« ΜΕ ΑΞΟΝΑ ΤΟ ΦΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ ΕΩΣ ΘΑΝΑΤΟΥ»
- Ο Ρενέ Σάρ λέει: «Την εμπειρία που διαψεύδεται από την πραγματικότητα, αυτήν ο ποιητής προτιμάει». Εσείς ποιάν προτιμάτε;
-Κοιτάξτε: είμαι πολύ κοντά στους προσωκρατικούς. Τη σκέψη τους, την έχω ασυναίσθητά μου αφομοιώσει. Ο ίδιος ο Σαρ, στην έκδοση Battistini του Ηρακλείτου, με μια συγκινητική του αφιέρωση, μου το αναγνωρίζει. Εξάλλου, από τους Αιολείς προγόνους της ιδιαίτερης πατρίδας μου, της Λέσβου, έχω κρατήσει τη φυσιοκρατική αντίληψη των πραγμάτων, όσο είναι αυτή δυνατή στις ημέρες μας. Έπλασα ένα μύθο με άξονα το φως και τον έρωτα έως θανάτου.
»Πρόκειται για μιάν εμπειρία που με το να διεψεύδεται από τη ζωή δεν σημαίνει ότι είναι λιγότερο πραγματική. Και, από την άποψη αυτή, οφείλω χάριτες στον Ρενέ Σαρ που, με μιαν επιγραμματική φράση, να απαλλάσσει από την υποχρέωση ν' απολογούμαι συνεχώς απέναντι στους κριτικούς μου, κυριότατα τους συμπατριώτες μου.
» Αλλά, για να ξαναγυρίσουμε στη ρήση του Ρενέ Σαρ: Τί πάει να πει "διαψέυδεται από την πραγματικότητα;" Ότι δεν μας παρακολουθεί η πραγματικότητα; Το θέμα τότε τίθεται διαφορετικά. Παρέχει τα προς τούτο στοιχεία; Ή μήπως η αδυναμία της οφείλεται στην κακή από μέρους μας χρήση τους; Αν ναι, κι εγώ το πιστεύω, δεν μένει παρά να αλλάξουμε την πραγματικότητα. Και ο ποιητής, που δεν είναι πολιτικός και δεν εκδηλώνεται με τη δράση, θα εκδηλωθεί με τον λόγο. Το προσόν του απέναντι στους φιλοσόφους και τους κοινωνιολόγους, που επιδίδονται στην ίδια προσπάθεια είναι ότι χρησιμοποιεί την ομορφιά. Και η ομορφιά έχει τη δύναμη να επιβάλλεται στην ψυχή περισσότερο απ' ότι το όπλο στο σώμα. Να γιατί επαναφέρω τον παράγοντα του κάλλους και του δίνω τόση σημασία, με κίνδυνο να θεωρηθώ εστέτ, τη στιγμή που αποβλέπω σ' ένα θέμα ηθικής τάξης και τίποτε άλλο.
»Πρέπει να το καταλάβουμε ότι ο ποιητής ποιεί. Εάν θέλει να βγάζει από το μαύρο, μαύρο - λογαριασμός δικός του. Αναλαμβάνει το βάρος της ευθύνης που αναλογεί στην ψυχή του. Εμένα, όπως σας είπα και στην αρχή, μου αναλογεί το λευκό. Και σας εξομολογούμαι πως η κατεργασία του λευκού μέρους της ψυχής είναι πιο σκληρή κι από του μαρμάρου. Αλλά πώς να κάνω αλλιώς; Σε τί θα ωφελούσε να γίνω ένας απλός αναμεταδότης της ασχήμιας, με το δικαιολογητικό ότι υπάρχει στην πραγματικότητα; Είναι κάτι που το ξέρουμε και δεν υπάρχει λόγος να το επαναλαμβάνουμε. Τουλάχιστον εγώ αποβλέπω στη μεταμόρφωση. Και ζητώ συνεχώς, όπως κι αν εκδηλώνομαι, να καθαίρω τη συνείδησή μου, έτσι που να φανεί εντέλει το ουσιώδες, αυτό που μας έχουν καταδικάσει να αγνοούμε, παρεμβάλλοντας τα μύρια όσα -κοινωνικού ή πολιτικού ή ψυχολογικού τύπου- απορρίματα μιας βλακώδους καθημερινότητας.
-Κοιτάξτε: είμαι πολύ κοντά στους προσωκρατικούς. Τη σκέψη τους, την έχω ασυναίσθητά μου αφομοιώσει. Ο ίδιος ο Σαρ, στην έκδοση Battistini του Ηρακλείτου, με μια συγκινητική του αφιέρωση, μου το αναγνωρίζει. Εξάλλου, από τους Αιολείς προγόνους της ιδιαίτερης πατρίδας μου, της Λέσβου, έχω κρατήσει τη φυσιοκρατική αντίληψη των πραγμάτων, όσο είναι αυτή δυνατή στις ημέρες μας. Έπλασα ένα μύθο με άξονα το φως και τον έρωτα έως θανάτου.
»Πρόκειται για μιάν εμπειρία που με το να διεψεύδεται από τη ζωή δεν σημαίνει ότι είναι λιγότερο πραγματική. Και, από την άποψη αυτή, οφείλω χάριτες στον Ρενέ Σαρ που, με μιαν επιγραμματική φράση, να απαλλάσσει από την υποχρέωση ν' απολογούμαι συνεχώς απέναντι στους κριτικούς μου, κυριότατα τους συμπατριώτες μου.
» Αλλά, για να ξαναγυρίσουμε στη ρήση του Ρενέ Σαρ: Τί πάει να πει "διαψέυδεται από την πραγματικότητα;" Ότι δεν μας παρακολουθεί η πραγματικότητα; Το θέμα τότε τίθεται διαφορετικά. Παρέχει τα προς τούτο στοιχεία; Ή μήπως η αδυναμία της οφείλεται στην κακή από μέρους μας χρήση τους; Αν ναι, κι εγώ το πιστεύω, δεν μένει παρά να αλλάξουμε την πραγματικότητα. Και ο ποιητής, που δεν είναι πολιτικός και δεν εκδηλώνεται με τη δράση, θα εκδηλωθεί με τον λόγο. Το προσόν του απέναντι στους φιλοσόφους και τους κοινωνιολόγους, που επιδίδονται στην ίδια προσπάθεια είναι ότι χρησιμοποιεί την ομορφιά. Και η ομορφιά έχει τη δύναμη να επιβάλλεται στην ψυχή περισσότερο απ' ότι το όπλο στο σώμα. Να γιατί επαναφέρω τον παράγοντα του κάλλους και του δίνω τόση σημασία, με κίνδυνο να θεωρηθώ εστέτ, τη στιγμή που αποβλέπω σ' ένα θέμα ηθικής τάξης και τίποτε άλλο.
»Πρέπει να το καταλάβουμε ότι ο ποιητής ποιεί. Εάν θέλει να βγάζει από το μαύρο, μαύρο - λογαριασμός δικός του. Αναλαμβάνει το βάρος της ευθύνης που αναλογεί στην ψυχή του. Εμένα, όπως σας είπα και στην αρχή, μου αναλογεί το λευκό. Και σας εξομολογούμαι πως η κατεργασία του λευκού μέρους της ψυχής είναι πιο σκληρή κι από του μαρμάρου. Αλλά πώς να κάνω αλλιώς; Σε τί θα ωφελούσε να γίνω ένας απλός αναμεταδότης της ασχήμιας, με το δικαιολογητικό ότι υπάρχει στην πραγματικότητα; Είναι κάτι που το ξέρουμε και δεν υπάρχει λόγος να το επαναλαμβάνουμε. Τουλάχιστον εγώ αποβλέπω στη μεταμόρφωση. Και ζητώ συνεχώς, όπως κι αν εκδηλώνομαι, να καθαίρω τη συνείδησή μου, έτσι που να φανεί εντέλει το ουσιώδες, αυτό που μας έχουν καταδικάσει να αγνοούμε, παρεμβάλλοντας τα μύρια όσα -κοινωνικού ή πολιτικού ή ψυχολογικού τύπου- απορρίματα μιας βλακώδους καθημερινότητας.
Οδυσσέας Ελύτης
Από το βιβλίο ΣΥΝ ΤΟΙΣ ΑΛΛΟΙΣ
με συνεντεύξεις του Οδυσσέα Ελύτης
εκδόσεις ύψιλον
__
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου