φρανσουάζ Ντολτό είναι παγκοσμίως
γνωστή για τις δραστηριότητες της. Πέθανε στις 25 Αυγούστου 1988.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤη Φρανσουάζ Ντολτό δεν την ξέρω,θα ήθελα τη δική σου γνώμη πάνω στη μοναξιά,γι αυτό το θλιβερό συναίσθημα.. υπάρχουν πολλών ειδών μοναξιάς
η χειρότερη είναι κατα τη γνώμη μου αυτή που σου προκαλεί ο άλλος μέσα στη σχέση
«Η εμπειρία της μοναξιάς είναι για την Ντολτό, μια εμπειρία ανείπωτη.»
ΔιαγραφήΗ καταναγκαστική επαφή με ανθρώπους με τους οποίους έχετε πάψει από καιρό να έχετε παρόμοιες αξίες, επιθυμίες κλπ και η αλληλοεκτίμηση έχει εκλείψει οριστικά. Μέχρι να έρθει το τέλος, η αποκοπή χωρίς ούτε μία κουβέντα γιατί τίποτα πια δε σας συνδέει και μέσα σας το γνωρίζατε από καιρό.
ΑπάντησηΔιαγραφή