ΠΟΝΤΟΣ ( VII )

Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΠΡΙΝ ΤΟ 1908

Πριν το 1908 η Τουρκία ήταν μια απέραντη αυτοκρατορία που είχε έκταση και στις τρεις ηπείρους : Ασία, Αφρική και Ευρώπη.

Η μεγάλη ανομοιογένεια ήταν αυτή που εθνολογικά φυλετικά χαρακτήριζε τον πληθυσμό της : Τούρκοι,Έλληνες,Αρμένιοι,Άραβες,Κούρδοι,Βούλγαροι,Ρουμάνοι,Πέρσες,Τσιγγάνοι και Εβραίοι έδιναν την εικόνα ενός φυλετικού ψηφιδωτού χωρίς ιστορική συνέχεια και συνοχή.

Όσον αφορά το πολίτευμα (απόλυτη μοναρχία-σουλτάνος) και τον τρόπο διοικήσεως ήταν ένα το κύριο στοιχείο που τα χαρακτήριζε : Η απολυταρχία και τυρρανία.

Μέσα στο καθεστώς αυτό ζούσαν οι λαοί της Τουρκίας και ανάμεσά τους οι Έλληνες του Πόντου,οι οποίοι έχοντας διαπρέψει στο εμπόριο,στις τέχνες και στα γράμματα και αποτελώντας συνεχή κίνδυνο για τους Τούρκους,είχε απαγορευθεί η πολιτική τους ανεξαρτησία και ήταν έρμαια της αυθαιρεσίας των κυβερνώντων με αποκορύφωμα στην εποχή του Κεμάλ.

Ο ΔΙΩΓΜΟΣ : Α' ΠΕΡΙΟΔΟΣ ( 1909 - 1914 )

Στα 1909 το απολυταρχικό καθεστώς του Σουλτάνοου και των λεγομενων "Παλαιότουρκων" δίνει τη θέση του στο καθεστώς των Νεότουρκων, οι οποίοι μετά την τελική επικράτησή τους ανακηρύσσουν το "Σύνταγμα" της Τουρκίας.Τότε ενώ θα περίμενε κανείς να εφαρμοσθούν οι διακηρύξεις για ισόητητα,ελευθερία,δικαιοσύνη και αδελφοσύνη,οι Νεότουρκοι ρίχνονται με φανατισμό και μισαλλοδοξία εναντίον των Ελλήνων της Μ.Ασίας και του Πόντου. Έτσι ξεκίνησε μια εποχή βίας και πιέσεων που έκανε πολλούς να νοσταλγούν ακόμα και εκείνο το απολυταρχικό καθεστώς του Σουλτάνου.

Με την σωβινιστική και σκληρή τους πολιτική οι Νεότουρκοι προσκάλεσαν την δυσπιστία και αντιπάθεια των γειτονικών προς την Τουρκία κρατών,της Ελλάδας,Σερβίας,Βουλγαρίας και Μαυροβουνίου,τα οποία και κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον της τον Οκτώβριο του 1912.Έτσι άρχισε ο Πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος,ο οποίος οδήγησε σε θριαμβευτικές νίκες τα Ελληνικά στρατεύματα,με αποκορύφωμα την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912).Η ανειλικρινής ,ύπουλη και επετακτική πολιτική όμως των τότε συμμάχων της Ελλάδας και ιδιαιτέρως αυτής της Βουλγαρίας οδήγησε στον Δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο,με τελική νικήτρια και πάλι την Ελλάδα.

Οι Τούρκοι,φανερά θορυβημένοι από τις συνεχείς νίκες του Ελληνικού στρατού ξέσπασαν με φοβερά καταπιεστικά μέτρα και έντονη ανθελληνική προπαγάνδα εναντίον των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας.Χαρακτηριστικά της Τούρκικης βαρβαρότητας οι εγκληματικές πράξεις ,όπως λεηλασίες,εμπρησμοί,ξυλοδαρμοί,μαστιγώσεις και φόνοι.Το Οικουμενικό Πατριαρχείο μπροστά στην θλιβερή αυτή κατάσταση κατέφυγε στο έσχατο μέτρο διαμαρτυρίας,το κλείσιμο εκκλησιών,που προκάλεσε αίσθηση στον λαό σχηματίζοντας την ιδέα ότι η Εκκλησία τελεί θπό διωγμό .Ακολούθησαν εξορίες και διωγμοί των Ελλήνων μέτρο που εφαρμόσθηκε μετά από εισήγηση των Γερμανών και παρουσιάσθηκε εντονώτερο κατά την τελευταία περίοδο του διωγμού (1921-1922).

Το κλείσιμο των εκκλησιών δεν έφερε κανένα αξιόλογο αποτέλεσμα.Οι καταπιέσεις και διωγμοί κατά των Ελλήνων συνεχίζονταν.Την κατάσταση αυτή επιδείνωσε η έκρηξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου,στον οποίο συμμετείχε και η Τουρκία (1914-1918).

Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΤΟΥΡΚΙΑ - Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΩΝ ΣΕΒΡΩΝ - ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΜΑΛ.

Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (και την γνωστή ήττα της ) η Τουρκία μπαίνει ξανά σε πολεμικές περιπέτειες καθώς ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ήδη αρχίσει στην Ευρώπη,παίρνοντας το μέρος της Τριπλής Συμμαχίας (Γερμανία,Αυστροουγγαρία,Ιταλία).Η συμμετοχή της Τουρκίας στον πόλεμο δυνάμωσε τα πιεστικά μέτρα σε βάρος των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου,όπως θα δούμε παρακάτω.

Μετά την νίκη της Αντάντ (Αγγλία,Γαλλία,Ρωσσία) και την ανακωχή (13 Οκτωβρίου 1918),ηη ηττημένη από πόλεμο Τουρκία "σύρθηκε" να υπογράψει στις Σέβρες την περίφημη Συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920), με την οποία τελείωνε ο πόλεμος μεταξύ Αντάντ και Τουρκίας και λυνόταν το λεγόμενο "ανατολικό ζήτημα".Σύμφωνα με τη συνθήκη αυτή κατακερματίζεται κυριολεκτικά το κράτος της Τουρκίας ,με την ίδρυση των εξής κρατών: Προς Ανατολάς η Μεγάλη Αρμενί, προς Δυσμάς εδίδετο στην Ελλάδα η Σμύρνη με την ενδοχώρα της ενώ χωρίς να γίνεται επίσημα ο λόγος έτεινε να ανεξαρτοποιηθεί το κράτος του Πόντου.Επιπλέον ιδρΚεύονταν τα αραβικά κράτη της Συρίας,του Ιράκ,της Σαουδικής Αραβίας,της Ιορδανίας και της Παλαιστίνης.Ο πρωτοφανής αυτός κατακερματισμός της Τουρκίας αποτέλεσε τον βασικότερο λόγο του κινήματος του Κεμάλ.

Ο Κεμάλ,όργανο των "Συμμάχων",ύψωσε την σημαία της ανταρσίας και αφού σχημάτισε την κυβέρνηση στις 28 Σεπτεμβρίου 1919,ζήτησε την απόρριψη των συμμαχικών όρων.Ζήτησε όμως από την Τούρκικη εθνοσυνέλευση και την καθιέρωση του "Εθνικού Όρκου" για την διαμόρφωση των νέων εθνικών τουρκιών συνόρων καθώς και την "κήρυξη του αγώνος εναντίον στις Ελληνικές και Αρμενικές οργανώσεις".Έτσι άρχισε ο τελευταίος κύκλος του δράματος του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και του Πόντου.

ΔΙΩΓΜΟΣ : Β' ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1914-1922)

Έχοντας εμπλακεί στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο οι Τούρκοι,και θέλοντας να εξοντώσουν τον Χριστιανικό-Ελληνικό πληθυσμό της Τουρκίας και ιδίως αυτόν των Ποντίων,κήρυξαν επιστράτευση σε αυτόν για τριάντα ηλικίες (20-50 ετών ).Σκοπός τους δεν ήταν να ρίξουν τους αγύμναστους και απειροπόλεμους Χριστιανούς στον πόλεμο,αλλά χρησιμοποιώντας τους στα μετόπισθεν,να αποστερήσουν τους Έλληνες του Πόντου από τις εργατικές και παραγωγικές τους ασχολίες αφενός και αφετέρου να επιφέρουν τον αφανισμό και την φθορά τους,όπως έδειξε αργότερα η πραγματικότητα.Ιδρύθηκαν έτσι τα λεγόμενα "εργατικά τάγματα",τα οποία αποτελούσαν 250.000 Έλληνες και ισάριθμοι περίπου Αρμένιοι.Οι δε συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσαν οι άντρες των ταγμάτων αυτών (τα περισσότερα από τα οποία,σημειωτέον,δεν είχαν όπλα,παρά χρησιμοποιούνταν σε βοηθητικές εργασίες),ήταν άθλιες.Οι άντρες των ταγμάτων αυτώ στεγαζόντουσαν κυριολεκτικά ο ένας πάνω στον άλλο στα επιταγμένα - για να πάψουν να λειτουργούν- κτίρια της Εκκλησίας και Φροντιστήρια.Οι άθλιες αυτές συνθήκες έφεραν με τη σειρά τους τις ψείρες και τον τύφο.....

Χωρίς να μπορούν πλέον να ανεχθούν την κατάσταση αυτή,οι Πόντιοι αγωνιστές άρχισαν να λιποτακτούν και να συσπειρώνονται στα πρώτα ανταρτικα σώματα.Είναι η εποχή που οργανώνεται αντάρτικο στον Πόντο,αντίστοιχο με αυτό του ΄21,όμως χαρακτηριστικά γράφει ο γνωστός συγγραφέςας και ευθυμογράφος Δημ.Ψαθάς.Οι Τούρκοι απάντησανμε ακόμα σκληρότερα μέτρα,ιδιαίτερα εναντίον των συγγενών των ανταρτών.Σχημάτισαν καταδιωκτικά αποσπάσματα που προέβησαν σε φοβερές αγριότητες: σφαγές και λεηλασίες περουσιών για εκδίκηση. Με την συνεχή όμως προέλαση των Ρωσικών στρατευμάτων (Ρωσοτουρκικός Πόλεμος), τη νίκη των Ρώσων στον Καύκασο,και τον σχηματισμό του Ρωσσοαρμενικού Κομιτάτου,οι αντάρτικες ομάδες άρχισαν να προμηθεύονται όπλα.Αυτό όμως που τους έλειπε ήταν ο συντονισμός και η ενιαία διοίκηση.

Μπροστά στον αυξανόμενο κίνδυνο να γενικευθεί η αντίσταση,οι Τούρκοι προχώρησαν σε μετακινήσεις πληθυσμών (1916-1917).

Η εκδικητική μανία των Τούρκων,μετά την αποχώρηση των Ρώσσων (εξαιτίας της επαναστάσεως των Μπολσεβίκων), ξέσπασε άγρια στον Ελληνισμό του Καυκάσου.Νέοι διωγμοί,καμιά κοινωνική

πρόνοια για τους δυστυχισμένους,εκτοπίσεις και εξορίες.Τις πενήντα χιλιάδες φτάνουν οι εκτοπισμένοι Έλληνες των περιοχών Τριπόλεως,Κερασούντος,Κοτυώρων και Αμισού,οι περισσότεροι από τους οποίους πέθαναν από τις κακουχίες στον σκληρό δρόμο στις εστίες τους μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (Οκτώβριος 1918) για να κυνηγηθούν και πάλι από το καθεστώς τους Κεμάλ.

Μετά την συνθήκη των Σεβρών και την αποκοπή μεγάλων τμημάτων από την Τουρκία και απόδοση στα γειτονικά της κράτη,και έχοντας δημιουργηθεί έτσι το κλίμα δυσφορίας για την κεντρική εξουσία της Κωνσταντινουπόλεως,έρχεται σαν επακόλουθο η ανταρσία του Κεμάλ,ο οποίος σχηματίζοντας κυβέρνηση το 1919,κηρύσσει τον αγώνα ενάντια στις Ελληνικές και Αρμένικες οργανώσεις .Οι βασικότεροι λόγοι της επιτυχίας του κινήματος του Κεμάλ - και κατά συνέπεια του ανθελληνικού του έργου - ήταν η δυσμενής για την Ελλάδα στάση των Γάλλων και Ιταλών σε συνδυασμό με τη χλιαρή στάση των Εγγλέζων και την εχθρική στάση των Μπολσεβίκων,όσον αφορά τον διεθνή χώρο.Μάλιστα οι τελευταίοι (οι Μπολσεβίκοι) βοήθησαν ενεργά το κίνημα του Κεμάλ με χρήματα και όπλα,ακολουθώντας πολιτική αντίθετη από αυτή των Τσάρων (η οποία κατ' αυτούς κατακτητική) και θέλοντας να εκδικηθούν τους Έλληνες επειδή είχαν στείλει και αυτοί στρατο στην Ουκρανία για να πολεμήσουν την επανάστασή τους.Στην Ελλάδα οι βασικότεροι παράγοντες που τελικά έπαιξαν ευνοϊκό ρόλο για την επιτυχία του έργος του Κεμάλ ήταν ο διχασμός (από το 1915),η αποβίβαση Ελληνικού στρατού στην Σμύρνη και οι εκλογές του 1920.

Όλοι οι παραπάνω λόγοι οδήγησαν στην ήττα της Ελλάδας,στην σύγκρουσή της με την Τουρκία.Θλιβερό αποτέλεσμα η Μικρασιατική Καταστροφή και ο Διωγμός των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου.

Τα δεινοπαθήματα των Ελλήνων του Πόντου στην περίοδο 1919-1922 μετά την επικράτηση του Κεμάλ ήταν φοβερότερα και στην ένταση και στην έκταση από τα προηγούμενα.

Με την εγκατάστασή του στην εξουσία ο Κεμάλ ξεκίνησε το έργο της εξοντώσεως των Ποντίων.Ίδρυσε αρχικά άτακτα σώματα,"τσετες" από εγκληματίες και φυλακισμένους,τα οποία με αρχηγό τον Ισπάλ Οσμάν έσφαζε,έκαιγαν και κατέστρεφαν ότι έβρισκαν μπροστά τους,από άκρη σ' άκρη του Πόντου.

Ο Τοπάλ Οσμάν,βαρκάρης στο επάγγελμα,εκστρατεύοντας εναντίον των Ποντιακών αντάρτικων σωμάτων κατέστρεφε χωριά ολόκληρα με πρωτοφανή αγριότητα.Στίγματα στην Ιστορία έμειναν οι σφαγές στο Τεπέ Κόι.Χαβ,Μερς ζιφούντα,Αδά της Σαμψούντας και Τζορούμ,καθώς και άλλες βαρβαρότητες που ακολούθησαν.

Αλλά αυτό αποτελούσε ένα μόνον από τα μέτρα,τα οποία οι σύμμαχοι της Τουρκίας συμβούλευαν και πήρε ο Κεμάλ εναντίον των Ελλήνων του Πόντου.Ο διωγμός κορυφωνόταν με άλλα μέτρα,όπως συλλήψεις και "φτιαχτές" δίκες προυχόντων,ιερέων,εμπόρων και δασκάλων,εξορίες,δημεύσεις περιουσιών και στη συνέχεια ακόμα πιο σκληρά όπως σφαγές και λεηλασίες.Χαρακτηριστικές της Τουρκικης θηριωδίας οι εκτοπίσεις σε εννέα "αποστολές" των κατοίκων της Αμισού (Σαμψούντας),κατά τις οποίες το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού πέθανε από την πείνα και τις κακουχίες ή δολοφονήθηκε  "από αγνώστου προελεύσεως πυρά" κατά την ξεκούρασή του στον δρόμο προς την εξορία.Παράλληλα ο εγκληματίας Τοπάλ συνέχιζε το "έργο" του με σφαγές και αποτεφρώσεις γυναικοπαίδων,όπως μαρτυρούν φωτογραφίες Ευρωπαίων ναυτικών που προσέγγιζαν τα παράλια του Πόντου της εποχή εκείνη.Φωτογραφίες απανθρακωμένων πτωμάτων και κατεστραμμένων περιουσιών,αδιάψευστα δείγματα των "έργων" θηρίων-εγκληματιών οργάνων του Κεμάλ,ενός από τους μεγαλύτερους ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ,τον οποίο λατρεύουν σαν εθνικό ήρωα σήμερα οι γείτονες Τούρκοι δείχνοντας τις "καλές" και "ειρηνικές" τους προθέσεις απέναντι στον Ελληνισμό.

Άλλο χαρακτηριστικό της Τούρκικης βαρβαρότητας η τραγωδία της Πάφρας ή Μπάφρας,πόλεως στον νομό Αμισού(Σαμψούντας),η οποία απογυμνώθηκε από τον Ελληνικό πληθυσμό σε εννέα φάσεις -αποστολές,κατά την διάρκεια των οποίων ελάχιστοι επέζησαν από τις κακουχίες.

Βλέποντας ότι το μέτρο αυτό της εκτοπίσεως και εξορίας "αποδίδει" άρχισαν οι Τούρκοι την γενική του εφαρμογή.Κατά ομάδες άρχισαν να απομακρύνονται οι Πόντιοι από τις εστίες τους,μεταφερόμενοι στις κεντρικές περιοχές της Τουρκίας,πεθαίνοντας οι φερόμενοι στις κεντρικές περιοχές της Τουρκίας,πεθαίνοντας οι περισσότεροι στον δρόμο από την πείνα και τις αντίξοες συνθήκες.Όσοι έμειναν πίσω ήταν αναγκασμένοι να υποστούν τις αγριότητες του τουρκικού όχλου,ο οποίος παρακινούμενος τις περισσότερες φορές από την ίδια την Εξουσία προέβαινε σε λεηλασίες,δολοφονίες και καταστροφές σε βάρος των Ελλήνων.

Η είδηση της Μικρασιατικής Καταστροφής έφτασε συγκλονιστική στους κουρασμένους από τους συνεχείς διωγμούς Πόντιους. Από την άλλη ο Κεμάλ βλέποντας πως μετά την ανακωχή που είχε σημάνει το άδοξο τέλος του πολέμου για την Ελλάδα, το Ελληνικό Στοιχείο θα ξαναγεννιώταν σαν μυθικός φοίνικας, μεγαλουργώντας και πάλι μέσα στην Τουρκία, ανακοίνωσε με σχετική διαταγή (1922) ότι οι "πρόσφυγε", όπως ονόμαζε αυτός τους εξόριστους, ήταν ελέυθεροι να φύγουν έξω από τα Τούρκικα σύνορα. Η διαταγή αυτή οδήγησε τους Πόντιους μέσα απο νέες κακουχίες να καταφύγουν άλλοι στην Ρωσία, και άλλοι (το μεγαλύτερο μέρος ) να επιβιβαστούν σε ότι πλωτό μέσο εύρισκαν και να κατευθυνθούν στην Ελλάδα. Η φυγή των Ελλήνων που είχαν απομείνει ολοκληρώθηκε με την Συνθήκη Ανταλλαγής των Πληθυσμών.

Κάνοντας έναν σύντομο απολογισμό των διωγμών των Ελλήνων της Τουρκίας,βρίσκουμε ότι αυτός είναι φοβερός και σε αίμα και σε χρήμα.Ειδικότερα για τον Πόντο οι απώλειες σε έμψυχο υλικο (που έφτανε ως τότε τις 650.000) ήταν 350.000 νεκροί.Η δε αξία των περιουσιών που καταστράφηκαν ή εγκαταλείφθησαν στα τελευταία χρόνια του Διωγμού φτάνει,τα 5δις χρυσές λίρες Τουρκίας,για τα Μικρασιατικά Παράλια και τον Πόντο.

ΠΟΝΤΟΣ - Δ.Ν.Εφραιμίδη - Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ

Η εγκατάσταση προσφύγων στη Μακεδονία στοιχεία ανά προσφυγικό οικισμό

________~♈~________