Γενοκτονία των Αρμενίων

Ως γενοκτονία των Αρμενίων αναφέρονται τα γεγονότα εξόντωσης Αρμενίων πολιτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Εντολές για εκκαθαρίσεις Αρμενίων είχαν δοθεί νωρίτερα από το Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ (1894-96) ωστόσο η κύρια ευθύνη για τις πλέον εκτεταμένες σφαγές τους αποδίδεται στο κίνημα των Νεότουρκων (1908-18). Ως έναρξη της Αρμενικής Γενοκτονίας συμβολικά θεωρείται η 24η Απριλίου του 1915, όταν η ηγεσία της Αρμενικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης φυλακίστηκε και εκατοντάδες Αρμένιοι της Πόλης απαγχονίστηκαν. Τουρκικές πηγές αναφέρουν ότι ο αριθμός των νεκρών Αρμενίων ήταν από 600.000 ως 800.000, ενώ Δυτικές και Αρμενικές πηγές ανεβάζουν τον αριθμό των σφαγιασθέντων στο 1.500.000.

Θεωρείται μια από τις πρώτες σύγχρονες γενοκτονίες. Η Τουρκία αρνείται την ύπαρξη «γενοκτονίας» και ισχυρίζεται ότι πραγματοποιήθηκε ένας βίαιος εκτοπισμός του Αρμενικού πληθυσμού. Μέχρι το 2010, 23 κράτη είχαν αναγνωρίσει επισήμως τα γεγονότα ως γενοκτονία των Αρμενίων, όπως και η Διεθνής Ένωση Μελετητών για τη Γενοκτονία (International Association of Genocide Scholars).

Η Γενοκτονία των Αρμενίων πραγματοποιήθηκε παράλληλα και με τον ίδιο τρόπο με γενοκτονίες σε βάρος και άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλ. των Ελλήνων και των Ασσυρίων (Νεστοριανών χριστιανών).

από βικιπαιδεία

__

* Το Χατσκάρ ( Khachkar )
είναι το σταυρικό σύμβολο της χριστιανικής πίστης των Αρμενίων.

Από την εποχή ( 3ος μ.χ.) που ο Αγ. Γρηγόριος ο φωτιστής διέδιδε το χριστιανισμό στους Αρμένιους, το σύμβολο του ξύλινου σταυρού ετοποθετείτο πάνω σε ειδολωλατρικές λάρνακες. Η γρήγορη φθορά του ξύλου οδήγησε, αργότερα, τους Αρμένιους στην αντικατάστασή του με το πέτρινο : χατσκάρ.

Η λέξη  συντίθεται από το “χατς” : σταυρός και το “καρ” :  γη.

__

Η ΠΡΩΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΟΜΑΔΑ της Ανατολίας που εξοντώθηκε συστηματικά ήταν η αρμενική. Ειδικά μετά την ήττα των τουρκικών στρατευμάτων από τους Ρώσους στο Σαρήκαμις του Καυκάσου, οι Νεότουρκοι έστρεψαν την οργή του κόσμου εναντίον των Αρμενίων. Οι εκτοπίσεις άρχισαν τον Μάιο του 1915 και επισημοποιήθηκαν με υπουργικές αποφάσεις. Όλοι οι αρμενικοί πληθυσμοί της ανατολικής και της κεντρικής Μικράς Ασίας μέχρι το καλοκαίρι είχαν εκτοπιστεί. Στη συνέχεια άρχισε η εκτόπιση των Αρμενίων που κατοικούσαν στις δυτικές περιοχές. Για την υλοποίηση του σχεδίου εξόντωσης, ο ιστορικός Hamit Bozarslan γράφει:

«Η εξολόθρευση των Αρμενίων ενορχηστρώθηκε κυρίως από την’ ‘‘Ειδική Οργάνωση’’ (Teskilat-I Mabsusa),όργανο ασφαλείας της Τρόικας (σ.τ.σ. των Νεότουρκων), που συγκέντρωνε τους komitaci της ‘‘Ένωσις και Πρόοδος’’ οι οποίοι σύμφωνα με τον ορισμό ενός εξ αυτών (του Fuat Balkan) ‘‘καίνε, καταστρέφουν και σκοτώνουν ενελέητα για την πατρίδα και το έθνος τους’’. Η απελευθέρωση των φυλακισμένων του κοινού ποινικού δικαίου είχε πυκνώσει σημαντικά τις τάξεις αυτής της οργάνωσης. Όμως ένα μέρος αρχόντων και ουλεμάδων, καθώς και οι ταξιαρχίες από κουρδικές φυλές, που σχηματίστηκαν υπό τη βασιλεία του Αμπντούλ Χαμίτ Β’, συμμετείχαν επίσης στην εξολόθρευση και έδρεψαν τους καρπούς της απαλλοτρίωσης των αρμενικών περιουσιών».

Οι αρμενικές περιουσίες εκποιήθηκαν λίγους μήνες μετά τον εκτοπισμό των πληθυσμών. Ο δρ Μεχμέτ Ρεσίτ, διοικητής του Ντιγιαρμπακίρ, αναφέρεται στο σκεπτικό που τον οδήγησε στην απόφαση των αρμενικών περιουσιών».6

«Υπάρχουν δύο ενδεχόμενα. Ή θα καθαρίσουν τους Τούρκους, ή οι Τούρκοι θα τους καθαρίσουν. Δεν μπορούσα να μείνω αναποφάσιστος μπροστά σ’αυτές τις δύο εναλλακτικές λύσεις. Η τουρκικότητά μου ήταν πιο ισχυρή από την ιατρική μου ιδιότητα. Είπα μέσα μου: αντί να μας εξολοθρεύσουν αυτοί, οφείλουμε να τους εξολοθρεύσουμε εμείς[...]Αν η ιστορία με κατακρίνει θα το δεχτώ. Αλλά μου είναι αδιάφορο τι γράφουν ή τι θα γράψουν τα άλλα έθνη για μένα»7

Παρότι τα επίσημα οθωμανικά έγγραφα που έχουν επιλεκτικά δημοσιευτεί μέχρι σήμερα δεν κάνουν λόγο για επίσημη εντολή εξόντωσης, οι τότε αναφορές των Γερμανών συμμάχων υποστηρίζουν το αντίθετο. Ο τουρκολόγος Erik Zurcher υποστηρίζει ότι ακόμα και αν η ίδια η οθωμανική κυβέρνηση δεν αναμείχθηκε άμεσα στη γενοκτονία, εντούτοις υπήρχε μια συγκροτημένη ομάδα στο εσωτερικό της υπό τον Ταλαάτ που επιδίωκε την επίλυση του Ανατολικού Ζητήματος με τον συγκεκριμένο τρόπο8.

Σελ.144

Ο εξισλαμισμός των επιζόντων, ειδικά των γυναικών και των παιδιών, υπήρξε επίσης μέσο της επίσημης νεοτουρκικής εξουσίας για την ολοκλήρωση των σχεδίων της. Η κυβέρνηση αποφάσισε πως «άρμοζε οι προσηλυτισμένες Αρμένισσες να παντρευτούν μουσουλμάνους». Τον Απρίλιο του 1916, έναν χρόνο μετά την εκτόπιση, αναγνωρίστηκε επισήμως ο θάνατος των αντρών και δόθηκε η άδεια στους μουσουλμάνους να παντρευτούν νεαρές γυναίκες και χήρες9. Σύμφωνα με οθωμανικές εκτιμήσεις του 1919 οι Αρμένιοι που εξολοθρεύτηκαν ήταν 800.000 10.

Η σφαγή των Αρμενίων τρομοκράτησε τους Έλληνες του Πόντου, οι οποίοι κατάλαβαν ότι θα ήταν τα επόμενα θύματα. Συγκλονιστική είναι η μαρτυρία του Στάθη Χριστοφορίδη που υπήρξε ακούσιος μάρτυρας της σφαγής των αρμενοπαίδων της Τραπεζούντας το 1915. Αναφέρει ότι οι σφαγείς φώναζαν: « Άμποτε και ς’ σου Ρωμανίων! Ατουνούς πα’ αέτς’ θα ΄φτάμε!». («Άμποτε και στων Ελλήνων! Και αυτούς έτσι θα κάνουμε» ). Και τελειώνει την αφήγησή του ο Χριστοφορίδης: « Υστερνά ασ’ έναν χρόνον, εμάς πα’ εκατάστρεψαν» 11.

Υποσημειώσεις

6.Hamit Bozarslan, Ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας, Αθήνα, εκδ. Σαββάλας, 2004, σ. 33.

7. Taner Aksam, "Turk Ulusal Kimligi ve Ermeni Sorunu" ,  Κωνσταντινούπολη, εκδ. Iletisim, 1992, σ. 175-176.

8. Erik J.Zurcher, ο.π., σ.173

9. Harmit Bozarslan, ο.π.

10. Harmit Bozarslan, ο.π., σ.31

11.Στάθης Χριστοφορίδης, "Τ'ομμάτια μουν το είδαν :Τ' Αρμενοπούλια", περ. Ποντιακή Ηχώ, τεύχ.18, εκδ.Αδελφότητος Ποντίων "Παναγία Γουμερά", Ιανουάριος -Φεβρουάριος 1985, σ. 17-23.

Η γενοκτονία από τον τουρκικό εθνικισμό

Βλάσης Αγτζίδης

Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας ΑΠΘ 

__

Coat of arms of Armenia
Εθνόσημο της Αρμενίας

__