Ενάντια σ’ αυτή την πληθωριστική κριτική του κράτους λοιπόν, ενάντια σ’ αυτού του είδους τη χαλαρότητα, θα ήθελα να προτείνω κάποιες θέσεις οι οποίες χοντρικά παρουσιάστηκαν σε όσα είπα ήδη, αλλά απ’ τις οποίες θα ήθελα να αντλήσω έναν κάποιο προσανατολισμό. Υπάρχει πρώτον η θέση ότι το προνοιακό κράτος δεν έχει ούτε την ίδια μορφή, βέβαια, ούτε, νομίζω, την ίδια ρίζα ή καταγωγή με το ολοκληρωτικό κράτος, το ναζιστικό, φασιστικό, ή σταλινικό κράτος. Θα ήθελα επίσης να προτείνω ότι το χαρακτηριστικό του κράτους που καλούμε ολοκληρωτικό απέχει πολύ απ’ το να είναι η ενδογενής επίταση και επέκταση του κράτους· δεν είναι καθόλου η εξύψωση αλλά μάλλον ο περιορισμός, η συρρίκνωση, και η υποταγή της αυτονομίας του κράτους, της απτότητάς του και του συγκεκριμένου τού χαρακτήρα του — σε σχέση όμως με τι; Σε σχέση με κάτι άλλο, που είναι το κόμμα. Με άλλα λόγια, η ιδέα θα ήταν ότι δεν πρέπει να αναζητούμε την αρχή των ολοκληρωτικών καθεστώτων στην εγγενή ανάπτυξη του κράτους και των μηχανισμών του: το ολοκληρωτικό κράτος δεν είναι το διοικητικό κράτος του δέκατου όγδοου αιώνα, δεν είναι το Polizeistaat [αστυνομικό κράτος] του δέκατου ένατου αιώνα σπρωγμένο στα όριά του, δεν είναι το διοικητικό κράτος, το γραφειοκρατικό κράτος του δέκατου αιώνα που σπρώχνεται στα όριά του. Το ολοκληρωτικό κράτος είναι κάτι άλλο. Δεν πρέπει να αναζητούμε την αρχή του στην “κρατικοποιητική” ή “κρατικοποιημένη” κυβερνητικότητα που γεννήθηκε στον δέκατο έβδομο και δέκατο όγδοο αιώνα· πρέπει να την αναζητήσουμε σε μια μη κρατική κυβερνητικότητα, ακριβώς σ’ αυτό που μπορεί να ονομαστεί κυβερνητικότητα του κόμματος. Το κόμμα, αυτός ο μάλλον εξαιρετικός, πολύ παράξενος και πολύ καινοφανής οργανισμός, αυτή ή πολύ καινοφανής κυβερνητικότητα του κόμματος που εμφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα είναι μάλλον — αυτό εν πάσει περιπτώσει θα προσπαθήσω πιθανόν να σας δείξω του χρόνου, αν ακόμα έχω αυτές τις ιδέες κατά νου— στις ιστορικές απαρχές των ολοκληρωτικών καθεστώτων, του ναζισμού, το φασισμού, ή του σταλινισμού.
Μια δεύτερη θέση που θα ήθελα να προτείνω —και πρόκειται, εν συντομία, για την άλλη πλευρά αυτού που μόλις είπα— είναι ότι αυτό που διακυβεύεται σήμερα στην πραγματικότητά μας, αυτό που βλέπουμε να αναδύεται στις κοινωνίες μας στον εικοστό αιώνα, δεν είναι τόσο η ανάπτυξη του κράτους και του raison d’ État, αλλά πολύ περισσότερο η συρρίκνωσή του, και αυτό με δύο μορφές. Η μία είναι ακριβώς η συρρίκωση της κρατικής κυβερνητικότητας μέσα από την ανάπτυξη της κομματικής κυβερνητικότητας, ενώ η άλλη μορφή συρρίκνωσης είναι αυτή που παρατηρούμε σε καθεστώτα όπως το δικό μας, στα οποία και υπάρχει μια προσπάθεια να βρεθεί μια φιλελεύθερη κυβερνητικότητα. Προσθέτω ευθύς εξαρχής ότι λέγοντάς το αυτό δεν προσπαθώ να διατυπώσω μια αξιολογική κρίση. Όταν μιλώ για την φιλελεύθερη κυβερνητικότητα, όταν χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη “φιλελεύθερη”, δεν προσπαθώ να εξαγιάσω κάτι ή να δώσω άμεση αξία σε αυτού του είδους την κυβερνητικότητα. Ούτε εννοώ ότι δεν είναι νόμιμο, αν το θέλει κάποιος, να μισεί το κράτος. Αλλά αυτό που νομίζω ότι δεν πρέπει να κάνουμε είναι να φανταζόμαστε ότι περιγράφουμε μια πραγματική, αληθινή διαδικασία που μάς αφορά όταν αποκηρύττουμε την ανάπτυξη του κρατικού ελέγχου, ή την μετατροπή του κράτους σε φασιστικό, ή την εδραίωση της κρατικής βίας, και τα λοιπά. Όλοι όσοι μοιράζονται την μεγάλη κρατοφοβία θα πρέπει να γνωρίζουν ότι πηγαίνουν με το ρεύμα της εποχής, και ότι στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει εδώ και πολλά χρόνια είναι μια ουσιαστικά συρρίκνωση του κράτους, μια συρρίκωση τόσο της ανάπτυξης του κρατικού ελέγχου όσο και μιας “κρατικοποιητικής” και “κρατικοποιημένης” κυβερνητικότητας. Δεν λέω καθόλου ότι εξαπατούμε τον εαυτό μας για τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα του κράτους όταν λέμε “αυτό είναι πολύ κακό” ή “αυτό είναι πολύ καλό”· δεν είναι αυτό το πρόβλημά μου. Λέω ότι δεν πρέπει να εξαπατούμε τον εαυτό μας αποδίδοντας στο ίδιο το κράτος μια διαδικασία που το καθιστά φασιστικό, η οποία στην πραγματικότητα είναι εξωγενής και οφείλεται πολύ περισσότερο στην συρρίκνωση και τον εκτοπισμό του κράτους. Εννοώ επίσης ότι δεν πρέπει να εξαπατούμε τον εαυτό μας για τη φύση της ιστορικής διαδικασίας η οποία καθιστά σήμερα το κράτος τόσο αφόρητο και συνάμα τόσο προβληματικό. Για αυτό τον λόγο θέλω να μελετήσω πιο προσεκτικά την οργάνωση και τη διάχυση αυτού που μπορεί να ονομαστεί γερμανικό μοντέλο. Είναι κατανοητό, βέβαια, ότι το μοντέλο που περιέγραψα και όπως ανακύπτει σε κάποιες από τις μορφές διάχυσής του που θα ήθελα να σας δείξω τώρα δεν είναι το μοντέλο — το τόσο συχνά απαξιωμένο, απορριμένο, περιφρονημένο και απαρνημένο με απέχθεια μοντέλο του βισμαρκικού κράτους που γίνεται χιτλερικό κράτος. Το γερμανικό μοντέλο το οποίο διαχέεται, συζητιέται, και δημιουργεί τμήμα της δικής μας πραγματικότητας, δομώντας την και διαμορφώνοντας το αληθινό της σχήμα, είναι το μοντέλο μιας εφικτής φιλελεύθερης κυβερνητικότητας.
Θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε την εξάπλωση του γερμανικού μοντέλου με δύο τρόπους. Σήμερα θα προσπαθήσω να εξετάσω την εξάπλωσή του στη Γαλλία, και ίσως, αν δεν αλλάξω γνώμη, θα κάνω το ίδιο και για τις ΗΠΑ την ερχόμενη βδομάδα. Αυτό το οποίο μπορούμε να ονομάσουμε διάχυση του γερμανικού μοντέλου στη Γαλλία έλαβε χώρα αργά, κρυφά, υπόκωφα, και με τρία χαρακτηριστικά νομίζω. Πρώτα από όλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η διάχυση του γερμανικού νεοφιλελεύθερου μοντέλου έλαβε χώρα στη Γαλλία στη βάση μιας έντονα κρατικο-κεντρικής, παρεμβατικής και διοικητικής κυβερνητικότητας, με όλα ακριβώς τα προβλήματα που υπαγορεύει τούτο. Δεύτερο, η προσπάθεια να εισαχθεί και να εφαρμοστεί στη Γαλλία το γερμανικό νεοφιλελεύθερο μοντέλο λαμβάνει χώρα σε συμφραζόμενα αρχικά αρκετά περιορισμένης, αλλά τώρα πλέον οξείας οικονομικής κρίσης, η οποία είναι το κίνητρο, η αφορμή, και ο λόγος για την εισαγωγής και εφαρμογή του μοντέλου, και την ίδια στιγμή, αυτό που το κρατά υπό έλεγχο. Τέλος, για τους λόγους που μόλις ανέφερα, το τρίτο χαρακτηριστικό είναι ότι οι δράστες της εξάπλωσης και της εφαρμογής αυτού του μοντέλου είναι ακριβώς αυτοί που διοικούν και καθοδηγούν το κράτος στα συμφραζόμενα αυτά κρίσης. Για τους λόγους αυτούς, η εφαρμογή του γερμανικού μοντέλου στη Γαλλία εμπλέκει μια ολόκληρη σειρά δυσκολιών και ένα είδος αμηχανίας που αναμειγνύεται με υποκρισία, παραδείγματα της οποίας θα δούμε.
=======================================================
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου