O ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ -Βιτσέντζος Κορνάρος

Oksana Chaus -Ερωτόκριτος

«...όποιος του πόθου εδούλεψε εισέ καιρό κιανένα

ας έρθει για ν' αφουκραστή ο,τί 'ναι εδώ γραμμένα...»

Ο Ερωτόκριτος είναι μία έμμετρη μυθιστορία που συντέθηκε από τον Βιτσέντζο Κορνάρο στην Κρήτη τον 17ο αιώνα. Αποτελείται από 10.012 (οι τελευταίοι δώδεκα αναφέρονται στον ποιητή) ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους στην Κρητική διάλεκτο. Κεντρικό θέμα του είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, τον Ερωτόκριτο (που στο έργο αναφέρεται μόνο ως Ρωτόκριτος ή Ρώκριτος) και την Αρετούσα, και γύρω από αυτό περιστρέφονται και άλλα θέματα όπως η τιμή, η φιλία, η γενναιότητα και το κουράγιο. Μαζί με την Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτση είναι τα σημαντικότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας. Ο Ερωτόκριτος πέρασε στην λαϊκή παράδοση και παραμένει δημοφιλές κλασικό έργο, χάρη και στη μουσική με την οποία έχει μελοποιηθεί.
ο Ερωτόκριτος γράφτηκε ανάμεσα στα 1590 και 1610.

Υπόθεση

Το έργο διαδραματίζεται στην αρχαία Αθήνα, ο κόσμος όμως που απεικονίζει είναι ένα σύνθετο κατασκεύασμα που δεν ανταποκρίνεται σε κάποια συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα: παράλληλα με τις αρχαιοελληνικές αναφορές, εμφανίζονται αναχρονισμοί και πολλά στοιχεία του δυτικού κόσμου, όπως η κονταρομαχία. Η υπόθεση χωρίζεται σε πέντε τμήματα και είναι συνοπτικά η εξής:


Μέρος Α'

Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηράκλης και η σύζυγός του αποκτούν μετά από πολλά χρόνια γάμου μια κόρη, την Αρετούσα. Τη βασιλοπούλα ερωτεύεται ο γιος του πιστού συμβούλου του βασιλιά, Ερωτόκριτος. Επειδή δεν μπορεί να φανερώσει τον έρωτά του, πηγαίνει κάτω από το παράθυρό της τα βράδια και της τραγουδά. Η κοπέλα σταδιακά ερωτεύεται τον άγνωστο τραγουδιστή. Ο Ηράκλης, όταν μαθαίνει για τον τραγουδιστή, του στήνει ενέδρα για να τον συλλάβει, ο Ερωτόκριτος όμως μαζί με τον αγαπημένο του φίλο σκοτώνει τους στρατιώτες του βασιλιά. Ο Ερωτόκριτος, καταλαβαίνοντας ότι ο έρωτάς του δεν μπορεί να έχει αίσια έκβαση, ταξιδεύει στη Χαλκίδα για να ξεχάσει. Στο διάστημα αυτό ο πατέρας του αρρωσταίνει και όταν η Αρετούσα τον επισκέπτεται, βρίσκει στο δωμάτιο του Ερωτόκριτου μια ζωγραφιά που την απεικονίζει και τους στίχους που της τραγουδούσε. Όταν εκείνος επιστρέφει, ανακαλύπτει την απουσία της ζωγραφιάς και των τραγουδιών και μαθαίνει ότι μόνο η Αρετούσα τους είχε επισκεφτεί. Επειδή καταλαβαίνει ότι αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και ότι μπορεί να κινδυνεύει, μένει στο σπίτι προσποιούμενος ασθένεια και η Αρετούσα του στέλνει για περαστικά ένα καλάθι με μήλα, ως ένδειξη ότι ανταποκρίνεται στα συναισθήματά του.

Μέρος ΄Β

Ο Ηράκλης οργανώνει ένα κονταροχτύπημα για να διασκεδάσει την κόρη του και για να της βρει κατάλληλο σύζυγο. Έρχονται από πολλά μέρη πρίγκιπες και άρχοντες για να αγωνιστούν, παρουσιάζονται ένας – ένας και η εμφάνισή τους περιγράφεται λεπτομερώς. Τελευταίος φτάνει ο Κρητικός Χαρίδημος , ο άρχοντας της Γόρτυνας . Ένα ποιμενικό «ιντερμέδιο» εξιστορεί τον τραγικό του έρωτα για την κοπέλα που παντρεύτηκε και σκότωσε κατά λάθος στο κυνήγι. Ο Καραμανίτης Σπιθόλιοντας τον κατηγορεί ότι έχει στην κατοχή του ένα σπαθί που είχε κλέψει ο πατέρας του Κρητικού από τον δικό του πατέρα και τον προκαλεί σε μονομαχία. Ο Κρητικός δέχεται και σκοτώνει τον Καραμανίτη. Όταν η γκιόστρα αρχίζει τελικά την επομένη, ο βασιλιάς ορίζει τρεις «πρωταθλητές» - Τον Κυπρίδημο από την Κύπρο, τον Κρητικό Χαρίδημο και τον Ερωτόκριτο – που θα αναμετρηθούν με τους υπολοίπους . Ο Ρωτόκριτος νικά τον Φιλάρετο από την Μεθώνη, τον Ηράκλη από την Έγριπο και τον Δρακοκαρδο από την Πάτρα. Ο Κυπριώτης νικά τον Δημοφάνη από την Μυτιλίνη τον Ανδρόμαχο απο το Ανάπλι, τον Γλυκάρετο από την Αξιά (Νάξο) και τον Πιστόφορο του Βυζαντίου. Τέλος, ο Κρητικός νικά τον Δρακόμαχο από την Κορώνη, τον Νικοστράτη από τη Μακεδονία και τον Τριπόλεμο από τη Σκλαβουνιά. Ο Πιστόφορος, παρά την ήττα του, παίρνει το έπαθλο του ομορφότερου αγωνιστή. Γίνεται κλήρωση ανάμεσα στους τρεις για να αναδειχτούν οι δύο που θα αναμετρηθούν στο τελικό κονταροχτύπημα. Ο Κρητικός αποκλείεται και φεύγει χωλωμένος. Ο Ρωτόκριτος αγωνίζεται με τον Κυπριώτη, υπερισχύει και στεφανώνεται νικητής από την Αρετούσα.

 Μέρος Τρίτο

Η αγάπη των δύο νέων εκδηλώνεται τώρα πιο τολμηρά: συναντιούνται κρυφά τις νύχτες και συνομιλούν από τη μια κι από την άλλη πλευρά ενός παραθύρου με σιδεριές. Ο Ρωτόκριτος ξεθαρρεύει και παρακαλεί τον πατέρα του να πλησιάσει τον βασιλιά και να ζητήσει το χέρι της Αρετούσας. Ο Πεζόστρατος δέχεται πρόθυμα να βοηθήσει τον γιο του και πηγαίνει στον βασιλιά. Ο Ηράκλης αντιδρά βίαια στην τόση αυθάδεια: ο γάμος της κόρης του μ' έναν κοινό θνητό είναι αδιανόητος. Ο Ρωτόκριτος τιμωρείται με εξορία Πριν φύγει, συναντιέται κρυφά με την Αρετούσα, ορκίζονται πίστη αιώνια κι εκείνη του δίνει το δακτυλίδι της, ενθύμιο και εγγύηση παντοτινής αφοσίωσης.

Η συνάντηση του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας

Ἐφανερῶσαν το κ’ οἱ δυὸ πὼς εἶναι ἐκεῖ σωσμένοι
κι ἀπόκει στέκου σὰ βουβοὶ κ’ ἡ γλώσσα τως σωπαίνει.
Ἤτρεμ’ ἐκείνη σ’ μιὰ μεριὰ κ’ ἐκεῖνος εἰς τὴν ἄλλη
κι ὁ γεῖς τὸν ἄλλο ἐνίμενε τὴν ἐμιλιὰ νὰ βγάλη˙
μιὰν ὥρα ἐστέκα ἀμίλητοι καὶ τὰ πολλὰ ὁποὺ χώνα
ἐχάσαν τα, σοῦ φαίνεται, τὴν ὥρα ποὺ ἐσιμῶνα.
Δὲν εἶχαν τὴν ἀποκοτιὰ στὰ θέλου νὰ μιλήσου,
δὲν ξεύρουν ἀπὸ ποιὰ μεριὰ τὰ πάθη τως ν’ ἀρχίσου.
Ὡσὰ λαήνι ὁποὺ γενῆ πολλὰ πλατὺ στὸν πάτο
κ’ εἰς τὸ λαιμὸ πολλὰ στενὸ κ’ εἶναι νερὸ γεμάτο,
κι ὅποιος θελήση καὶ βαλθῆ ὄξω νερὸ νὰ χύση
καὶ τὸ λαήνι μὲ τὴ βιὰ πρὸς χάμαι νὰ γυρίση,
μέσα κρατίζει τὸ νερὸ κι ἀπ’ ὄξω δὲν τὸ βγάνει
κι ὅσο τὸ γέρνει τόσο πλιὰ μόνο τὸν κόπο χάνει,
ἐδέτσι ἐμοιάσασι κι αὐτοὶ κ’ ἦσα γεμάτοι πάθη,
ἡ ἀποκοτιὰ τως νὰ τὰ ποῦν, ὡς ἐσιμῶσα, ἐχάθη
καὶ θέλοντας νὰ ποῦν πολλὰ, τὰ λίγα δὲ μποροῦσι˙
τὸ στόμα τως ἐσώπαινε, μὲ τὴν καρδιὰ μιλοῦσι.
Ερωτόκριτος, μέρος Γ΄, στίχοι 583-600.

Μέρος Τέταρτο

Υποψιαζόμενος τη συνενοχή της Αρετούσας, ο Ηράκλης αποφασίζει το γάμο της με το βασιλόπουλο του Βυζαντίου. Όταν εκείνη αρνιέται, οργισμένος τη ρίχνει σ' ένα μπουντρούμι μαζί με τα νένα της, τη Φροσύνη. Μπαίνοντας ο τέταρτος χρόνος της φυλάκισής της, ο ρήγας της Βλαχιάς εισβάλλει και απειλή την Αθήνα. Ο Ρωτόκριτος αποφασίζει να βοηθήσει. Με το υγρό που του δίνει μια μάγισσα βάφεται μελαχρινός, κι έτσι αγνώριστος ρίχνεται στον πόλεμο και γίνεται το φόβητρο του εχθρού. Σε μια κρίσιμη μάχη σώζει τον Ηράκλη και όταν, αργότερα, ο ξένος ρήγας προτείνει να κριθεί ο πόλεμος σε μια μονομαχία, προσφέρεται να αντιμετωπίσει αυτός το πρωτοπαλίκαρο των Βλάχων, τον Άριστο. Σε μια αναμέτρηση που κρατά ώρες, σκοτώνει τον Άριστο και σώζει την Αθήνα.

Oksana Chaus - Η μάχη του Ερωτόκριτου

"..Kάλλιά'χω εσέ με θάνατον, παρ' άλλη με ζωή μου,
για σένα εγεννήθηκε στον κόσμον το κορμί μου.."

Μέρος Πέμπτο

Ο Ρωτόκριτος έχει τραυματιστεί σοβαρά στη μονομαχία αλλά σιγά – σιγά καλυτερεύει . Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης , ο Ηράκλης του προσφέρει το βασίλειό του , όμως εκείνος ζητά μόνο για γυναίκα του την κόρη του βασιλιά . Η Αρετούσα αρνιέται επίμονα , πράγμα που χαροποιεί τον Ερωτόκριτο . Πάντα μελαχροινός , αγνώριστος , κρυμμένος πίσω απ’ το όνομα Κριτίδης , την επισκέπτεται στη φυλακή. Δοκιμάζει την πίστη της εξιστορώντας της τον ίδιο του τον θάνατο και δείχνωντάς της το δαχτυλίδι της , που του έδωσε δήθεν , ο Ερωτόκριτος πρίν πεθάνει. Εκείνη θρηνεί και χάνει τις αισθήσεις της και τότε αυτός φανερώνει την πραγματική του όψη , χρησιμοποιώντας ένα αντίδοτο υγρό. Στη συνέχεια αποκαλύπτεται και στον βασιλιά, που πιά δεν μπορεί παρά να δεχτεί το γάμο. Ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα βασιλεύουν ευτυχισμένοι για πολλά χρόνια .

Και πώς μπορώ να σ' αρνηθώ; Kι α' θέλω, δε μ' αφήνει

τούτ' η καρδιά που εσύ'βαλες σ' τσ' αγάπης το καμίνι.

Ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα
Θεόφιλος (Χατζημιχαήλ)

______________________________________

Μπορείτε να κατεβάσετε όλο τον "Ερωτόκριτο" εδώ


Για το κείμενο χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές
Βικιπαίδεια και από Αφιέρωμα της Καθημερινής "Επτά Ημέρες" 11/06/2000