 |
| beckett's hand |
άκουσέ τες
που προστίθενται
οι λέξεις
στις λέξεις;
χωρίς λέξη
τα βήματα
στα βήματα
ένα προς
ένα
( Ποίηματα συνοδευόμενα από σαχλοκουβέντες )
Η δυαδικότητα και το κωμικό στοιχείο στον Μπέκετ
Ο έρωτας,ιδωμένος μέσα από το πρίσμα του τι είναι ικανοί να κάνουν ένας "θύτης" κι ένα "θύμα",είναι το θέμα των περισσότερων έργων του Μπέκετ,και πρέπει εξαρχής να σημειώσουμε ότι το ζευγάρι αποτελεί και τη βάση τους. Ο Γουίλλυ και η Ουίννη στο Ω! οι ωραίες μέρες, οι Χάμ και ο Κλοβ,ακολουθούμενοι από τους Ναγκ και Νελ στο Τέλος του παιχνιδιού,ο Βλαντιμίρ κι ο Εστραγκόν,με τους Πότζο και Λάκυ,στο Περιμένοντας τον Γκοντό...Ακόμα και ο Κραπ κάνει ντουέτο με τη μαγνητοταινία,όπου το παρελθόν του γίνεται ζευγάρι με αυτόν.
Εκεί εξάλλου ίσως είναι και η ιδιαιτερότητα του θεάτρου του Μπέκετ.Δεν υπάρχει θέατρο παρά εκεί που υπάρχει διάλογος,διαφωνία και συζήτηση μεταξύ δύο προσώπων,και η ασκητική του Μπέκετ περιορίζει τη θεατρικότητα στις πιθανές αλληλεπιδράσεις της Δυάδας.Η έκθεση των απεριόριστων δυνατοτήτων ενός ζεύγους,ακόμα και όταν αυτό είναι γερσμένο,μονότονο, σχεδόν εχθρικό,η λεκτική κατανόηση όλων των συνεπειών της δυαδικότητας : αυτά είναι τα θεατρικά τεχνάσματα του Μπέκετ.Αν τα ζευγάρια του παρομοιάζονται συχνά με τους κλόουν,αυτό γίνεται επειδή στο τσίρκο δεν νοιαζόμαστε για καταστάσεις ή για ίντριγκες,για έκθεση ή για έκβαση,αλλά για μια άμεση καταγραφή,εντελώς σωματική,ακραίων μορφών της δυαδικότητας(που βρίσκει το σύμβολό της στην αντίθεση του κλόουν Αύγουστου με τον λευκό κλόουν).Αυτή η σωματική αμεσότητα είναι έντονα αισθητή στο θέατρο του Μπέκετ,όπου οι σκηνοθετικές υποδείξεις που περιγράφουν τις στάσεις και τις κινήσεις των προσώπων καταλαμβάνουν τον ίδιο,αν όχι περισσότερο χώρο με το κείμενο αυτό καθαυτό.Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι τον Μπέκετ πάντα τον γοήτευε η παντομίμα,όπως αποδεικνύεται στο Πράξη χωρίς λόγια(1957).
Από αυτή την άποψη ο Μπέκετ είναι αναμφισβήτητα ο μοναδικός μεγάλος συγγραφέας του αιώνα,μέσα στη μεγάλη παράδοση του κωμικού θεάτρου: ντουέτα με έντονες αντιθέσεις,περίεργες αμφιέσεις (ψευτο-"ευγενείς", καπέλα μελόν κτλ.),ασύνδετα νούμερα αντί για ανάπτυξη κάποιας πλοκής,χυδαιολογίες,ύβρεις και σκατολογία,παρωδία της υψηλοφρόνης γλώσσας,ιδίως του φιλοσοφικού λόγου,αδιαφορία για κάθε αληθοφάνεια,και κυρίως επιμονή των προσώπων να διατηρήσουν αυτό που είναι,να υποστηρίζουν πάση θυσία την επιθυμία,την ζωντανή δύναμη,την οποία οι περιστάσεις καθιστούν ανά πάσα στιγμή παράνομη ή αδύνατη να πραγματοποιηθεί.
Η αναπηρία δεν είναι μαι συγκινητική μεταφορά της ανθρώπινης μοίρας.Το κωμικό θέατρο βρίθει από φιλήδονους τυφλούς,ανήμπορους γέρους που ακολουθούν πεισματικά τα πάθης τους,υπηρέτες - σκλάβους που τρώνε ξύλο αλλά στο τέλος θριαμβεύουν,ηλίθιους νέους,μεγαλομανείς κουτσούς...Μέσα σ' αυτήν την καρναβαλική κληρονομιά πρέπει να αντέξουμε την Ουίννυ,η οποία ,θαμμένη σχεδόν ως τον λαιμό,παινεύει την όμορφη μέρα,ή τον Χαμ,τυφλό παράλυτο και κακό,ο οποίος παίζει ως το τέλος,άπληστα,δίχως να το βάζει κάτω,την αβέβαιη παρτίδα του,ή το δίδυμο Βλαντιμίρ και Εστραγκόν,οι οποίοι διασκεδάζουν με το τίποτα και ξαναπαίρνουν δύναμη για να συνεχίσουν.
Ο Μπέκετ πρέπει να παίζεται με τον πιο έντονα αστείο τρόπο,διατηρώντας τη σταθερή ποικιλία των παραδοσιακών θεατρικών τύπων,και μόνο τότε βλέπουμε ν' αναδύεται αυτό που ως γνωστόν είναι ο αληθινός προορισμός της κωμωδίας: όχι σύμβολο,ούτε μεταμφιεσμένη μεταφυσική,ακόμα λιγότερο χλευασμός,αλλά μια δυνατή αγάπη για το ανθρώπινο πείσμα,για τον ακούραστο πόθο,για την ανθρωπότητα που περιορίζεται στην κακεντρέχεια και την ξεροκεφαλιά.Τα πρόσωπα του Μπέκετ είναι αυτοί οι ανώνυμοι του ανθρώπινου μόχθου που το κωμικό στοιχείο τους καθιστά συγχρόνως εναλλάξιμους και αναντικατάστατους.[...]
Επί σκηνής ,η ανθρωπότητα ενσαρκώνεται από ζευγάρια που παίζουν ανά δύο,με σκοπό το γέλιο,όλους τους ανθρώπινους ρόλους,και έχουμε αυτό το "εδώ και τώρα" που συγκεντρώνει και επιτρέπει στη σκέψη να κατανοήσει πως οποιοσδήποτε είναι ίσος με οποιονδήποτε.
Δεν θα μάθουμε ίσως ποτέ "ποιος" είναι ο Γκοντό,αρκεί να είναι το σύμβολο της εμμονής όλων μας να επιθυμούμε να συμβεί κάτι.Όταν ο Πότζο ρωτά "Ποιοι είστε;",καταλαβαίνουμε εύκολα, μέσα στη σχέση του Αριστοφάνη και του Πλαύτου,του Μολιέρου και του Γκολντόνι,αλλά και του Τσάλιν,την απάντση του Βλαντιμίρ ( η οποία,καθώς σημειώνει ο Μπέκετ στις σκηνοθετικές του οδηγίες,προκαλεί μια σιωπή) : Είμαστε άνθρωποι.
Alain Badiou. Beckett,L' increvable Desir,Hachette,1995.
μτφρ.Ιωάννα Αραμπατζή,Βασίλης Δούβος
(από το πρόγραμμα της παράστασης Τέλος του παιχνιδιού,
ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.Πάτρας,Δεκέμβριος 2007)
___________________________
α' κείμενα του Σάμιουελ Μπέκετ
σε μτφρ. Δαμιανού Κωνσταντινίδη
με βοήθεια της Στέλλας Βογιατζάκη και της Μαρίας Μουστάκα
Αιγόκερος 2010
____________
επιμέλεια - παρουσίαση CaRiNa
____
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου