ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΑΛΟΓΟ
Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ
" Όχι" λέει ο κατακτητής, "μη πιστεύετε ότι,επειδή μ' αρέσει η δράση,αναγκάστηκα να πάψω να σκέφτομαι.Αντίθετα,μπορώ κάλλιστα να πω ακριβώς τι πιστεύω.Γιατί το πιστεύω ακράδαντα και το βλέπω με σιγουριά και σαφήνεια".Δυσπιστείτε μ' αυτούς που λένε : "Αυτό το ξέρω πάρα πολύ καλά για να μπορέσω να το εκφράσω".Γιατί αν δεν μπρούν,σημαίνει ότι δεν το ξέρουν ή ,από τεμπελιά,αρκούνται στο επιφανειακό.
Δεν έχω πολλές γνώμες.Στο τέλος μια ζωής,ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται πως χρειάστηκαν χρόνια για να σιγουρευτεί για μία μόνο αλήθεια.Αλλά μία μόνο,αν είναι σαφής,φτάνει για να καθοδηγήσει μια ζωή; Όσον αφορά εμένα,έχω, μα την αλήθεια,κάτι να πω για τον άνθρωπο.Οφείλω να μιλήσω με σκληρότητα και,αν χρειαστεί,με την περιφρόνηση που του αξίζει.
Ένας άνθρωπος είναι πιο άνθρωπος χάρη στα πράγματα που αποσιωπά κι όχι σ' εκείνα που λέει.Υπάρχουν πολλά που θ' αποσιωπήσω.Αλλά πιστεύω απόλυτα πως όλοι όσοι έκριναν τον άνθρωπο στήριξαν την κρίση τους σε πολύ λιγότερη πείρα από τη δική μας.Η νόηση,η συγκινητική νόηση,προαισθάνθηκε ίσως αυτό που έπρεπε να διαπιστώσει.Μα η εποχή,τα ερείπια και το αίμα της μας γεμίζουν αλήθειες.Στους αρχαίους λαούς,ακόμα και στους μεταγενέστερους,μέχρι την τεχνολογική εποχή μας,ήταν δυνατό να βάλουν στη ζυγαριά τις αρετές της κοινωνίας από τη μια και του ατόμου από την άλλη,να ψάξουν να βρουν ποιος από τους δύο όφειλε να υπηρετεί τον άλλον.Αρχικά,αυτό ήταν δυνατό εν ονόματι εκείνου του έμμονου παραλογισμού στην καρδιά του ανθρώπου,σύμφωνα με τον οποίο οι υπάρξεις γεννήθηκαν για να υπηρετούν ή να υπηρετούνται.Και ήταν επίσης εφικτό γιατί ούτε η κοινωνία ούτε το άτομο είχαν δείξει ακόμα όλη τη δεξιοτεχνία τους.
Είδα κάποιους "ορθά σκεπτόμενους" να εκστασιάζονται με τα αριστουργήματα Ολλανδών ζωγράφων που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια των αιματηρών πολέμων της Φλάνδρας,να συγκινούντια με τις ειδήσεις Σιλεσιανών μυστικιστών την εποχή του φοβερού Τριακονταετούς Πολέμου.Οι αιώνιες αξίες επιπλέουν στα έκπληκτα μάτια τους πάνω από τις κοσμικές ταραχές.Από τότε όμως ο χρόνος προχώρησε.Οι σύγχρονοι ζωγράφοι στερήθηκαν αυτή τη γαλήνη.Ακόμα κι αν έχουν κατά βάθος την καρδιά που πρέπει να έχει ο δημιουργός ,εννοώ μια σκληρή καρδιά,δεν χρησιμεύει σε τίποτα,γιατί όλος ο κόσμος,ακόμα και οι άγιοι,έχουν επιστρατευτεί.Να λοιπόν τι περίπου ένιωσα στα μύχια της ψυχής μου.Σε κάθε αποτυχημένη μορφή στα χαρακώματα ,σε κα΄θε πινελιά,αλληγορία ή προσευχή,το αιώνιο,τσακισμένο από το ατσάλι,χάνει μια παρτίδα.Έχοντας συνείδηση ότι δεν μπορώ να ξεφύγω από την εποχή μου,αποφάσισα να ενσωματωθώ σ'αυτή.Γι ' αυτό το λόγο υπολογίζω τόσο πολύ το άτομο,μόνο επειδή μου φαίνεται ασήμαντο και ταπεινωμένο.Γνωρίζοντας πως δεν υπάρχουν νικηφόρες υποθέσεις,προτιμώ τις χαμένες υποθέσεις : απαιτούν μια ακέραια ψυχή,ίδια κι απαράλλαχτη απέναντι στην ήττα όπως και στις εφήμερες νίκες της.Για όποιον νιώθει αλληλέγγυος με τη μοίρα αυτού του κόσμου,η σύγκρουση των πολιτισμών έχει κάτι το αγχωτικό.Υιοθέτησα τούτο το άγχος και συνάμα θέλησα να παίξω την παρτίδα μου.Ανάμεσα στην ιστορία και το αιώνιο επέλεξα την ιστορία γιατί προτιμώ τις βεβαιότητες.Γι' αυτήν τουλάχιστον είμαι σίγουρος,και πως ν' αρνηθρώ τούτη τη δύναμη που με συνθλίβει;
Έρχετ πάντα μια στιγμή όπου πρέπει να επιλέξει κανείς ανάμεσα στη σκέψη και τη δράση.Αυτό σημαίνει ότι γίνεται άνθρωπος.Τέτοιοι διχασμοί είναι φοβεροί.Μα για μια περήφανη καρδιά δεν υπάρχει μέσος όρος.Υπάρχει ο Θεός ή ο χρόνος ,αυτός ο σταυρός ή αυτό το σπαθί.Τούτος ο κόσμος έχει ένα νόημα υψηλό που ξεπερνά τις ταραχές του,ή τότε τίποτε άλλο δεν είναι αληθινό παρά πεθαίνει μαζί του ή να παραιτηθεί απ' αυτόν για μια πιο ενδιαφέρουσα ζωή.Ξέρω ότι μπορούμε να συμβιβαστούμε κι ότι μπορούμε να ζήσουμε στον αιώνα μας και να πιστεύουμε στο αιώνιο.Αυτό σημαίνει αποδέχομαι.Αλλά τούτο τον όρο τον απεχθάνομαι και θέλω τα πάντα ή τίποτα.Αν επιλέξω τη δράση,μη νομίσετε ότι η σκέψη είναι για μένα μια άγνωστη γη.Δεν μπορεί ωστόσο να μου δώσει τα πάντα και ,στερημένος από το αιώνιο, θέλω να συμμαχήσω με το χρόνο .Δεν θέλω να επιβαρύνω το λογαριασμό μου με πίκρα μήτε με νοσταλγία,θέλω μόνο να βλέπω καθαρά.Σας το λέω,αύριο θα κινητοποιηθείτε.Για σας και για μένα,αυτό είναι μια λύτρωση.Ο άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει τίποτα και εντούτοις είναι ικανός για τα πάντα.Σε τούτη την υπέροχη ελευθερία,καταλαβαίνετε γιατί τον εξυμνώ και ταυτόχρονα τον συντρίβω.Του δίνω όλα τα δικαιώματά του.
Οι κατακτητές γνωρίζοουν ότι η δράση για τη δράση είναι ανώφελη.Μόνο μια είναι χρήσιμη,εκείνη που θα ξαναδημιουργούσε τον άνθρωπο και τη γη.Δεν θα ξαναδημιουργήσω ποτέ τους ανθρώπους.Αλλά πρέπει να κάνουμε " σαν να μπρούσε να γίνει έτσι". Γιατί ο δρόμος του αγώνα με υποχρεώνει να συναντήσω τη σάρκα.Ακόμα και ταπεινωμένη, η σάρκα μένει μοναδική μου βεβαιότητα.Μόνο απ' αυτήν μπορώ να ζήσω.Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι η πατρίδα μου.Να γιατί επέλεξα τούτη την παράλογη κι άκαρπη προσπάθεια.Να γιατί είμαι με το μέρος του αγώνα.Η εποχή,το έχω ήδη πει,ενδείκνυται γι' αυτόν.Μέχρι τώρα, το μεγαλείο ενός κατακτητή ήταν γεωγραφικό.Μετριόταν με την έκταση του κατακτημένου εδάφους.Γι' αυτό ακριβώς και η λέξη άλλαξε νόημα και δεν χαρακτηρίζει πια το νικητή στρατηγό.Το μεγαλείο άλλαξε στρατόπεδο.Βρίσκεται στη διαμαρτυρία και στη θυσία χωρίς μέλλον.Κι εδώ πάλι,αυτό δεν συμβαίνει επειδή η ήττα αρέσει.Η νίκη θα ήταν επιθυμητή.Αλλά υπάρχει μόνο μια νίκη και είναι αιώνια.Αυτή που δεν θα κερδίσω ποτέ.Να λοιπόν που σκοντάφτω και πιάνομαι.Μια επανάσταση συντελείται πρώτα ενάντια στους θεούς,αρχίζοντας από εκείνη του Προμηθέα,του πρώτου από τους σύγχρονους κατακτητές.Είναι η διεκδίκηση του ανθρώπου ενάντια στη μοίρα του: η διεκδίκηση του φτωχού δεν είναι παρά ένα πρόσχημα.Ομως δεν μπορώ να συλλάβω αυτό τον τρόπο του σκέπτεσθαι παρά στην ιστορική του δράση,κι εκεί τον ξαναβρίσκω.Εντούτοις,μην πιστεύετε ότι κάτι τέτοιο μ' αρέσει: αντιμέτωπος με την ουσιαστική αντίφαση,υποστηρίζω την ανθρώπινη αντίφασή μου.Τοποθετώ τη διάυγεια του πνεύματός μου καταμεσής αυτού που την αρνείται.Εξυμνώ τον άνθρωπο μπροστά σ' αυτό που τον συντρίβει,και η ελευθερία μου,η επανάσταση και το πάθος μου σμίγουν τότε σ' αυτή την ένταση,τη διορατικότητα και την υπερβολική επανάληψη.
Μάλιστα,ο άνθρωπος είναι πράγματι αυτοσκοπός.Και αυτός ο ίδιος είναι ο μοναδικός σκοπός του.Αν θέλει να είναι κάτι,πρέπει να είναι σε τούτη τη ζωή.Τώρα το γνωρίζω πολύ καλύτερα απ' ό,τι χρειάζεται.Οι κατακτητές μιλούν μερικές φορές για νίκη και υπεροχή.Μα πάντα εννούν "να υπερέχουν του εαυτού τους". Ξέρετε καλά τι θέλει να πει αυτό.Ο καθένας ένιωσε το καταπληκτικό μεγαλείο του ανθρώπινου πνέυματος.Οι κατακτητές είναι οι μόνοι ανάμεσα στους ανθρώπους που αισθάνονται αρκετά τη δύναμή τους ώστε να είναι σίγουροι ότι ζουν συνέχεια στα ύψη κι έχουν πλήρη συνείδηση αυτού του μεγαλείου.Είναι λίγο πολύ θέμα αριθμητικής.Οι κατακτητές δύνανται το περισσότερο.Όχι όμως περισσότερο από τον ίδιο τον άνθρωπο,όταν εκείνος πράγματι το θέλει.Γι' αυτό και δεν εγκαταλείπουν ποτέ την ανθρώπινη χοάνη,βουτώντας στο πιο καυτό σημείο της ψυχής των επαναστατών.
Βρίσκουν εκεί το ακρωτηριασμένο δημιούργημα,αλλά και τις μόνες αξίες που αγαπούν και θαυμάζουν,τον άθρωπο και τη σιωπή του.Κι αυτό αποτελεί συγχρόνως την ένδεια και τον πλούτο τους.Μια μόνο πολυτέλεια γι' αυτούς: οι ανθρώπινες σχέσεις .Πως να μην καταλάβουν ότι,σε τούτο το ευάλωτο σύμπαν,οτιδήποτε είναι ανθρώπινο,και μόνο αυτό,αποκτά ένα πιο φλέγον νόημα; Πρόσωπα ανήσυχα,απειλούμενη αδελφοσύνη,φιλία τόσο δυνατή και τόσο σεμνή των ανθρώπων μεταξύ τους,αυτά είναι τα πραγματικά πλούτη διότι είναι φθαρτά.Ανάμεσα σ' αυτά,το πνεύμα νιώθει καλύτερα τις δυνάμεις και τα όριά του.Μ' άλλα λόγια ,την αποτελεσματικότητά του.Μερικοί μίλησαν για μεγαλοφυϊα.Αλλά η λέξη μεγαλοφυϊα λέγεται εύκολα,προτιμώ τη νοημοσύνη.Πρέπει να πούμε ότι μπορεί να είναι υπέροχη.Φωτίζει τούτη την έρημο και την εξουσιάζει.Γνωρίζει τους καταναγκασμούς της και τους εκφράζει.Θα πεθάνει μαζί μ' αυτό το σώμα.Αλλά το ξέρει,κι αυτό είναι η ελευθερία της.
Δεν το αγνούμε, όλες οι Εκκλησίες είναι εναντίον μας.Μια τόσο ανήσυχη καρδιά ξεφεύγει από το αιώνιο,και όλες οι Εκκλησίες,θρησκευτικών ή πολιτικών δογμάτων,το επικαλούνται . Η ευτυχία και το θάρρος ,η αμοιβή ή η δικαιοσύνη,είναι γι' αυτές δευτερεύοντες στόχοι.Εκπροσωπούν ένα δόγμα το οποίο ο άνρθωπος πρέπει ν' αποδεχτεί.Όμως οι ιδέες ή το αιώνιο δεν με απασχολού.Το χέρι μου μπορεί ν' αγγίξει τις αλήθειες που είναι στα μέτρα μου.Αδύνατο να τις αποχωριστώ.Να γιατί δεν μπορεί να βασίσετε τίποτα επάνω μου:τίποτα από τον κατακτητή δεν διαρκεί,ούτε καν αυτά που πρεσβεύει.
Εντούτοις,στο τέρμα όλων αυτών υπάρχει ο θάνατος.Το γνωρίζουμε. Γνωρίζουμε επίσης ότι μ' αυτόν τελειώνουν τα πάντα.Να γιατί τούτα τα νεκροταφεία που γεμίζουν την Ευρώπη και φοβίζουν μερικούς ανθρώπους είναι αποκρουστικά.Ομορφαίνουμε ό,τι αγαπάμε,και ο θάνατος μας προκαλεί απέχθεια και μας αποθαρρύνει.Κι αυτόν επίσης πρέπει να τον κατακτήσουμε.Ο τελευταίος Καράρα,εγκλωβισμένος στην Πάδουα που είχε ερημώσει εξαιτίας της πανούκλας και την πολιορκούσαν οι Βενετοί,διέσχιζε ουρλιάζοντας τις αίθουσες του έρημου παλατιού του: καλούσε το διάβολο και του ζητούσε το θάνατο.Ήταν ένας τρόπος για τον ξεπεράσει.Και είναι επίσης ένα σημάδι θάρρους,χαρακτηριστικό στη Δύση,να καθιστά κάποιος τόσο πολύ φρικτό έναν τόπο όπου υποτίθεται ότι τιμούν το θάνατο.Στον κόσμο του επαναστατημένου ανθρώπου,ο θάνατος αποθεώνει την αδικία.Είναι η ύστατη κατάχρησ εξουσίας.
Άλλοι,αδιάλλακτοι,επέλεξαν το αιώνιο και κατήγγειλαν την ψευδαίσθηση αυτού του κόσμου.Τα νεκροταφεία τους,γεμάτα λουλούδια και πουλιά,χαμογελούν.Αυτό ταιριάζει στον κατακτητή και του δίνει την καθαρή εικόνα των όσω απώθησε.Επέλεξε,αντίθετα ,τον ανώνυμο τάφο ή τον άλλο με τη μαύρη καγκελένια περίφραξη.Οι καλύτεροι από τους ανθρώπους του αιώνιου νιώθουν μια φορά να κυριεύονται από έναν τρόμο γεμάτο σεβασμό και οίκτο μπροστά σε πνεύματα που μπορούν να ζουν με παρόμοια εικόνα του θανάτου τους.Κι όμως,τούτα τα πνεύματα αντλούν από αυτόν τη δύναμη και τη δικαίωσή τους.Το πεπρωμένο μας βρίσκεται απέναντί μας και το προκαλούμε.Όχι τόσο από αλαζονεία,όσο από τη συνείδηση της ασήμαντης ύπαρξής μας.Κι εμείς οι ίδιοι επίσης,οικτίρουμε καμιά φορά τους εαυτούς μας.Είναι η μόνη συμπόνια που μας φαίνεται αποδεκτή:ένα συναίσθημα που ίσως δεν κατανοείτε διόλου και που σας φαίνεται ελάχιστα αντρίκειο.Κι όμως,εκείνοι που το αισθάνονται είναι οι πιο τολμηροί ανάμεσά μας.Άλλωστε,αποκαλούμε αντρίκειους τους οξυδερκείς τω πνεύματι και απορρίπτουμε μια δύναμη που αποχωρίζεται τη διορατικότητα.
Βραβειο Νομπελ
μετάφραση : Νικη Καρακιτσου - Ντουζε
Μαρια Κασαμπαλογλου- Ρομπλεν
εκδόσεις Καστανιωτη - Εικοστος αιωνας
σελ.117
επιμέλεια-δημοσίευση από CaRiNa
________________________________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου