ZAK ΛΑΚΑΝ - ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ βιβλίο ΧΙ

Οι τεσσερις θεμελιακες εννοιες της ψυχαναλυσης

μέρος τρίτο (4) -τελευταίο

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΣΤΗ ΛΙΜΠΙΝΤΟ

Θέλω να τονίσω εδώ τη σχέση της  πολικότητας του παρορμητικού κύκλου με κάτι που βρίσκεται πάντοτε στο κέντρο.Είναι ένα όργανο, με την έννοια του εργαλείου ,της παρόρμησης - με μια άλλη έννοια λοιπόν απ' αυτή που είχε προηγουμένως ,μέσα στη σφαίρα επαγωγής του Ich. Αυτό το άπιαστο όργανο,αυτό το αντικείμενο που δεν μπορούμε παρά να κάνουμε τον γύρο του, κοντολογίς,αυτό το ψεύτικο όργανο- να τι αρμόζει τώρα να ρωτήσουμε.

Το όργανο της παρόρμησης τοποθετείται σε σχέση με το αληθινό όργανο.Για να σας κάνω να το νιώσετε,και για να υποστηρίξω πως εδώ είναι ο μόνος πόλος που,στην περιοχή της σεξουαλικότητας,μπορούμε να συλλάβουμε,επιτρέψτε μου να σας διηγηθώ ένα μύθο - με τον οποίο παίρνω φυσικά την ιστορική αναδοχή αυτού που λέγεται στο Συμπόσιο του Πλάτωνα,από το στόμα του Αριστοφάνη,σχετικά με τη φύση της αγάπης.

Η χρήση αυτή προυποθέτει βέβαια ότι,στην ιαπωνική πάλη με την αλήθεια ,δίνουμε στον εαυτό μας την άδεια να χρησιμοποιήσει αυτό το όργανο που μπροστά στο προηγούμενο ο μου απέφυγα πάντα να χρησιμοποιήσω.

Έδωσα στους ακροατές μου μοντέλα αρχαία, και ιδίως από το πεδίο του Πλάτωνα,αλλά δεν έκανα παρά να τους δώσω το όργανο για να σκάψουν αυτό το πεδιο.Δεν είμαι απ'αυτούς που λένε - παιδιά μου, εδώ υπάρχει ένας θησαυρός - και έτσι πηγαίνουν να οργανώσουν το πεδίο.Τους έδωσα το υνί και ,το άροτρο,δηλαδή ότι το ασυνείδητο είναι φτιαγμένο από γλώσσα,και, σε μια στιγμή-σημείο, πάνε πάνω - κάτω τριάμιση χρόνια,είχε για αποτέλεσμα τρεις εξαιρετικά καλές εργασίες.Τώρα όμως πρόκειται να πω: Τον θησαυρό,δεν μπορείτε να τον βρείτε,παρά μεσ΄από τον δρομο,που δείχνω.

Ο δρόμος αυτός μετέχει του κωμικού.Αυτό είναι απόλυτα ουσιαστικό για να καταλάβουμεκαι τον τελευταίο από τους διαλόγους του Πλάτωνα,και πολύ περισσότερο εκείνον που βρίσκεται στο Συμπόσιο.Είναι,αν θέλετε ,μια φάρσα .Πρόκειται ,φυσικά,για τον μύθο του Αριστοφάνη.Αποτελεί προσκληση για τους αιώνες,αυτός ο μύθος ,γιατί τους διέσχισε χωρίς κανείς να προσπαθήσει να κάνει κάνει κάτι καλύτερο.Θα το προσπαθήσω εγώ.

Προσπαθώντας να συνοψίσω όσα ειπώθηκαν στο Συνέδριο του Bonneval,κατάφερα να υποκινήσω κάτι που εκφράζεται έτσι - Θα σας μιλήσω για το πετάλιο.

Αν θέλετε να τονίσετε την ενέργειά του ως φάρσα,ονμάστε το ανθρωπ-ομελέττα (homme-lette).Είναι πολύ πιο εύκολο,θα το δείτε,να ζωντανέψουμε αυτή την ανθρωπομελέττα παρά τον αρχέγονο άνθρωπο,που για να τον κάνουμε να περπατήσει πρέπει πάντα να βάζουμε έναν ανθρωπάκο μέσα στο κεφάλι του.

Κάθε φορά που σπάνε οι μεμβράνες του αυγού απ' όπου θα βγεί το έμβρυο που εξελίσσεται σε νεογέννητο,φανταστείτε για μια στιγμή ότι κάτι από κει μέσα πετάει ,που μπορούμε να το κάνουμε μ' ένα αυγό όπως και μ' έναν άνθρωπο,δηλαδή η ανθρωπομελέττα η το πετάλιο.

Το πετάλιο ,είναι κάτι το εξαιρετικά επίπεδο,που μετακινείται σαν την αμοιβάδα.Απλώς ,είναι λίγο πολυπλοκότερο.Αλλά περνά παντού.Απλώς, είναι λίγο πολυπλοκότερο.Αλλά περνά παντού.Και καθώς είναι κάτι που έχει σχέση-θα σας πω σε λίγο γιατί - μ' εκείνο που το έμφυλο ον χάνει μέσα στη σεξουαλικότητα,είναι,όπως η αμοιβάδα σε σχέση με τα έμφυλα όντα,αθάνατο.Αφού επιβιώνει σε κάθε διαίρεση,αφού εξακολουθεί να υπάρχει σε κάθε διαιρετογενή επέμβαση.Και τρέχει.

Ε λοιπόν! δεν είναι κάτι καθησυχαστικό.Υποθέστε μόνο πως έρχεται να σας τυλίξει το πρόσωπο,την ώρα που κοιμόμαστε ήσυχα...

Βλέπω δύσκολα πως θα αποφεύγαμε τον αγώνα μ' ένα ον προικισμένο μ' αυτές τις ιδιότητες.Αλλά δεν θα ήταν μια πάλη πολύ βολική.Αυτό πετάλιο,αυτό το όργανο,που έχει για χαρακτηριστικό ότι δεν υπάρχει,αλλά που δεν παύει  γι' αυτό να είναι ένα όργανο - θα μπορούσα να σας πω περισσότερα σχετικά με την ζωολογική θέση του - είναι η λίμπιντο.

Είναι η λίμπιντο, σαν καθαρό ένστικτο ζωής,δηλαδή ζωής αθάνατης,ζωής απερίσταλτης,ζωής που δεν έχει ανάγκη από κανένα όργανο,ζωής απλοποιημένης και ακατάλυτης. Αυτό ακριβώς αφαιρείται από το ζωνταό όν,λόγω του ότι είναι υποταγμένο στον κύκλο της σεξουαλικής αναπαραγωγής.Και είναι δικοί της εκπρόσωποι τα ισοδύναμα της, όλες οι μορφές του αντικειμένου α που μπορούμε να απαριθμήσουμε.Τα αντικείμενα α δεν είναι παρά οι εκπρόσωποί της,οι μορφές της.Ο μαστός - σαν διφορούμενο,σαν στοιχείο χαρακτηριστικό της μαστοφόρας οργάνωσης,ο πλακούς για παράδειγμα - αντιπροσωπεύει ακριβώς  αυτό το κομμάτι του εαυτού του που το άτομο χάνει στη γέννηση,και που μπορεί να χρησιμεύσει για να συμβολίσει το πιο βαθιά χαμένο αντικείμενο.Θα μπορούσα να επικαλεστώ την ίδια αναφορά και για όλα τ' άλλα αντικείμενα.

Η σχέση του υποκειμένου με το πεδίο του Άλλου φωτίζεται έτσι.Κοιτάξτε αυτό που σχεδίασα στο κάτω μέρος του πίνακα.

Και να η εξήγησή του.

Στον κόσμο του Real -Ich,του εγώ,της γνώσης,το καθετί μπορεί να υπάρχει,μαζί κι εσείς και η συνείδηση,χωρίς γι' αυτό να υπάρχει- κι ας νομίζουν άλλα μερικοί- το παραμικρό υποκείμενο.Αν το υποκείμενο είναι αυτό που σας διδάσκω ,δηλαδή το υποκείμενο προσδιορισμένο από τη γλώσσα και τον λόγο,αυτό πάει να πει ότι το υποκείμενο,in initio,αρχίζει στον τόπο του Άλλου,εφόσον εκεί εμφανίζεται το πρώτο σημαίνον.

Αλλά,τι είναι ένα σημαίνον;Σας το επαναλαμβάνω εδώ και αρκετό καιρό,στε να μη χρειάζομαι να το αναλύσω πάλι εδώ,ένα σημαίνον είναι αυτό που εκπροσωπεί ένα υποκείμενο,για ποιον; - όχι για ένα άλλο υποκείμενο,αλλά για ένα άλλο σημαίνον.Για να φωτίσω αυτό το αξίωμα,υποθέστε ότι ανακαλύπτετε στην έρημο μια πέτρα σκεπασμένη με ιερογλυφικά.Δεν αμφιβάλλετε ούτε για ένα λεπτό ότι εκεί πίσω υπήρχε ένα υποκείμενο για να τα γράψει.Το να πιστεύετε όμως ότι κάθε σημαίνον απευθύνεται σε σας, είναι λάθος - και η απόδειξη είναι ότι μπορεί να μην καταλαβένετε και τίποτα.Τα ορίζετε ως σημαίνοντα,γιατί είσαστε βέβαιος ότι το καθένα απ' αυτά τα σημαίνοντα αναφέρεται στο καθένα από τα άλλα.Και περί αυτού πρόκειται στη σχέση του υποκειμένου με το πεδίο του Άλλου.

Το υποκείμενο γεννιέται εφόσον στο πεδίο του Άλλου εμφανίζεται ως σημαίνον.Αλλά ,ακριβώς γι' αυτό ,εκείνο - που, προηγουμένως,δεν ήταν τίποτα,παρά μελλοντικό υποκείμενο - παγιοποιείται σε σημαίνον.

Η σχέση προς τον Άλλον είναι ακριβώς εκείνο που,για μας,εμφανίζει αυτό που αντιπροσωπεύει το πετάλιο - όχι την πολικότητα των φύλων,τη σχέση του αρσενικού με το θυλυκό,αλλά τη σχέση του ζωντανού υποκειμένου μ' αυτό που χάνει οφείλοντας να περάσει για την αναπαραγωγή του,από τον σεξουαλικό κύκλο.

Εξηγώ έτσι την ουσιαστική συγγένεια κάθε παρόρμησης με τη ζώνη του θανάτου,και συμφιλιώνω τις δύο όψεις της παρόρμησης -που, ταυτόχρονα,ενεστωποιεί τη σεξουαλικότητα μέσα στο ασυνείδητο και αντιπροσωπεύει ,στην ουσία της,τον θάνατο.

Καταλαβαίνετε επίσης ότι,αν σας μίλησα για το ασυνείδητο σαν γι' αυτό που ανοίγει και κλείνεται,είναι γιατί η ουσία του μαζί με το σημαίνον,το υποκείμενο που,μόλις πριν,σαν υποκείμενο,δεν ήταν τίποτε,αλλά που,μόλις εμφανιστεί,παγιοποιείται σε σημαίνον.

Από αυτή τη σύζευξη του υποκειμένου μέσα στο πεδίο της παρόρμησης με το υποκείμενο τέτοιο που ανακαλείται μέσα στο πεδίο του Άλλου,από αυτή την προσπάθεια για να ξανανταμώσουν,εξαρτάται η ύπαρξη ενός υπόβαθρου για την ganze Sexoustrebung.Δεν υπάρχει άλλο.Μονάχα εδώ η σχέση των φύλων παρασταίνεται στο επίπεδο του ασυνειδήτου.

Για τα υπόλοιπα, η σεξουαλική σχέση είναι παραδομένη στις εξηγήσεις που της δίνουν.Είναι παραδομένη στη γερόντισσα από την οποία πρέπει - δεν είναι ένα μάταιος μύθος - ο Δάφνις να μάθει τι πρέπει να κάνει για να κάνει έρωτα.

απόσπασμα από το βιβλίο του 
ΖΑΚ ΛΑΚΑΝ - ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ βιβλίο ΧΙ
Οι τέσσερις θεμελιακές έννοιες της ψυχανάλυσης 1964 

Μεταγραφή κειμένου από τον ΖΑΚ-ΑΛΑΙΝ ΜΙΛΛΕΡ

από CaRiNa 

___________________________