ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ

Παναγία Σουμελά 1902

ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ: (ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ)

Πολλά έχουν γραφτεί από Έλληνες και από ξένους για την Μονή Σουμελά και την Αγία Εικόνα στη οποία οφείλει την ονομασία της,αλλά το σοβαρότερο έργο είναι το βιβλίο του Νεοφύτου Καυσοκαλυβίτη,διανοητού του 16ου αιώνα,ο οποίος το ετύπωσε μετά από παραγγελία του Αρχιμανδρίτη της Μονής Παρθενίου Μεταξόπουλου,στην Λειψία το 1775.

Σύμφωνα λοιπόν με τον Νεόφυτο η θαυματουργή Εικόνα ήταν δημιουργήμα του Ευαγγελιστού Λουκά,ο οποίος πεθαίνοντας την άφησε στην Θήβα σε κάποιον Ανανία,και ο τελευταίος την εξέθεσε σε προσκύνημα.

Την εποχή του Θεοδοσίου του Μεγάλου έφτασαν στην περιοχή δύο Αθηναίοι μοναχοί ο Βαρνάβας και ο Σωφρόνιος με σκοπό να προσκυνήσουν την Ιερή Εικόνα.Σύμφωνα με την Παράδοση,καθώς προσεύχονταν γονατισμένοι,άκουσαν φωνή που προερχόταν από το μέρος της Μεγαλόχαρης και τους προέτρεπε να την ακολουθήσουν στην πορεία της προς Ανατολάς,στο λεγόμενο Όρος του Μελά.Μόλις έπαψε η φωνή οι δύο μοναχοί είδαν την Εικόνα να υψώνεται και να χάνεται από τα μάτια τους.

Ο Καυσοκαλυβίτης περιγράφει στη συνέχεια λεπτομερώς το ταξίδι που έκαναν οι δύο μοναχοί ακολουθώντας την διαδρομή Θήβα-Μετέωρα-Μονή Βατοπεδίου στην Χαλκιδική-Μαρώνεια-Τραπεζούντα (με Τραπεζουντιακό πλοίο).

Από εκεί και ύστερα από ταξείδι μερικών ημερών έφτασαν στο όρος Μελά,σε μια σπηλιά του οποίου ανεκάλυψαν στην Εικόνα.Από την ημέρα εκείνη άρχισε η οικοδόμηση της Μονής Σουμελά.Το πρώτο κτίσμα ήταν ένα φτωχικό κελλί στο βάθος της σπηλιάς.

Η ανέγερση του Ναού της Παναγίας ολοκληρώθηκε το 386 και εγκαινιάσθηκε με την παρουσία επιφανών προσκεκλημένων,όπως του ηγεμόνος της Τραπεζούντος Κουρτίκιου, του Επισκόπου και της πολυπληθούς συνοδείας τους.

Σιγά-σιγά και λόγω της θαυματουργικής δυνάμεως της Εικόνας,η κοινότητα των μοναχών άρχισε να αποκτά φήμη καν να αυξάνει σε αριθμό.Η μεγαλοπρέπεια της Μονής έφτασε στο ύψιστο σημείο με την ίδρυση της  Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας από τους Κομνηνούς το 1204,ώσπου,στα 1461 έπεσε στα χέρια των Τούρκων και η Τραπεζούντα .
Τότε όμως,και ενώ θα περίμενε κανείς μέσα στο τεράστιο εκείνο κύμα βαρβαρότητας και μισαλλοδοξίας του Κατακτητή να χαθεί και η Μονή,εκείνη κράτησε την αγνότητά της και αποτέλεσε στήριγμα για τον Ελληνισμό του Πόντου.Δεν επρόκειτο για μια απλή Μονή ή κάποια εκκλησία που στέγαζε μια θαυματουργή εικόνα,ήταν ένα ζωντανό σύμβολο όπως ο Παρθενώνας και η Αγία Σοφία...

Τα τελευταία χρόνια του Διωγμού ήταν φανερό ότι άσχημη τύχη θα είχε η Μονή,αλλά και οι ιερείς που την λειτουργούσαν.Γι' αυτό οι μοναχοί και έκρυψαν όλα τα τιμαλφή σε κρύπτες μέσα στην Μονή.Η Εικόνα μαζί με τον Σταυρό των Κομνηνών και ένα πολύτιμο χειρόγραφο του Αγίου Χριστοφόρου θάφτηκαν σε κρύπτη ένα χιλιόμετρο περίπου έξω από την Μονή.Στα 1924 διώχτηκαν και οι τελευταίοι απομείνοντες μοναχοί χωρίς να τους επιτραπεί να παραλάβουν τίποτε.Από τότε και μέχρι το 1931 έμειναν άγραφες οι σελίδες της ιστορίας της Μονής και της Εικόνας.Η Εικόνα επιστράφηκε στη Ελλάδα στα 1931 μετά από παρέμβαση του Ελ.Βενιζέλου στον Ισμέτ Ινονού,ο οποίος σαν πρωθυπουργός τότε της Τουρκίας επισκεπτόταν την Ελλάδα.

Από τότε και για 20χρόνια έμεινε η Εικόνα στο Βυζαντινό Μουσείο,έως ότου μετά από σχετικά αιτήματα του ζωντανού Ποντιακού Στοιχείου μεταφέρθηκε το 1952 στον τότε ενόκτιστ Ναό της Παναγίας Σουμελά στην Μακεδονία,όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα.

Όσον αφορά δε την τύχη της παλιάς Μονής,ένα φριχτό ερείπιο απέμεινε από το μεγαλόπρεπο αιωνόβιο μοναστήρι του Πόντου.Την πρωτοφανή αυτή καταστροφή δεν την επέφερε ο φθοροποιός χρόνος ή κανένας σειρμός.Απλούστατα πέρασε από κει ο Τούρκος το 1924...

 
ΠΟΝΤΟΣ
Δ.Ν.Εφραιμίδη
Βραβείο Εστίς Ν.Σμύρνης
Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ
Αθήνα 1986

από CaRiNa

_________________________

______________